του Αντρέα Φούρναρη, Εκπαιδευτικού

       «Καλό το αλάτι∙ αν όμως το αλάτι γίνει ανάλατο, με τι θα το αρτύσετε;»

                                                                        (Μάρκ. 9:50)

        Με το αλάτι αλατίζουμε το κρέας ή το ψωμί,  αν όμως το αλάτι χάσει την αλμύρα του, πώς θα το αλμυρίσουμε ξανά;

        Πώς μπορεί όμως το αλάτι να χάσει την αλμύρα του; Αν πρόκειται για γνήσιο αλάτι, θα πρέπει να παραμείνει αλμυρό και να διατηρήσει την αλμύρα του. Ωστόσο, είναι πιθανόν, το αλάτι που χρησιμοποιούσαν εκείνο τον καιρό να μην ήταν όπως το ξέρουμε εμείς σήμερα. Σπάνια θα το έβρισκαν σε ομοιογενή κατάσταση. Στην καθημερινή ζωή θα το χρησιμοποιούσαν αναμιγμένο με διάφορες άλλες ουσίες. Και ενόσω η αναλογία του αλατιού στο μίγμα αυτό που χρησιμοποιούσαν ήταν μεγάλη, το μίγμα θα εξυπηρετούσε το σκοπό του γνήσιου αλατιού. Αν όμως,  εξαιτίας της έκθεσής του στην υγρασία ή από άλλους λόγους,  το αλάτι που ήταν στο μίγμα διυλιζόταν, το εναπομείναν υλικό δε θα χρησίμευε για τίποτε άλλο. Όπως λέγει επιπλέον ο Λουκάς: «Ούτε εις γην ούτε εις κοπρίαν εύθετον έστιν» (14:35). Θα μπορούσε κανείς να νομίσει ότι εδώ εννοεί το σωρό της κοπριάς,  αλλά ο Ιησούς είναι πολύ πιθανόν να έχει χρησιμοποιήσει μια λέξη που σημαίνει κοπρολίπασμα, κάτι που ταιριάζει καλύτερα με τα συμφραζόμενα. Το εν λόγω εδάφιο, επομένως, θα μπορούσε να μεταφραστεί έτσι: «Ούτε ως χώμα ούτε ως κοπρολίπασμα χρησιμεύει». Στο παράλληλο εδάφιο από το ευαγγέλιο κατά Ματθαίον διαβάζουμε:  «Σε τίποτα δεν αξίζει πια παρά μόνο, αφού πεταχτεί έξω, να καταπατιέται από τους ανθρώπους» (5:13). Δηλαδή, το υλικό αυτό που δεν έχει πια αλάτι, πετιέται έξω στο δρόμο, αφού δεν αξίζει πια για καμιά άλλη χρήση.

        Η εικόνα του άνοστου αλατιού φαίνεται στα λόγια των ραβίνων, σχετικά με το ρόλο του Ισραήλ ως αλατιού ή εξαγνιστικού μέσου ανάμεσα στα έθνη όλης της ανθρωπότητας. Η εκδοχή του Ματθαίου των λόγων αυτών του Ιησού αρχίζει έτσι: «Εσείς είστε το αλάτι της γης» (3:13), εννοώντας τους μαθητές Του. Αυτό υποδηλώνει ότι οι μαθητές έχουν έναν ιδιαίτερο ρόλο να διαδραματίσουν πάνω στη γη και ότι,  αν αποτύχουν σ’ αυτή τους την αποστολή,  δε θα έχουν πια κανένα ουσιαστικό λόγο ύπαρξης. Για ποιο λόγο τους είπε ότι είναι το αλάτι της γης δεν καθορίζεται, γι’ αυτό και θα πρέπει να τον υποθέσουμε από τα συμφραζόμενα και από το ό,τι είναι γνωστό για τη χρήση του αλατιού. Μπορεί ο ρόλος τους να είναι συντηρητικός και εξαγνιστικός ανάμεσα στους συνανθρώπους τους, ή να δίνουν ζωντάνια στην κοινότητα, ή ακόμη να αποτελούν δύναμη για ειρήνη. Η ιδέα ενός «άνοστου» Χριστιανού αποτελεί, βέβαια, αντίφαση εξ ορισμού. Ένας τρόπος για να φανεί η ποιότητα της αλμυρότητας κάποιου που θέλει να είναι γνήσιος Χριστιανός είναι να παρατηρήσουμε το πώς μιλάει : «Ας είναι ο λόγος σας πάντοτε με χάρη,  αρτυμένος με αλάτι»,  γράφει ο Παύλος στους Κολασσαείς  (4:6), όπου το «αλάτι» φαίνεται να υπονοεί το πρόθυμο εκείνο πνεύμα ή τη σοφία που πρέπει να διακρίνουν το Χριστιανό όταν είναι να δώσει τη μαρτυρία του (ιδίως για πράγματα σχετικά με την πίστη του). Στο προηγούμενο κεφάλαιο ο Παύλος είχε αποδοκιμάσει κάθε είδους κακολογία ή αισχρολογία, εφόσον ο Χριστιανός «έχει απεκδυθεί τον παλαιό άνθρωπο με τις πράξεις του και έχει ενδυθεί το νέο που ανακαινίζεται σε επίγνωση κατά την εικόνα εκείνου που τον δημιούργησε» (βλ. 3:8-9). 

