(Ομιλία σε Συνέδριο Νεολαίας) 

    Γιορτάζουμε φέτος το 25ο συνέδριό μας. Αρκετοί από σας δεν είχατε καν γεννηθεί όταν ξεκινήσαμε, κι ασφαλώς μετριούνται στα δάχτυλα όσοι είναι μαζί μας συνεχώς, από την αρχή μέχρι σήμερα, και βέβαια αυτοί ή ήταν τότε κάτω από το κανονικό όριο ηλικίας, ή είναι σήμερα πάνω απ’ αυτό. Έτσι υποθέτω ότι για το μεγαλύτερο μέρος από τους συνέδρους είναι άγνωστο το γεγονός ότι εδώ και 24 χρόνια σταθερά βρίσκομαι στον κατάλογο των ομιλητών αυτού του συνεδρίου, αμετακίνητος σα δεινόσαυρος, με δυο μονάχα εξαιρέσεις. Δεν ξέρω αν κάνει καλό σ’ έναν ομιλητή -ή σ’ ένα συνέδριο- το ν’ αποτελεί αυτός σταθερό παράγοντα και γύρω του να εναλλάσσονται οι υπόλοιποι ομιλητές. Για πολλά χρόνια εξαιτίας των προωθημένων θέσεων που πάντα εκφράζω στάθηκα η  προοδευτική «ατραξιόν» – ή, αν προτιμάτε, το προοδευτικό «άλλοθι» ενός συνεδρίου που προσπαθεί να χαράξει ένα μέσο δρόμο ανάμεσα στον υπερβολικό συντηρητισμό και σ’ εκείνο που θεωρείται υπερβολική προοδευτικότητα ή ριζοσπαστισμός, χωρίς κατ’ ανάγκη νάναι κάτι τέτοιο. Βλέπετε, αρκετά από εκείνα που λέγαμε τα περασμένα χρόνια θεωρούνται σήμερα εντελώς φυσικά και είναι πια από τους περισσότερους αποδεκτά. Τότε όμως, όταν πρωτοακούστηκαν,  κάποιοι εκδήλωσαν τη διάθεση να ρίξουν το λίθο του αναθέματος εναντίον μου. Δεν παρακολουθώ και δεν έχω ολοκληρωμένη εικόνα για τις σημερινές αντιλήψεις των χριστιανών νέων στη χώρα μας. Άλλωστε κάτι τέτοιο είναι αδύνατον, μια και δεν κυκλοφορεί κανένα νεανικό χριστιανικό έντυπο που να μας ενημερώνει, με εξαίρεση ένα μονάχα –νεανικό στον τίτλο- του οποίου ο νεότερος αρθρογράφος συμπλήρωσε πρόσφατα το τεσσαρακοστό έτος της ηλικίας του. Εκείνο όμως που είναι σίγουρο είναι ότι καθώς ζούμε σε μια εποχή που πολλά άλλαξαν και πολύ περισσότερα θ’ αλλάξουν στα επόμενα χρόνια, είμαστε υποχρεωμένοι κι εμείς να σκεφτούμε και μακάρι και ν’ αποφασίσουμε, ποια πράγματα χρειάζονται αλλαγή και ποια πρέπει να μένουν αμετακίνητα. Να διακρίνουμε μ’  άλλα λόγια τις σταθερές αξίες και τις «μεταβλητές», όπως λέμε στα μαθηματικά. Γιατί αν δε μάθουμε να κάνουμε αυτή τη διάκριση και δεχόμαστε τα πάντα όπως είναι δοσμένα χωρίς δημιουργική φαντασία και κριτική σκέψη, υπάρχει ο φόβος να μπερδευτούν τα πράγματα έτσι ώστε να υποτιμηθεί μια αναλλοίωτη αξία και να υπερτιμηθεί κάποια συνήθεια που μπορεί να μεταβληθεί με την εποχή. Για να καταλάβετε καλύτερα τι εννοώ, θα σας φέρω ένα παράδειγμα από πολύ παλιά. Όταν έχουν περάσει αρκετές δεκαετίες ή αρκετοί αιώνες από τότε, είναι πολύ εύκολο να διακρίνουμε την απλή λογική από τον παραλογισμό. Κάπου στο 18ο αιώνα λοιπόν στους πουριτανούς της Αμερικής, θέλησε κάποιος νεαρός χριστιανός μουσικός να διορθώσει τον τρόπο υμνωδίας στις πουριτανικές εκκλησίες. Μέχρι τότε