---

* Το Β´ Μέρος του κειμένου αυτού—ότι δηλαδή το πνεύμα της αγάπης, όπως περιγράφεται στο κεφ. 13 της Α´ προς Κορινθίους επιστολής, είναι ένα πνεύμα ταπείνωσης— παρατίθεται παρακάτω  (Σ.τ.μ.)

ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΑΓΑΠΗΣ

ΚΑΙ Η ΤΑΠΕΙΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ

 

«Η αγάπη…δεν επαίρεται, δεν ασχημονεί, δεν ζητεί τα εαυτής…» (Α´ Κορινθ. 13/4,5)

 

του Jonathan Edwards

 

ΜΕΡΟΣ Β*

 

Έχοντας καταδείξει προηγουμένως (Μέρος Α) τα κακά του εγωισμού—είτε ως πνεύματος είτε ως συμπεριφοράς—τόσο για τον εαυτό μας όσο και για τους άλλους, τώρα περνάμε στο δεύτερο κομμάτι της φράσης του αποστόλου Παύλου ότι η χριστιανική αγάπη «δεν ζητεί τα εαυτής», δηλαδή ότι δεν εναρμονίζεται με το πνεύμα του εγωισμού.

 

ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΑΓΑΠΗΣ

ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΑΝΤΙΘΕΤΟ ΤΟΥ ΕΓΩΙΣΜΟΥ

 

Τα ερείπια που άφησε η Πτώση στην ψυχή του ανθρώπου συνίστανται εν πολλοίς στο ότι το άτομο έχασε τις ευεργετικότερες και ευγενέστερες αρχές της φύσης του και υποτάχτηκε πλήρως στη δύναμη και κυριαρχία της αγάπης του εαυτού του. Προηγουμένως—και όπως τον είχε δημιουργήσει ο Θεός—ο άνθρωπος είχε ψυχική ανάταση και ευγένεια, αλλά τώρα έχει ξεπέσει και είναι επαίσχυντος και εγωιστής. Αμέσως μετά την Πτώση ο νους του ανθρώπου συρρικνώθηκε από την αρχική του μεγαλειότητα και εύρος σε μια εξαιρετικά μικρή διάσταση. Και όπως έγινε και με όλα τ’ άλλα, έτσι και μ’ αυτό το ζήτημα. Προηγουμένως η ψυχή του ανθρώπου ήταν υπό τη διακυβέρνηση της ευγενικής αρχής της θεϊκής αγάπης η οποία του διεύρυνε τους ορίζοντες, έτσι ώστε να περιλαμβάνει όλους τους συνανθρώπους του και τα συμφέροντά τους. Και αυτό δεν ήταν το μόνο, διότι η αγάπη αυτή επεκτεινόταν και πέρα από τη δημιουργία, έτσι ώστε να περιλάμβάνει και τον Ίδιο το Δημιουργό, καθώς και αυτό τον ίδιο τον ωκεανό της αγάπης ο οποίος αγκάλιαζε τον άνθρωπο και τον αφομοίωνε.

Όταν όμως ο άνθρωπος παρέβη την εντολή του Θεού, αυτές οι ευγενικές αρχές εξαφανίστηκαν μεμιάς και χάθηκε όλη η εξαιρετική διεύρυνση της προσωπικότητάς του, οπότε ο ίδιος συρρικνώθηκε στον κατελάχιστο χώρο του εαυτού του αφήνοντας καθετί άλλο απέξω. Η αμαρτία λοιπόν στένεψε την ψυχή του στην ελάχιστη διάσταση του ατομικού «εγώ». Ο Θεός εγκαταλείφθηκε και εγκαταλείφθηκαν επίσης και οι άλλοι, ενώ ο άνθρωπος αποτραβήχτηκε στον εαυτό του και ανάθεσε τη διακυβέρνηση του είναι του σε στενές μόνο αρχές και αισθήματα. Απόλυτος κύριος της ψυχής του έγινε η αγάπη του για το «εγώ» του και οι πιο ευγενικές και πνευματικές αρχές πέταξαν μακριά.

