Σε ηλικία 89 ετών πέθανε ο διάσημος συγγραφέας και μαθηματικός Αλεξάντερ Σολζενίτσιν (Σ). Του δόθηκε το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας το 1970. Στην κηδεία του, που έγινε στη Μόσχα, σε στενό κύκλο, παραβρέθηκε και η ανώτατη ηγεσία της Ρωσίας. Ο Σ. αποκλήθηκε «η Εθνική και Χριστιανική Συνείδηση του Ρωσικού Έθνους». Υπήρξε σύμβολο γενναιότητας, ακαταμάχητου και ανυποχώρητου αγωνιστή. Ήταν μια θαρραλέα και έντιμη φωνή κατά της καταπίεσης και του ευτελισμού.
Τα μυθιστορήματά του, « η Πτέρυγα καρκινοπαθών» και «ο Πρώτος κύκλος», συγκαταλέγονται ανάμεσα στα μεγάλα πεζογραφήματα του 20ού αιώνα. Η προσωπική μαρτυρία του, για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Ρωσίας, αποτυπώνεται στα συγγράμματά του, «Μια ημέρα του Ιβάν Ντενίσοβιτς» και «Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ».
Το 1978, τέσσερα χρόνια μετά την αφαίρεση της υπηκοότητας και την απέλασή του στη Δύση, ο Σ. μίλησε στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ. Στην αρχή, οι καθηγητές τον δέχτηκαν με χειροκροτήματα. Στη συνέχεια ενοχλήθηκαν, όταν κατηγόρησε τη Δύση για εκκοσμίκευση και εγκατάλειψη της χριστιανικής κληρονομιάς. Τα λόγια του έμοιαζαν με τις προειδοποιήσεις του προφήτη Ιερεμία στους Ισραηλίτες, για τα επερχόμενα κακά, αν δεν μετανοούσαν. Περιέγραψε τη σκέψη της Δύσης ως «ορθολογιστικό ουμανισμό», που έχασε «την αντίληψη ενός Υπέρτατου Τέλειου Όντος, που συγκρατεί τα πάθη μας…». Η ηθική πενία, είπε, οδήγησε σε μια υποβαθμισμένη ελευθερία που δεν κάνει διάκριση ανάμεσα στην ελευθερία για το καλό και το κακό.
Όταν επέστρεψε στη Ρωσία ο Σ. την βρήκε διαφορετική. «Δεν ήταν η «αιώνια» Ρωσία της Ορθοδοξίας, της σλαβικής ψυχής και της ηθικής της μετάνοιας, της σωτηρίας και της πίστης στη μοίρα του έθνους». Ηταν η Ρωσία που έμπαινε στην καταναλωτική κοινωνία με την ορμή του νεοφώτιστου… Αν και κάποτε λειτουργούσε ως σύμβολο αντίστασης, ωστόσο ως στάση ζωής και ως ιδεολογία ήταν τελειωμένος. Κι αυτό φάνηκε από την τηλεοπτική εκπομπή που του είχε αναθέσει η κρατική τηλεόραση. Σύντομα οι ιθύνοντες του καναλιού τη σταμάτησαν γιατί δεν είχε θεαματικότητα.
Δεν ήταν άνθρωπος απογοήτευσης. Στο Γκούλαγκ ο Σ. επέστρεψε στη χριστιανική πίστη. Η πίστη του έδινε ελπίδα. Η ζωή και το έργο του μαρτυρούν τι ο Θεός μπορεί να κάνει στη ζωή εκείνων που Τον εμπιστεύονται τελείως. Τα γραπτά του κατακλύζονται με τη Βιβλική άποψη της πραγματικότητας, την αγαθότητα της δημιουργίας του Θεού, την πτώση του ανθρώπου και τη λύτρωση του Χριστού. Μέσα στα χρόνια, οι δεσμοί του με το χριστιανισμό γίνονταν στενότεροι. «Για μένα η πίστη είναι το θεμέλιο και το στήριγμα της ζωής», έλεγε στο περιοδικό Spiegel. «Ήρθε η στιγμή στη Δύση να προασπίσουμε όχι τόσο τα ανθρώπινα δικαιώματα όσο τις ανθρώπινες υποχρεώσεις. Έχουμε εκχωρήσει στην ολέθρια και ανεύθυνη ελευθερία απεριόριστο χώρο. Η κοινωνία μοιάζει να έχει ελάχιστες άμυνες απέναντι στην άβυσσο της ανθρώπινης παρακμής, όπως είναι για παράδειγμα η κατάχρηση της ελευθερίας, η ηθική βία απέναντι στους νέους ανθρώπους με κινηματογραφικές ταινίες γεμάτες πορνογραφικές εικόνες, έγκλημα και τρόμο. «Η θρησκεία αναμφίβολα, έλεγε, είναι αναγκαία, αλλά δεν πρέπει εξαναγκαστικά να μεταδίδεται, ούτε και πρέπει έντονα να προπαγανδίζεται, αλλά να μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο ως ένα φιλικό δώρο».
Γιορτάζοντας την επιστροφή του στο Θεό γράφει σ’ ένα ποίημά του: «Τώρα μ’ ένα κύπελλο μέτρησης, βούτηξα μες στο ζωντανό νερό, στο Θεό του Σύμπαντος! Πιστεύω ξανά! Αν και Σε απαρνήθηκα, Εσύ ήσουνα μαζί μου!»
Το σύνθημα του, το οποίο εφάρμοσε στο ακέραιο στη ζωή του, ήταν: «΄Ενας λόγος αλήθειας, ξεπερνά σε βαρύτητα όλον τον κόσμο»
Ο Σ. δεν ήταν απ’ αυτούς που ανέβαινε στους άμβωνες και κήρυττε, αλλά σε κάθε ευκαιρία και μέσα από τα συγγράμματα περνούσε τα μηνύματα της Χριστιανικής πίστης του. Αυτό πρέπει να είναι και το καθήκον όλων που αγαπούν το Θεό.
Ο κριτικός Μάικλ Σκάμελ έγραψε για τον Σ., «Τα προβλήματά του οφείλονται στο ότι ήταν πιο ευσεβής και από τον Πάπα!». Μακάρι, το παράδειγμα του Σ. να βρει μιμητές στη Δύση και στην Ανατολή.
Γεώργιος Σ. Κανταρτζής