επικρατούσε ένα αληθινό πανδαιμόνιο. Ο καθένας ξεκινούσε τον ύμνο στη δική του κλίμακα και δεν τηρούνταν οι πιο στοιχειώδεις μουσικοί κανόνες. Τι πιο φυσικό από το να προσαρμοστούν όλοι στον κανονικό τρόπο υμνωδίας και να ευχαριστήσουν και το νεαρό μουσικό για τη βοήθεια που τους πρόσφερε. Ωστόσο η αντίδρασή τους υπήρξε κάθε άλλο παρά κανονική και φυσιολογική: «Αυτό δεν είναι πια υμνωδία προς το Θεό. Αυτό είναι λατρεία του σατανά». .. «Τα ονόματα από τις νότες που μας  προτείνεις(ντο, ρε, μι, φα. . )είναι ανήθικα και βλάσφημα». . . «Οι πατέρες κι οι παππούδες μας έψαλλαν με τον παλιό, τον παραδοσιακό τρόπο, κι ωστόσο πήγαν στον ουρανό. Εμείς είμαστε πιο έξυπνοι ή πιο πνευματικοί για ν’ αλλάξουμε τα πράγματα;» Σήμερα βέβαια όλα αυτά μας φαίνονται παράλογα και αστεία και γελάμε μαζί τους. Κάποτε έτσι θα γελούν και οι επόμενες γενιές μαζί μας, με μερικούς από μας, που θεωρούν διαβολική πράξη το να δουν μια ταινία στον κινηματογράφο κι ωστόσο καταπίνουν στο σπίτι τους του κόσμου τα σκουπίδια καθισμένοι με τις ώρες στην τηλεόραση. Δεν τα λέμε αυτά για να γελάσουμε, αλλά για να προβληματιστούμε- και να φοβηθούμε . Όταν σε μια οικογένεια απαγορεύουμε στα παιδιά μας τα πάντα με τη δικαιολογία ότι όλες αυτές οι απαγορεύσεις αποτελούν εντολές του Θεού, τότε όταν κάποτε κάποιο απ’ τα παιδιά θα κάνει την επανάστασή του –πράγμα που συμβαίνει πολύ συχνά σε τέτοιου είδους ολοκληρωτικές ασφυκτικές καταστάσεις – δε θα ξέρει τι να καταργήσει και τι όχι, κι όπως είναι φυσικό θα ποδοπατήσει χωρίς διάκριση διαχρονικές αξίες και απλές «αστυνομικές διατάξεις». Ή  -κι αυτό είναι ακόμη χειρότερο- θα εξακολουθήσει από το ένα μέρος φαινομενικά να προσαρμόζεται στην αυστηρή οικογενειακή γραμμή, και από το άλλο μέρος να κάνει στα κρυφά τα εντελώς αντίθετα, ζώντας μια διπλή υποκριτική ζωή. Κι αν αυτό είναι δύσκολο να γίνει σε μια οικογένεια όπου τα μέλη της συμβιώνουν πολλές ώρες τη μέρα, είναι πολύ εύκολο να γίνει στις εκκλησίες ανάμεσα στους μεγάλους, και προπάντων ανάμεσα στους νέους που ζουν λίγες μονάχα ώρες μαζί κάθε εβδομάδα, κυρίως μέσα στις συγκεντρώσεις και στις εκδηλώσεις του ομίλου τους, όπου το ν’ αποκτήσεις ένα ψεύτικο πνευματικό προσωπείο δε στοιχίζει και τίποτε, και  μάλιστα σε τοποθετεί στην τάξη των προνομιούχων . Να γιατί όσα λέμε όλα αυτά τα χρόνια δεν τα λέμε ούτε για να προβάλουμε το προοδευτικό μας «άλλοθι», ούτε για να εντυπωσιάσουμε με τις προωθημένες μας αντιλήψεις. Μακάρι να το είχαν  αντιληφθεί αυτό όλοι εκείνοι που μας ακούν τόσα χρόνια και που ίσως αρκετοί απ’ αυτούς έχουν στο μεταξύ καταλάβει υπεύθυνες ηγετικές θέσεις σε εκκλησίες και σε νεανικούς ομίλους και οργανώσεις. Εύχομαι μόνο να μην το αντιλήφθηκαν ή να μην το αντιληφθούν κάποτε από πικρή προσωπική εμπειρία. . .