Ο Θεός όμως, από έλεος για το δύστυχο άνθρωπο, έβαλε μπρος το έργο της Λύτρωσης και, με το ένδοξο ευαγγέλιο του Υιού Του, ξεκίνησε το έργο της απελευθέρωσης της ψυχής του ανθρώπου από τη συστολή και φυλακή της, ώστε να την επαναφέρει σ’ εκείνες τις ευγενικές και θεϊκές αρχές από τις οποίες εμπνεόταν και κυβερνιόταν στην αρχή. Και αυτό το πράγμα το έκανε ο Θεός με το Σταυρό του Χριστού, διότι η ένωσή μας με το Χριστό μάς κάνει και κοινωνούς στη φύση Του. Έτσι, ο χριστιανισμός ξαναδίνει στην ψυχή εύρος, επέκταση και γενναιοδωρία, ενώ συγχρόνως την ξανακατακτά και τη γεμίζει με αυτή τη θεϊκή αγάπη που πραγματευόμαστε σ’ αυτό το κείμενο με την οποία αγκαλιάζει τους συνανθρώπους της και αφιερώνεται στο Δημιουργό της. Οπότε η αγάπη, στην οποία συνοψίζεται το όλο χριστιανικό πνεύμα, τόσο πολύ μετέχει της ένδοξης πληρότητας της θεϊκής φύσης, που δεν ζητεί πια «τα εαυτής» και είναι αντίθετη προς το εγωιστικό πνεύμα.

 

Με αυτή τη σκέψη ως κατευθυντήρια γραμμή, 1) θα καταδείξουμε τη φύση αυτής της εγωκεντρικότητας, στην οποία αντιτίθεται η αγάπη, 2) θα αναλύσουμε το πώς ακριβώς η αγάπη αντιτίθεται στον εγωκεντρισμό και 3) θα δώσουμε κάποιες αποδείξεις για το δόγμα που θέσαμε.

 

1.- Η φύση του εγωκεντρισμού στον οποίο αντίκειται η αγάπη.

 

Θα την εξετάσουμε:  α) από αρνητικής και β) από θετικής πλευράς.

 

α.– Από αρνητικής πλευράς: ότι δηλαδή η αγάπη ή το πνεύμα της χριστιανικής αγάπης, δεν είναι απαραίτητα αντίθετο με κάθε είδους αγάπη για τον εαυτό μας.—Δεν είναι αντίθετο με τη χριστιανική αγάπη να αγαπά ο άνθρωπος τον εαυτό του ή, πράγμα που είναι ταυτόσημο, να αγαπά την προσωπική του ευτυχία. Αν ο χριστιανισμός κατέστρεφε την αγάπη του ανθρώπου για τον εαυτό του και την ευτυχία του, θα κατέστρεφε το ίδιο το πνεύμα του ανθρώπινου γένους. Η διακήρυξη όμως του ευαγγελίου ως συστήματος ειρήνης στη γη και καλοπροαίρετης διάθεσης προς τους ανθρώπους (Λουκ 2/14) φανερώνει ότι όχι μόνο δεν καταστρέφει το ανθρώπινο γένος, αλλά κατεξοχήν προάγει το πνεύμα του. Το ότι ο άνθρωπος πρέπει να αγαπά την ευτυχία του είναι τόσο απαραίτητο για τη φύση του όσο είναι και η θέλησή του και θα ήταν αδύνατο να καταστραφεί αυτή η αγάπη χωρίς συγχρόνως να καταστραφεί και η ίδια η ύπαρξη του ανθρώπου. Οι αγιασμένοι του Θεού λατρεύουν την ευτυχία τους! Ναι, εκείνοι που είναι απόλυτα ευτυχισμένοι—οι αγιασμένοι του Θεού και οι άγγελοι στον Ουρανό—λατρεύουν την ευτυχία τους! Διαφορετικά η ευτυχία αυτή που τους έδωσε ο Θεός δεν θα ήταν ευτυχία γι’ αυτούς, γιατί εκείνο που δεν αγαπά κανείς δεν μπορεί να τον κάνει ευτυχισμένο.