        Στην επί του όρους ομιλία Του ο Κύριος αποκάλεσε τους μαθητές Του «αλάτι της γης», «φως του κόσμου», «πόλη που είναι πάνω σε βουνό», γι’  αυτό είναι σαφές ότι εκείνο που είχε υπόψη Του είναι η ζωή και η μαρτυρία τους μέσα στον κόσμο (Ματ. 5:14). Θα πρέπει να αποτελούν ζωντανά παραδείγματα της δύναμης και της χάρης του Θεού, ώστε οι άλλοι να τους βλέπουν και να θέλουν να τους μιμηθούν.

        Ο Μάρκος προσθέτει και άλλες ρήσεις του Ιησού σε σχέση με το παράδειγμα του αλατιού. Αυτά που είπε ο Ιησούς για το αλάτι ακολουθούν την προειδοποίηση Του ότι είναι καλύτερα να εισέλθει ένας στη Βασιλεία του Θεού χωρίς αρτιμελές σώμα, παρά να ριχτεί στη «γέεννα του πυρός» με ολόκληρο το σώμα του (Μάρκ. 9:43-48). Μεταξύ της προειδοποίησης αυτής και του «ανάλατου αλατιού» υπάρχει το εδάφιο «… επειδή καθένας με φωτιά θα αλατιστεί …» (9:49). Η φωτιά που έκαιγε συνέχεια στη Γέεννα (σκουπιδότοπος στο φαράγγι Εννώμ, έξω από την Ιερουσαλήμ), απέτρεπε τον κίνδυνο μετάδοσης μολυσματικών ασθενειών από τη σήψη των πτωμάτων και των σκουπιδιών. Η φωτιά όπως και το αλάτι έχουν εξαγνιστική επίδραση,  γι’ αυτό και το νόημα των λόγων του Ιησού σε αυτό το μεταβατικό εδάφιο, ίσως να είναι ότι η φωτιά των διωγμών και των ποικίλων δοκιμασιών θα έχουν καθαρτική δράση στη ζωή των μαθητών (πρβλ. Α’ Πέτρ. 1:6-7). Το δεύτερο τμήμα του εδαφίου 49 «… και κάθε θυσία θα αλατίζεται με αλάτι»,  παραπέμπει στο Λευιτικό: « Και κάθε δώρο τής προσφοράς σου από άλφιτα (δημητριακά), θα το αλατίζεις με αλάτι και δεν θα αφήσεις να λείψει το αλάτι τής διαθήκης τού Θεού σου από την προσφορά σου από άλφιτα∙ επάνω σε κάθε δώρο σου θα προσφέρεις αλάτι» (2:13). Το δεύτερο τμήμα του εδαφίου 49 πιθανόν να μην υπήρχε στο πρωτότυπο κείμενο, αλλά εκείνοι που ήταν υπεύθυνοι για την εισαγωγή του, ίσως να ήθελαν να του δώσουν αυτή τη σημασία: «Κάθε Χριστιανός, με το να υπομένει στους διωγμούς, θα καθαριστεί και θα καταστεί έτσι περισσότερο ευπρόσδεκτη θυσία στο Θεό».

        Στη συνέχεια, μετά τα λεχθέντα για το αλάτι που έχασε την αλμυρότητά του, ο Μάρκος τελειώνει τη σειρά αυτή των εδαφίων με τα εξής: «Να έχετε άλας μέσα σας και να ειρηνεύετε μεταξύ σας». Και πάλι,  θα κατανοήσουμε καλύτερα τη νουθεσία αυτή αν γνωρίζουμε την περίσταση στην οποία πρωτοειπώθηκε. Το εδάφιο «έχετε εν εαυτοίς άλας …» μπορεί να σημαίνει επίσης «να έχετε αλάτι πάνω σας» και ίσως να αναφέρεται στη συνήθεια των Ιουδαίων να τρώνε αλάτι όταν ήταν να συμφάγουν,  σαν μια έκφραση της φιλίας και των ειρηνικών μεταξύ τους σχέσεων. *  Εάν όντως είναι έτσι, τότε τα λόγια του Κυρίου « …και ειρηνεύετε μεταξύ σας» αποτελούν κυριολεκτική επεξήγηση σ’ αυτά που τους είπε αμέσως προηγουμένως: «Έχετε εν εαυτοίς άλας…». Αλλά δεν μπορούμε να είμαστε απόλυτα σίγουροι.

 Μετάφραση: Αντρέας Φούρναρης

                (F.F.Bruce, “Hard Sayings of Jesus”, “Saltless Salt”, κεφ. 6)

* Σ.Μ. Κάθε Ιουδαίος είχε στο σακίδιό του λίγη ποσότητα άλατος. Όταν δύο ή περισσότερα πρόσωπα ήθελαν να εγκαθιδρύσουν μεταξύ τους μια σχέση παντοτινής φιλίας, έσμιγε ο καθένας το αλάτι του σε μια κοινή κούπα, έκοβαν ψωμί, το βουτούσαν μέσα στο αλάτι και έτρωγαν. Όταν τελείωναν μοίραζαν εκ νέου το αλάτι στα σακίδιά τους. Με αυτό ήθελαν να δείξουν ότι όπως οι κόκκοι του αναμιγμένου άλατος ήταν αδύνατο να διαχωριστούν και να επιστραφούν στον αρχικό κάτοχό τους, έτσι και η φιλική τους σχέση δε θα διασαλευόταν ποτέ, αλλά θα κρατούσε για πάντα.