**************************

    Αυτά σαν ένα είδος «απολογητικής»  για τις ομιλίες μου των περασμένων χρόνων. Σήμερα όμως, στο σημερινό μας θέμα, τα πράγματα είναι αρκετά διαφορετικά και καθόλου ξεκάθαρα. Μιλάμε για το χριστιανό νέο και στο ακροατήριο βρίσκονται εντελώς διαφορετικές ηλικίες με εντελώς διαφορετικές νοοτροπίες και επιδιώξεις. Σε ποιους «νέους» ν’ απευθυνθώ; στους δεκαεπτάρηδες και δεκαοκτάρηδες εφήβους με την ομολογούμενη απ’ όλους αδιαφορία τους για τα πάντα, στους νεαρούς φοιτητές και σπουδαστές των είκοσι-εικοσιδύο χρόνων που αρκετά δικαιολογημένα τίποτε άλλο δεν έχουν στο μυαλό τους από την επαγγελματική τους καριέρα και την κοινωνική τους καταξίωση μέσα σ’ ένα ανθρώπινο περιβάλλον άδικο και αντιφατικό όπως το ελληνικό, ή στους τριανταπεντάρηδες οικογενειάρχες που θεωρούν ότι έκλεισαν τον κύκλο της δραστηριότητάς τους στην εκκλησία και στο έργο του Θεού, αντίληψη καταστρεπτική και για τους ίδιους και για την κοινωνία των πιστών; Μιλάμε για τον εικοστό πρώτο αιώνα και πρέπει να βρούμε κάποια χαρακτηριστικά του σταθερά και συγκεκριμένα, για να βρούμε στη συνέχεια πώς θα βιώσουμε μέσα σ’ αυτόν σα χριστιανοί. Πώς όμως μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο σε μια μεταμοντέρνα εποχή, όπου το κυριότερο χαρακτηριστικό είναι η σύγχυση, η αστάθεια και η έλλειψη οποιουδήποτε κανόνα; Πριν από μερικά χρόνια είχα ζητήσει να μιλήσω σ’ αυτό εδώ το συνέδριο για το μεταμοντερνισμό που τότε είχε πρωτοεμφανιστεί κυρίως στην τέχνη και μόλις είχε αρχίσει να επηρεάζει και τους υπόλοιπους τομείς της ζωής. Η πρότασή μου απορρίφτηκε, με το αιτιολογικό ότι δεν ενδιαφέρει καθόλου το θέμα. Σήμερα δε νομίζω ότι υπάρχει ανάμεσά μας κάποιος που να μην έχει ακούσει ή να μην έχει διαβάσει κάτι γι’ αυτόν. Και σε κάθε περίπτωση όλοι μας ζούμε τις συνέπειες της επικράτησής του. Κάπου στις αρχές της δεκαετίας του ’80 εμφανίστηκαν οι πρώτες μεταμοντέρνες αρχιτεκτονικές συνθέσεις. Με τεχνοτροπίες κάθε εποχής και κάθε τόπου, με ασσυριακά ανάγλυφα, αιγυπτιακές παραστάσεις,  αρχαιοελληνικά κιονόκρανα και μοντέρνα αρχιτεκτονικά στοιχεία, όλα μαζί τοποθετημένα στην πρόσοψη του ίδιου κτιρίου χωρίς ιεράρχηση, χωρίς υπερτονισμό του ενός σε βάρος του άλλου, χωρίς δέσιμο ανάμεσά τους, κι όμως παρ’ όλα αυτά σε ένα θαυμαστό απολαυστικό σύνολο σε ορισμένες περιπτώσεις. Βλέπετε, όπου υπάρχει το ταλέντο θα φανεί και θα δημιουργήσει και θα μεγαλουργήσει κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Όπως κι όταν απουσιάζει αυτό –το ταλέντο- θα δημιουργηθούν πολλά καλλιτεχνικά τερατουργήματα, κι από αυτά έχει να παρουσιάσει αμέτρητα η εποχή μας. Τούτος ο μεταμοντερνισμός που έχει μπει πια για τα καλά σ’ όλους τους τομείς της ζωής μας, συνδυασμένος με την γενικευμένη επιθυμία για την καλοπέραση και προπάντων για το παιχνίδι που αποτελεί ένα από τα κύρια σημερινά χαρακτηριστικά, συνθέτουν το βασικό κορμό που πάνω του στηρίζεται όποια «αξία», όποια επιδίωξη και όποια προοπτική στην εποχή μας. Το μεταμοντέρνο σύνθημα «anything goes» ( όλα ταιριάζουν , όλα μπορούν να συμβούν και καλώς συμβαίνουν) μαζί με το γνωστό «καλά να περνάμε» της νεολαίας αποτελούν τα κυριότερα σλόγκαν και με δυο λέξεις συνθέτουν την εικόνα του σήμερα . Το ασταμάτητο ζάπινγκ στην τηλεόραση , τα κάθε μορφής ηλεκτρονικά παιχνίδια –που αρκετά από αυτά δεν είναι καθόλου αθώα και καθόλου ακίνδυνα- οι ευχάριστες απασχολήσεις στο ίντερνετ, ο μόνιμος εξοπλισμός  των αυτιών με τα γουόκμαν, οι ατέλειωτες ώρες του «χαβαλέ» στα μπαράκια και στα κάθε άλλης μορφής νεανικά στέκια, ακόμα και η χρήση ναρκωτικών στην πρώτη ευχάριστη φάση τους, πριν από τις επόμενες φάσεις του εφιάλτη, -όλα αυτά και πολλά άλλα δεν είναι τίποτε άλλο παρά έκφραση και υλοποίηση της τάσης να περάσουμε τη ζωή μας ευχάριστα παίζοντας και μη δημιουργώντας ,απολαμβάνοντας και καταναλώνοντας χωρίς προσπάθεια και χωρίς ευθύνες. Ένας από τους γνωστότερους στοχαστές της εποχής μας, ο Πασκάλ Μπρυκνέρ, στο πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του «Ο Πειρασμός της Αθωότητας» συνοψίζει την εικόνα του ανθρώπου της εποχής μας σε δυο τάσεις που παρουσιάζει αυτή. Ο σημερινός άνθρωπος, λέει