Το γεγονός ότι η αγάπη για τον εαυτό μας δεν είναι ανυπακοή φαίνεται κι απ’ το ότι στο νόμο Του ο Θεός έβαλε την αγάπη για τον εαυτό μας ως κανόνα και μέτρο με το οποίο να σταθμίζουμε την αγάπη μας προς τους άλλους. Έτσι, ο Χριστός μάς παραγγέλνει: «Θέλεις αγαπά τον πλησίον σου ως σεαυτόν» (Ματθ. 19/19), πράγμα που προϋποθέτει ότι μπορούμε—μάλιστα επιβάλλεται—να αγαπάμε τον εαυτό μας. Δεν λέει να αγαπάς τον πλησίον σου «περισσότερο» απ’ τον εαυτό σου, αλλά «όπως» τον εαυτό σου. Όμως στην αγάπη μας η θέση του πλησίον μας έρχεται αμέσως μετά από το Θεό, τον οποίο πρέπει πρωτίστως να αγαπάμε. Συνεπώς, και τον εαυτό μας πρέπει να τον αγαπάμε με μια αγάπη που να είναι δεύτερη σε τάξη μόνο εκείνης με την οποία αγαπάμε τον Ίδιο το Θεό. Το ίδιο επίσης προκύπτει και απ’ το ότι η Αγία Γραφή, απ’ την αρχή ως το τέλος, είναι γεμάτη από κίνητρα που μας υποκινούν να αγαπάμε τον εαυτό μας. Αυτό είναι το νόημα των υποσχέσεων και απειλών του Θεού, οι προσκλήσεις που μας απευθύνει να αναζητήσουμε το καλό μας και οι προειδοποιήσεις Του να αποφεύγουμε τη δυστυχία. Όλα αυτά δεν μπορούν να παίζουν κανέναν άλλο ρόλο από του να κεντρίζουν τις ελπίδες και τους φόβους μας. Διότι, για ποιο λόγο να δινόταν μια υπόσχεση ευτυχίας ή μια απειλή δυστυχίας σε κείνον ο οποίος δεν αγαπά την ευτυχία του και δεν φοβάται τη μιζέρια του; Ή για ποιο λόγο ο Θεός να συμβούλευε τον άνθρωπο να επιδιώκει τη μία και να αποφεύγει την άλλη; Συνεπώς είναι ολοφάνερο, από αρνητικής πλευράς ότι η χριστιανική αγάπη δεν είναι αντίθετη προς κάθε είδους αγάπη για τον εαυτό μας.

β.– Από θετικής πλευράς: ο εγωκεντρισμός στον οποίο αντιτίθεται το πνεύμα της χριστιανικής αγάπης αφορά μόνο στην περίπτωση της «ασύδοτης» αγάπης του εαυτού μας—Εδώ, ωστόσο, τίθεται το ερώτημα: τι αποτελεί «ασύδοτη» αγάπη του εαυτού μας; Το ερώτημα αυτό πρέπει να απαντηθεί σωστά και ξεκάθαρα, διότι συχνά απ’ αυτή την απάντηση εξαρτάται η αντίκρουση πολλών  αμφιβολιών και δισταγμών των ανθρώπων. Και ιδού η απάντηση:

Πρώτον, το να μην είναι η αγάπη για τον εαυτό μας ή την ευτυχία μας «ασύδοτη» δεν σημαίνει να μην είναι υπερβολικού βαθμού. Δεν νομίζω ότι μπορεί να ειπωθεί για κανέναν ότι η αγάπη του για τον εαυτό του ή την ευτυχία του—εφόσον αυτό δεν είναι κάτι που το θεωρούμε σχετικά και συγκριτικά—μπορεί να είναι υπερβολικού βαθμού ή ότι είναι ένα αγαθό που υπόκειται σε αυξομειώσεις. Διότι αυτού του είδους την αγάπη για τον εαυτό μας δεν την αντιλαμβάνομαι ως αποτέλεσμα της Πτώσης, αλλ’ ως απαραίτητο στοιχείο της φύσης των νουνεχών όντων, ως κάτι με το οποίο ο Θεός μάς προίκισε όλους εξίσου και ότι τόσο οι αγιασμένοι άνθρωποι όσο κι οι αμαρτωλοί αγαπούν το ίδιο την ευτυχία τους και έχουν την ίδια ενστικτώδη και αναλλοίωτη τάση να την επιθυμούν και να την εκζητούν.