ο Μπρυκνέρ, επιθυμεί είτε να εμφανίζεται σαν παιδί είτε να φορά το μανδύα του θύματος. Και οι δυο κατηγορίες ανθρώπων, και το παιδί και το θύμα, αποφεύγουν τις ευθύνες, απαιτούν τα πάντα από τους άλλους χωρίς να νιώθουν την υποχρέωση να προσφέρουν τίποτε στους άλλους, και στην περίπτωση του παιδιού ολόκληρη η ζωή μεταβάλλεται σε ένα ασταμάτητο παιχνίδι, ενώ στην περίπτωση του θύματος απαλλασσόμαστε από κάθε αίσθημα ενοχής «Όλοι οι άλλοι είναι ένοχοι, εκτός από μένα». Πουθενά αυτή η εικόνα δεν εμφανίζεται πιο καθαρά από όσο στην τέχνη. Και προπάντων το σύνθημα «anything goes» -όλα ταιριάζουν κι είναι καλά καμωμένα- που κι αυτό ουσιαστικά αποτελεί αποθέωση της ανευθυνότητας. Πριν από μερικά χρόνια σε ένα από τα αμέτρητα «χάπενινγκ» που οργανώνουν οι σημερινοί καλλιτέχνες με εισαγωγικά ή χωρίς εισαγωγικά, ο καλλιτέχνης έβαλε να ξαπλώσουν δυο γυμνά σώματα σκεπασμένα με διάφορες μπογιές, τα έσυρε στο πάτωμα προς διάφορες κατευθύνσεις και ονόμασε το αποτέλεσμα που προέκυψε «έργο τέχνης». Και το ωραίο είναι ότι αυτό έγινε ενώπιον ακροατηρίου που έσπευσε να γεμίσει την αίθουσα για  ν’ απολαύσει το καλλιτέχνημα…Κάτι ανάλογο έγινε με μια άλλη «καλλιτέχνιδα» που μάζεψε τον κόσμο και σκόρπισε ολόγυρα διάφορα αντικείμενα αυστηρά  προσωπικής της χρήσης , ό,τι μπορείτε να βάλετε με το νου σας –κι ήταν κι αυτό ένα καλλιτεχνικό «χάπενινγκ», παγκόσμιας μάλιστα εμβέλειας…Πριν από ένδεκα χρόνια είχα βρεθεί στο παγκόσμιο χορωδιακό συμπόσιο της Στοκχόλμης. Ανάμεσα στα διάφορα σύγχρονα ακούσματα – που αρκετά από αυτά ήταν ενδιαφέροντα, μερικά αξιοθαύμαστα και άλλα για πέταμα- περιλαμβανόταν κι ένα μουσικό κομμάτι –αν θα μπορούσε να ονομαστεί μουσικό- από μια νεανική χορωδία, που περιείχε διαφόρους περίεργους ήχους, με επιστέγασμα στο τέλος –συγχωρείστε μου τη χυδαιότητα της έκφρασης- ένα χορταστικό ρέψιμο από ένα από τα μέλη της χορωδίας, κάτω από τα γέλια και τα ενθουσιώδη χειροκροτήματα των παρισταμένων –και δεν ήταν  καθόλου λίγοι αυτοί και καθόλου άσχετοι με τη μουσική. Anything goes…Χωρίς ευθύνη, χωρίς σχεδιασμό πολλές φορές, με πολύ παιχνίδι και χωρίς αισθήματα ενοχής… Δε συνηθίζω να μιλώ για το σεξ, αφήνοντάς το σε άλλους πιο ειδικούς από μένα, κι αυτοί οι ειδικοί αφθονούν στο χώρο μας και στα συνέδριά μας. Θα κάνω όμως μια εξαίρεση γιατί το παράδειγμα είναι χαρακτηριστικό για το σημερινό μας θέμα. Πριν από μερικές μέρες κάποιο περιοδικό περιέγραψε τα σεξουαλικά κατορθώματα ενός σαραντάρη, πολύ χαριτωμένου και πολύ παιχνιδιάρη: «Ο Γιώργος –40 ετών-  έχει μια καλή σχέση με τη γυναίκα του την οποία διατείνεται ότι αγαπά πολύ. Συχνά όμως αναζητά τη συντροφιά νέων γυναικών –αλλοδαπών κατά προτίμηση- τις οποίες πληρώνει για να του δώσουν απολαύσεις που μπορεί να είχε και με τη σύζυγό του.  “Είναι το παιχνίδι μου”, λέει ο ίδιος. “Άλλοι μετά τη δουλειά προτιμούν να πηγαίνουν σε ένα μπαρ και να πίνουν ή να κάνουν κάποιο σπορ. Το δικό μου «χόμπι» είναι να πηγαίνω σε ωραίες ξένες γυναίκες και να χαλαρώνω. Δεν θεωρώ ότι με αυτό τον τρόπο απατώ τη γυναίκα μου”». Καταλάβατε; ούτε γάτα, ούτε ζημιά! Αναρωτιέμαι μόνο πόσες γάτες θα είχανε βγει στη μέση και πόσες ζημιές θα είχαν γίνει αν και η σύζυγος ακολουθούσε την ίδια τακτική με το ζωηρούλη σύζυγο. «Αυτή είναι η Ελλάδα», που θάλεγε κι ο Κώστας Σημίτης. Εποχή λοιπόν του παιχνιδιού και της ανευθυνότητας. Που έχει κυριεύσει ακόμη και την έρευνα και την επιστήμη. Πρόσφατα ένας καλλιτέχνης –επιστήμονας βιοτεχνολόγος (όλα μαζί) κατασκεύασε ένα κουνέλι με προσθήκη γονιδίων μέδουσας. Τη μέρα το κουνέλι είναι φυσιολογικό, χωρίς να διαφέρει από τα υπόλοιπα, όταν όμως βρεθεί κάτω από μια λάμπα που εκπέμπει μπλε φως ακτινοβολεί ένα πράσινο φωσφορικό χρώμα. Είναι πολύ πιθανό ότι τέτοιου είδους «καλλιτεχνικά» παιχνίδια θα μας προκύψουν στο μέλλον και με ανθρώπινα πλάσματα. Κανείς δεν αρνιέται τη χρησιμότητα του παιχνιδιού στη ζωή μας. Κι αλίμονο σ’ εκείνους που δεν καταλαβαίνουν ούτε από παιχνίδια ούτε από χιούμορ.  Είναι μια από τις πιο σοβαρές αναπηρίες στη ζωή ενός ανθρώπου. Όταν όμως το παιχνίδι καλύπτει όλο το φάσμα της ζωής μας, πολλές και πολύ επικίνδυνες μπορεί νάναι οι συνέπειες.

     Πρόταση δεύτερη: «Αντισταθείτε»– με ψυχραιμία όμως και νηφαλιότητα, πατώντας πάνω στα γερά θεμέλια της Αγίας Γραφής, της σοβαρής μελέτης και της προσευχής. Αντισταθείτε σ’ όλα εκείνα τα επικίνδυνα στοιχεία που απειλούν να σας καταστρέψουν σαν πνευματικές προσωπικότητες. Αντισταθείτε στην παθητικότητα, στην αδράνεια και στην παρακμή. Χωρίς όμως φανατισμό και χωρίς αισθήματα μίσους, ακριβώς όπως πρέπει σε αληθινούς χριστιανούς. Δεν παλεύουμε το μεταμοντερνισμό με την αντίδραση, όπως δεν παλεύουμε την παγκοσμιοποίηση με τον εθνικισμό. Και ο μεταμοντερνισμός και η παγκοσμιοποίηση και η ευρωπαϊκή ένωση και όλα τα υπόλοιπα σύγχρονα ρεύματα και θεσμοί έχουν και τις κακές, και τις καλές, και τις ουδέτερες πλευρές τους. Δυστυχώς οι διάφοροι φανατικοί προσπαθούν να μας κάνουν να πιστέψουμε ότι όλα τα πράγματα σ’ αυτό τον κόσμο είναι ή άσπρα ή μαύρα. Κι είναι τραγικό ότι συνήθως η φωνή του φανατικού ακούγεται περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη φωνή, κι αυτό σ’ όλες τις εποχές και σ’ όλους τους τόπους. Έχουμε χάσει τις ενδιάμεσες αποχρώσεις ανάμεσα στο άσπρο και στο μαύρο. Έχετε παρατηρήσει ότι τελευταία έχει χαθεί το «πολύ» και το «πολλά» από τη γλώσσα μας; Όλα είναι τώρα πια «πάρα πολλά». Δεν είναι καθόλου τυχαίο αυτό. Σαν χριστιανοί νέοι οφείλουμε να γνωρίζουμε ότι απόλυτα μαύρη είναι μονάχα η αμαρτία και δεν πρέπει ούτε καν να ονομάζεται μεταξύ μας, όπως λέει κι ο απόστολος Παύλος. Όλα όμως τα υπόλοιπα «ανακρίνονται» και «δοκιμάζονται» από τους πνευματικούς ανθρώπους, που ξέρουν από όλα αυτά να «κατέχουν το καλό» και να «απέχουν από κάθε είδους κακού». Αντίσταση δε γίνεται με τις ανόητες κορώνες και τους παράλογους φανατισμούς και τις έξαλλες αντιδράσεις που παρακολουθούμε αυτές τις μέρες να εκδηλώνονται από μερίδα κάποιων «πιστών», με αφορμή την επίσκεψη του πάπα στη χώρα μας. Αντίσταση σωστή γίνεται όταν ξέρουμε ποιοι είμαστε, ξέρουμε τι πιστεύουμε και ξέρουμε να το θεμελιώνουμε σωστά, κι όταν απορρίπτουμε εκείνο που είναι κακό, κρατώντας όμως και υιοθετώντας το χρήσιμο. Για νάχουμε ένα χειροπιαστό παράδειγμα για αποφυγή, ας θυμηθούμε τη στάση μερικών «ελληναράδων» απέναντι στην ευρωπαϊκή ένωση. «Η Ελλάδα και η ορθοδοξία είναι το παν , εμείς δώσαμε τα φώτα του πολιτισμού και οι υπόλοιποι δεν αξίζουν ν’ ασχολούμαστε μαζί τους.» Η σωστή στάση είναι πως ανήκουμε και στη δύση και στην ευρωπαϊκή ένωση, διατηρούμε όμως τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μας, την ιδιοπροσωπία μας και τα πολιτιστικά μας στοιχεία, χωρίς αυτό να μας εμποδίζει να συνεργαζόμαστε και ακόμα και να αδελφωνόμαστε με τους υπόλοιπους λαούς της Ευρώπης. Κάτι τέτοιο άλλωστε διακηρύττει κι ο αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος χωρίς όμως να πείθει ότι το πιστεύει κατά βάθος. Πρόσφατα κάποιος νεαρός στρατιώτης πήρε μέρος σε μια προγραμματισμένη επίσκεψη με τη μονάδα του στο μουσείο του Μακεδονικού Αγώνα δίπλα στη μητρόπολη. Κι έφυγε εντυπωσιασμένος. «Αυτοί οι άνθρωποι έκαναν μεγαλύτερα κατορθώματα από εκείνα του 1821», δήλωσε με κάποια ίσως δόση υπερβολής.  «Εμάς δεν μας έμαθαν τίποτε απ’ όλα αυτά στο σχολείο» Δεν ξέρω αν συλλαμβάνετε την αντιστοιχία όλων αυτών με τα πνευματικά θέματα. Πουθενά τα συνθήματα δεν ωφελούν σε τίποτε. Παντού η ουσιαστική γνώση και η ενημέρωση μας βοηθούν να βγούμε από την αδιαφορία, να γνωρίζουμε τις αληθινές αξίες, να κρατιόμαστε από αυτές και να αντιστεκόμαστε όπου πρέπει ν’αντισταθούμε , με τρόπο όμως σωστό και συνετό και όχι με κραυγές και εξορκισμούς.

    Πρόταση τρίτη: «Δημιουργήστε». Είπαμε πιο πριν «αντισταθείτε στην παρακμή». Δε θυμάμαι αν τόχω ξαναπεί, ότι θεωρώ την  παρακμή έναν  από τους χειρότερους κινδύνους της ανθρώπινης ζωής. Και δυστυχώς όλα αυτά που εκθέσαμε παραπάνω σαν χαρακτηριστικά της εποχής μας οδηγούν στην παρακμή ή περιέχουν παρακμιακά στοιχεία. Λυπάμαι που θα το πω , αλλά για ν’ αντιμετωπίσουμε μια ασθένεια πρέπει πρώτα απ’ όλα να κάνουμε τη διάγνωσή της. Σήμερα, με πολύ λίγες εξαιρέσεις –κι αυτές οι καλές εξαιρέσεις παρατηρούνται κυρίως έξω από τις εκκλησίες ,στις εξωεκκλησιαστικές οργανώσεις- ζούμε μια εποχή έντονης παρακμής του χριστιανικού νεανικού κινήματος στον τόπο μας. Για να το πούμε ξεκάθαρα, «φύλλο δεν κουνιέται», σύμφωνα με τη γνωστή έκφραση. Φυσικά –το είπαμε και πιο πριν –όταν δεν υπάρχει ενημέρωση, όταν δεν υπάρχουν έντυπα που να κυκλοφορούν , ποτέ δεν μπορεί νάναι κανείς σίγουρος για τη δραστηριότητα των νεανικών ομίλων μέσα στις εκκλησίες. Αλλά και ή ίδια ή έλλειψη εντύπων φανερώνει την υποτονικότητα που κυριαρχεί. Σήμερα θάπρεπε κανονικά οι εκκλησίες να σφύζουν από τη ζωή και τη δραστηριότητα των νεανικών τους ομίλων. Με καινούργια σχέδια, με νέες ιδέες , με πειραματισμούς καινούργιων μεθόδων, με ανανεωμένη μουσική, με νέες μορφές τέχνης όπως το δράμα, η παντομίμα, η τέχνη του βίντεο, ακόμα κι η χορογραφία, με προτάσεις για λατρεία σε καινούργια μορφή, με τρόπους ευαγγελισμού που η νεανική φαντασία και πρωτότυπη σκέψη θα μπορούσε να γεννήσει. Παραπονιούνται αρκετοί νέοι πως παραγκωνίζονται από τους μεγάλους μέσα στις εκκλησίες τους και δεν έχουν τη δυνατότητα να δραστηριοποιηθούν ελεύθερα. Και μέχρι ένα βαθμό αυτό είναι σωστό. Το πνεύμα της συντήρησης μέσα σε κάποιες εκκλησίες είναι πράγματι ασφυκτικό. Πέστε μου όμως, πόσες φορές έχετε πάει στο πρεσβυτέριό σας με ολοκληρωμένες προτάσεις για ένα απογευματινό Κυριακής, ας πούμε, με ευαγγελιστικό περιεχόμενο με πρωτότυπο, σύγχρονο, νεανικό τρόπο και με φαντασία; πόσες φορές έχετε ζητήσει από το πρεσβυτέριό σας μια βραδιά νεανικής λατρείας; πόσο έχετε αναταράξει τα νερά που λιμνάζουν μέσα στις εκκλησίες με τα ίδια και τα ίδια εδώ και χρόνια; και γιατί να θυμόμαστε τη νεανικότητά μας και τη δημιουργικότητά μας  -απ’ όσους γίνεται αυτό, που φοβάμαι πως δεν είναι και πολλοί- μονάχα δυο- τρεις φορές το χρόνο στα νεανικά μας συνέδρια και στη συνάντησή μας των καλλιτεχνών , όπου οι ελάχιστοι παρόντες νεαροί χριστιανοί καλλιτέχνες θυμούνται για δυο-τρεις μέρες την καλλιτεχνική ελευθερία στην έκφραση, τη