Η αλλαγή που γίνεται σ’ ένα άτομο όταν μετανοήσει και αναγεννηθεί δεν είναι ότι η αγάπη του για την ευτυχία του μειώνεται, αλλά απλά ότι ρυθμίζεται αναφορικά με την άσκηση και επιρροή της, καθώς και με την πορεία της και τα αντικείμενα στα οποία οδηγεί. Ποιος μπορει να πει ότι οι αγιασμένες ψυχές στη Βασιλεία των Ουρανών δεν αγαπούν την ευτυχία τους το ίδιο όπως κι οι δυστυχισμένες υπάρξεις στην Αιώνια Καταδίκη; Αν με το να αγιαστούν μειώνεται η αγάπη τους για την ευτυχία τους, τότε αυτό θα μείωνε και την ευτυχία τους αυτή καθαυτή. Γιατί όσο λιγότερο αγαπά κανείς την ευτυχία, τόσο λιγότερο την απολαμβάνει και συνεπώς τόσο λιγότερο ευτυχισμένος είναι.

Όταν ο Θεός βγάζει ένα άτομο από τη δυστυχισμένη του κατάσταση και το φέρνει σε μια ευτυχισμένη θέση διά μέσου της μεταστροφής και πνευματικής αναγέννησης, του δίνει μια ευτυχία που δεν την είχε πριν, αλλά δεν του αφαιρεί στο κατελάχιστο την αγάπη για την ευτυχία του την οποία είχε προηγουμένως. Έτσι, όταν το αγιασμένο άτομο αυξάνει σε Χάρη, απλά γίνεται ακόμα πιο ευτυχισμένο απ’ ό,τι ήταν πριν. Αλλά η αγάπη του για ευτυχία και η απόλαυσή του απ’ αυτήν δεν μειώνονται κατά το μέτρο που η ευτυχία του αυξάνεται, γιατί τότε θα ήταν σαν να του αυξάνεται μεν η ευτυχία από μιας πλευράς, αλλά να του μειώνεται από άλλης. Όμως σε κάθε περίπτωση που ο Θεός κάνει μια δυστυχισμένη ψυχή ευτυχισμένη, ή μια ευτυχισμένη ψυχή ακόμα πιο ευτυχισμένη, το άτομο εξακολουθεί να έχει την ίδια αγάπη για την ευτυχία που είχε και πριν. Αναμφισβήτητα λοιπόν οι αγιασμένοι του Θεού θα πρέπει να έχουν τόση αγάπη για την ευτυχία τους, ή αγάπη για τον εαυτό τους—που είναι ένα και το αυτό—όση κι οι ελεεινοί. Έτσι λοιπόν, αν δούμε την αγάπη των ανθρώπων για τον εαυτό τους ή για την ευτυχία τους όχι συγκριτικά αλλά απόλυτα, γίνεται φανερό ότι το «ασύδοτο» της αγάπης για τον εαυτό μας δεν σημαίνει ότι πρόκειται για μια αγάπη υπερβολικού βαθμού, διότι η αγάπη αυτή είναι η ίδια σε όλους.

 

Δεύτερον, το «ασύδοτο» της αγάπης μας για τον εαυτό μας, με την έννοια της διεφθαρμένης αγάπης, συνίσταται σε δύο πράγματα: i) ότι η αγάπη αυτή είναι υπερβολική θεωρούμενη συγκριτικά και ii)  ότι  τοποθετεί την ευτυχία της σ’ εκείνο που περιορίζεται αποκλειστικά και μόνο στο άτομο.