δημιουργική φαντασία, την πρωτοτυπία και τις καινούργιες ιδέες για τη δραστηριότητά τους στο έργο του Θεού, για να τα ξεχάσουν όλα την επομένη της συνάντησης και να τα ξαναθυμηθούν μόνο τον επόμενο χρόνο; Πριν από μερικές μέρες συναντήθηκα με δυο από τους νέους που οργανώνουν τον επόμενο μήνα τη χορωδιακή συνάντηση που έχει τον τίτλο «Ύμνοι του Χθες και του Σήμερα». Μου άρεσε ο ενθουσιασμός τους , η διάθεσή τους να κάνουν κάτι πρωτότυπο και σωστά οργανωμένο, να δώσουν ένα πνεύμα και ένα χαρακτήρα άγνωστο στις μέχρι τώρα μουσικές εκδηλώσεις της εκκλησίας τους. Εύχομαι να πετύχουν και να σταθούν υπόδειγμα για άλλες παρόμοιες εκδηλώσεις και σ’ άλλους τομείς. Εξάλλου δεν είναι η πρώτη φορά που γίνεται μια αξιόλογη προσπάθεια. Γίνεται όμως από πολύ λίγους και πολύ σπάνια, όπως έχει γίνει μερικές φορές στον τομέα των εκδόσεων. Μιλάμε για έλλειψη ευλογιών και πνευματικής προόδου. Κανείς όμως δεν μπορεί να ευλογηθεί και να προοδεύσει πνευματικά αν δεν το θελήσει ο ίδιος. Οι ευλογίες δεν έρχονται μέσα στο τέλμα, στην απραξία  και στο ανεύθυνο παιχνίδι. Έχετε στη διάθεσή σας εσείς οι νέοι του 21ου αιώνα ισχυρότατα όπλα, όπως είναι ο ηλεκτρονικός υπολογιστής και το διαδίκτυο. Αυτά δεν σας έχουν δοθεί για να παίζετε και να περνάτε την ώρα σας, δεν αποτελούν δηλ. αυτοσκοπό, αλλά μέσον με σκοπό να δημιουργήσετε σα χριστιανοί, να εκφραστείτε σα χριστιανοί, να επικοινωνήσετε σα χριστιανοί. Κι αυτό το τελευταίο ακριβώς είναι και η τέταρτη και τελευταία μας πρόταση.

    Πρόταση λοιπόν τέταρτη. «Επικοινωνήστε».  Είπαμε πιο πριν ότι ο μεταμοντερνισμός, η παγκοσμιοποίηση και τα υπόλοιπα ρεύματα και οι αντιλήψεις του καιρού μας έκαναν  κακό σε πολλούς τομείς, έχουν όμως και τις καλές τους πλευρές, κι αυτό δεν γίνεται μόνο σε τομείς όπως η γαστριμαργία με τα κινέζικα και τα μεξικάνικα φαγητά που απολαμβάνουμε, ή όπως η μουσική με τις διάφορες «έθνικ» μελωδίες απ’ όλο τον κόσμο, ή όπως η μόδα που δανείζεται σχέδια και μοτίβα απ’ όλους τους λαούς της γης. Γίνεται και σε πιο σοβαρούς τομείς όπως η πολιτική, όπου οι παλιός παραταξιακός χωρισμός σε «δεξιούς» και «αριστερούς» χάνει την παλιά οξεία μορφή του,  και όπου τείνει να κυριαρχήσει μια άλλη διάκριση : πολίτης σύγχρονος – ή αν προτιμάτε, «εκσυγχρονιστής», και δεν υπαινίσσομαι εδώ μόνο τη γνωστή, συγκεκριμένη κατηγορία- και πολίτης οπισθοδρομικός με ιδέες ξεπερασμένες, ανεξάρτητα αν ανήκει στο δεξιό ή στον αριστερό χώρο. Κάτι ανάλογο έχει συμβεί και στον τομέα της θρησκευτικής πίστης. Η αντιχριστιανική έκδοση του μεταμοντερνισμού υλοποιείται στην αντίληψη «πίστεψε σ’ ό,τι και σ’ όποιον θέλεις, δεν έχει σημασία αν αυτός είναι ο Βούδας ή ο Κομφούκιος ή ο Χριστός, αρκεί να πιστεύεις σε κάποιον, και τότε είσαι αδελφός μας.» Η χριστιανική έκδοση υλοποιείται στο  «αν πιστεύεις στον αληθινό Θεό και στον Κύριο Ιησού Χριστό και στο Άγιο Πνεύμα όπως μας αποκαλύπτονται  μέσα από την Αγία Γραφή, τότε είσαι αδελφός μας, έστω και αν στις λεπτομέρειες έχουμε κάποιες διαφορετικές απόψεις» Σήμερα σ’ ολόκληρο  