i) Στην πρώτη περίπτωση ο βαθμός της αγάπης του εαυτού μας μπορεί να είναι υπερβολικός από συγκριτικής πλευράς, οπότε ο βαθμός της επιρροής της θα είναι «ασύδοτος».—Παρόλο που ο βαθμός της αγάπης των ανθρώπων για την ευτυχία τους, απόλυτα θεωρούμενος, είναι ο ίδιος για όλους, ωστόσο η αναλογία που υπάρχει μεταξύ της αγάπης που έχουν για τον εαυτό τους και της αγάπης που έχουν για τους άλλους μπορεί να διαφέρει. Αν συγκρίνουμε την αγάπη που έχει κανείς για τον εαυτό του με την αγάπη που έχει για τους άλλους, μπορεί να πούμε ότι αυτός ο άνθρωπος αγαπά τον εαυτό του υπερβολικά, δηλαδή από συγκριτικής πλευράς υπέρμετρα. Και παρόλο που αυτό μπορεί να οφείλεται μάλλον σε μειονέκτημα της αγάπης του απέναντι των άλλων παρά σε μια υπερβολική αγάπη για τον εαυτό του, εντούτοις η αγάπη για τον εαυτό του, εξαιτίας ακριβώς αυτής της υπερβολής σε αναλογία, γίνεται και η ίδια  «ασύδοτη» ως προς αυτό το σημείο με την έννοια ότι γίνεται «ασύδοτη» ως προς την επιρροή και την εξουσία που ασκεί επάνω στον άνθρωπο. Διότι, παρόλο που η αρχή της αγάπης του εαυτού μας, θεωρούμενη αυτή καθαυτή, δεν είναι καθόλου μεγαλύτερη απ’ ό,τι θα ήταν αν μαζί μ’ αυτήν υπήρχε και η δέουσα αγάπη για το Θεό και τους άλλους ανθρώπους, εντούτοις επειδή ποσοστιαία είναι μεγαλύτερη, γίνεται μεγαλύτερη κι η επιρροή και εξουσία της επάνω στον άνθρωπο. Έτσι, η επιρροή της γίνεται «ασύδοτη» λόγω της αδυναμίας ή απουσίας άλλης αγάπης η οποία θα αναχαίτιζε ή ρύθμιζε αυτή την επιρροή.

Για να το καταλάβουμε καλύτερα αυτό μέσ’ από ένα παράδειγμα, ας υποθέσουμε ότι σε μια οικογένεια υπάρχει ένας υπηρέτης του οποίου η επιρροή στα πράγματα της οικογένειας δεν ήταν «ασύδοτη» όσο η δύναμη του κυρίου του ήταν μεγαλύτερη απ’ τη δική του. Αργότερα όμως, αν η δύναμη του κυρίου του εξασθενήσει και τόσο ο κύριος όσο και η υπόλοιπη οικογένεια χάσουν την παλιά τους δύναμη, μολονότι η δύναμη του υπηρέτη αυτή καθαυτή δεν αυξήθηκε στο κατελάχιστο, επειδή αυξήθηκε η αναλογική σχέση της δύναμής του, η επιρροή του μπορεί να γίνει «ασύδοτη» κι εκεί που ήταν υπηρέτης και υποτακτικός, μπορεί να γίνει κύριος στην οικογένεια. Μ’ αυτό τον τρόπο γίνεται η αγάπη για τον εαυτό μας «ασύδοτη».

Πριν από την Πτώση ο άνθρωπος αγαπούσε τον εαυτό του ή την ευτυχία του το ίδιο όσο και μετά την Πτώση. Πριν από την Πτώση όμως υπήρχε μια ανώτατη αρχή ή θεϊκή αγάπη που κρατούσε τα ηνία και είχε τέτοια δύναμη που ρύθμιζε και καθοδηγούσε την αγάπη του ανθρώπου για τον εαυτό του. Ωστόσο, μετά την Πτώση η αρχή της θεϊκής αγάπης έχασε τη δύναμή της ή μάλλον πέθανε, οπότε η αγάπη του ανθρώπου για τον εαυτό του, η οποία συνεχίζει με την ίδια δύναμη που είχε και παλιά χωρίς όμως τώρα να έχει ανώτατη αρχή η οποία να τη ρυθμίζει, γίνεται «ασύδοτη» στην επιρροή της και γίνεται εκείνη κύριος, ενώ θα έπρεπε να είναι μόνο υπηρέτης. Συνεπώς, η αγάπη για τον εαυτό μας μπορεί να γίνει «ασύδοτη» στην επιρροή της με το να είναι συγκριτικά υπερβολικά μεγάλη—είτε επειδή η αγάπη για το Θεό και τους άλλους ανθρώπους είναι πολύ μικρή, όπως συμβαίνει μ’ εκείνους τους πιστούς οι οποίοι σ’ αυτό τον κόσμο έχουν ακόμα μεγάλα υπόλοιπα διαφθοράς, είτε επειδή είναι εντελώς ανύπαρκτη, όπως συμβαίνει μ’ εκείνους που δεν έχουν ίχνος αγάπης για το Θεό στην καρδιά τους. Έτσι, η «ασυδοσία» της αγάπης για τον εαυτό μας, αναφορικά με το βαθμό της, δεν προκύπτει από την απόλυτη αλλά από τη σχετική θεώρησή της ή από το βαθμό της επιρροής την οποία ασκεί. Κατά κάποιον τρόπο οι κακοί δεν αγαπούν αρκετά τον εαυτό τους—ή τουλάχιστον όχι τόσο όσο τον αγαπούν οι πιστοί. Διότι δεν αγαπούν τους εαυτούς τους με στόχο το καλό τους και την ευτυχία τους. Μ’ αυτή την έννοια σωστά λέγεται καμιά φορά ότι οι κακοί ουσιαστικά μισούν τον εαυτό τους, παρόλο που από άλλη οπτική αγαπούν υπέρμετρα τον εαυτό τους.

ii) Στη δεύτερη περίπτωση η αγάπη του ανθρώπου για τον εαυτό του ή για την ευτυχία του μπορεί να είναι εξίσου «ασύδοτη» αν εκείνος τοποθετεί την ευτυχία του σε πράγματα που αναφέρονται αποκλειστικά και μόνο στο εγώ του.—Σ’ αυτή την περίπτωση το πρόβλημα δεν είναι ο βαθμός στον οποίο αγαπάει κανείς τον εαυτό του αλλά το κανάλι μέσα στο οποίο χύνεται η αγάπη του. Δεν είναι ο βαθμός στον οποίο αγαπάει την ευτυχία του, αλλά το ότι τοποθετεί την ευτυχία του εκεί που δεν θα έπρεπε και το γεγονός ότι περιορίζει την αγάπη του. Κάποιοι, παρόλο που αγαπούν την ευτυχία τους, δεν την τοποθετούν στο στενό προσωπικό τους όφελος ή στο καλό που αναφέρεται μόνο στον εαυτό τους, αλλά περισσότερο στο κοινό καλό, δηλαδή σ’ εκείνο που είναι καλό για τους άλλους ή στο καλό το οποίο απολαμβάνει κανείς μέσ’ απ’ το καλό των άλλων. Όταν η αγάπη του ανθρώπου ρέει σ’ αυτό το τελευταίο κανάλι δεν είναι εγωιστική αλλά το εντελώς αντίθετο.

Υπάρχουν όμως άλλοι οι οποίοι, στην επιδίωξη της ευτυχίας τους, τοποθετούν αυτή την ευτυχία σε ό,τι ωφελεί μόνο τους εαυτούς τους αποκλείοντας όλους τους άλλους. Αυτό είναι εγωισμός. Αυτό είναι εκείνο που ευθέως και ξεκάθαρα καταδικάζουν οι Γραφές. Και όταν ο Λόγος του Θεού λέει «η αγάπη δεν ζητεί τα εαυτής», εννοεί ότι δεν επιδιώκει εκείνα τα οποία ωφελούν αποκλειστικά και μόνο το άτομο. Η φράση «τα εαυτής» είναι μια φράση που σημαίνει ιδιοποίηση και αναφέρεται στα πράγματα τα οποία περιορίζονται αποκλειστικά και μόνο στο άτομο. Με την ίδια έννοια χρησιμοποιείται η φράση και στην προς Φιλιππησίους επιστολή όπου αναφέρεται επικριτικά ότι «πάντες ζητούσι τα εαυτών» (2/21), δηλαδή εκζητούν τα καλά τα οποία περιορίζονται στην προσωπική τους ωφέλεια αποκλείοντας τη συμμετοχή και άλλων. Έτσι πρέπει επίσης να καταλάβουμε και τη φράση στη Β´ επιστολή προς Τιμόθεο που λέει για τους ανθρώπους του τέλους των ημερών ότι «θέλουσιν είσθαι φίλαυτοι» (3/2), διότι η λέξη «φίλαυτοι» έχει τη στενότερη δυνατή έννοια και περιορίζει την αγάπη στο εγώ αποκλείοντας όλους τους άλλους από του να είναι αντικείμενά της.