τον κόσμο επικοινωνούν και συνεργάζονται σε κοινούς σκοπούς και προσπάθειες νέοι προπάντων, μεθοδιστές, πρεσβυτερικοί,  βαπτιστές, νέοι ελεύθερων εκκλησιών, χαρισματικοί, πεντηκοστιανοί, φωτισμένοι καθολικοί και ορθόδοξοι –κι ας μην ξεχνάμε ότι το είδος του ορθοδόξου που προβάλλεται από τα ελληνικά μέσα μαζικής επικοινωνίας δεν είναι ούτε το μοναδικό, ούτε το καλύτερο στον κόσμο. Σήμερα δεν μπορείτε σα νέοι να κρύβεστε και να περιορίζεστε στους τέσσερις τοίχους της εκκλησίας σας. Υπάρχουν μάλιστα τομείς του έργου του Θεού όπου χωρίς συνένωση δυνάμεων δεν  μπορεί να γίνει τίποτε. Αυτό τον καιρό, για παράδειγμα, ετοιμάζονται γιγαντιαίες ευαγγελιστικές κινητοποιήσεις από νέους χριστιανούς –όχι στην πρώτη τους νεότητα- με την ευκαιρία των ολυμπιακών του 2004 και πιο νωρίς, για το 2002. Κι έχω την ελπίδα ότι ή προσπάθεια αυτή μπορεί νάχει αγαθά αποτελέσματα κυρίως ανάμεσα στους νέους, που αντίθετα από τις δικές μας υλιστικές γενιές και παράλληλα με τα άφθονα υλικά μέσα που διαθέτουν, έχουν και αρκετά ενδιαφέροντα και ανησυχίες σχετικά με την πίστη. Να μια ευκαιρία πρώτης γραμμής για δραστηριοποίηση και συνένωση των δυνάμεών μας. Σήμερα εξωεκκλησιαστικές οργανώσεις και εκκλησίες θάπρεπε κανονικά ν’ αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο χωρίς κομματισμούς και όλα τα άλλα δεινά που έχει συσσωρεύσει στον  τομέα αυτόν το κακό παρελθόν. Ονειρεύομαι προτού φύγω από αυτό τον κόσμο, να δω να γίνονται και στην πατρίδα μας αληθινά πανελλήνια χριστιανικά νεανικά συνέδρια με την ισότιμη και την ομόθυμη συμμετοχή νέων από όλες τις εκκλησίες και τις εξωεκκλησιαστικές οργανώσεις. Είναι άραγε τόσο δύσκολο να γίνει κάτι τέτοιο; Όταν σ’ όλους τους τομείς της ζωής μας στον τόπο μας κυριαρχεί όλο και περισσότερο το πνεύμα της συναίνεσης και της συνεργασίας, πώς τα καταφέρνουν οι χριστιανοί και σταθερά βρίσκονται τελευταίοι στη σειρά;

Πριν μερικές μέρες το μεγάλο Σάββατο βρέθηκα σ’ ένα φαρμακείο στο κέντρο της Αθήνας στην οδό Σόλωνος. Ανάμεσα στους πελάτες βρισκόταν κι ένα νεαρό παιδί με καταϊδρωμένο πρόσωπο και με την αγωνία ζωγραφισμένη στα μάτια του, εκλιπαρώντας για μια αμπούλα με καθαρό νερό και ικετεύοντας τη φαρμακοποιό και τους υπόλοιπους πελάτες να του κάνουν μια ένεση γιατί, όπως ισχυριζόταν, έπασχε από κολικό του νεφρού. «Είναι μεγάλη ανάγκη, σας παρακαλώ», επαναλάμβανε. Όταν τελικά έφυγε με μια κυρία που έτυχε να βρίσκεται εκεί και που προσφέρθηκε να τον βοηθήσει, ή φαρμακοποιός ξέσπασε : «Τα βλέπετε; Από το πρωί αυτή ή δουλειά γίνεται. Έρχονται και μας παρακαλούν να τους δώσουμε καθαρό νερό για να το ανακατέψουν με τη δόση τους:» Όσο υπάρχουν αυτά τα φαινόμενα και τα παρόμοια μ’ αυτά σε άλλους τομείς της ζωής μας – και δυστυχώς θα υπάρχουν πάντα και όλο και θα περισσεύουν,- δεν έχουμε το δικαίωμα να εφησυχάζουμε και ν’ αδιαφορούμε. Υπάρχει πολλή δουλειά για όλους μας, και ιδιαίτερα για το χριστιανό  νέο του 21ου αιώνα. Και εύχομαι η σημερινή ομιλία ν’ αποτελέσει ένα σημαντικό   ερέθισμα προς αυτή την κατεύθυνση .