Ο άνθρωπος μπορεί να αγαπά τον εαυτό του όσο θέλει και μπορεί να επιδιώκει το μεγαλύτερο δυνατό βαθμό της δικής του ευτυχίας—διαρκώς ποθώντας και κυνηγώντας την—που μπορεί, με αυτή του ακριβώς την εκζήτηση, να δείχνει τη μεγαλύτερη δυνατή αγάπη του προς το Θεό. Αυτό για παράδειγμα γίνεται όταν η ευτυχία που κυνηγάει ο άνθρωπος είναι να χαίρεται το Θεό και να αποβλέπει στη δόξα Του ή να επικοινωνεί μαζί Του. Ή ένας άνθρωπος μπορεί να έχει σαν ευτυχία του να δοξάζει το Θεό. Μπορεί να του φαίνεται ότι η μεγαλύτερη ευτυχία για κείνον είναι να δίνει τη δόξα στο Θεό, πράγμα το οποίο μπορεί να κάνει. Και μπορεί επίσης να ποθεί αυτή την ευτυχία, ποθώντας την δε να λατρεύει την ευτυχία στην οποία αποβλέπει. Γιατί αν δεν αγαπούσε εκείνο το οποίο στην περίπτωση αυτή ο άνθρωπος θεωρεί ως ευτυχία του, δεν θα μπορούσε και να το ποθεί. Το να αγαπά όμως την ευτυχία του σημαίνει ότι αγαπά τον εαυτό του. Εντούτοις, με την ίδια πράξη με την οποία αγαπά τον εαυτό του αγαπά και το Θεό, διότι τοποθετεί την ευτυχία του στο Θεό. Επειδή τίποτε δεν μπορεί να θεωρηθεί περισσότερο ως αγάπη για κάτι ή για κάποιον παρά εκείνο στο οποίο τοποθετούμε την ευτυχία μας. Έτσι, μπορεί οι άνθρωποι σε μεγάλο βαθμό να τοποθετούν την ευτυχία τους στο καλό των άλλων—των γειτόνων τους για παράδειγμα—και με το να επιδιώκουν την ευτυχία των άλλων να βρίσκουν τη δική τους ευτυχία. Αυτό όμως δεν είναι εγωιστικό, γιατί δεν πρόκειται για μια αγάπη η οποία περιορίζεται αποκλειστικά στην ευτυχία του εγώ.

Αντίθετα, η ευτυχία του ατόμου ρέει σ’ ένα τέτοιο κανάλι που συμπαρασύρει και την ευτυχία των άλλων μαζί με τη δική του. Έτσι, το άτομο που αγαπά μ’ αυτό τον τρόπο είναι ένα ψυχικά διευρυμένο και πολλαπλασιασμένο άτομο αφού στην αγάπη του για τον εαυτό του συμπεριλαμβάνει και άλλους. Αυτό είναι το πνεύμα της χριστιανικής αγάπης, το έξοχο και ευγενικό πνεύμα του ευαγγελίου του Ιησού Χριστού. Αυτή είναι η έννοια της θεϊκής αγάπης για την οποία γίνεται λόγος στην Αγία Γραφή. Και ένα τέτοιο χριστιανικό πνεύμα είναι αντίθετο προς το εγωιστικό το οποίο περιορίζεται μόνο και μόνο στο άτομο και οι επιδιώξεις του γι’ αυτό είναι πλούτος, τιμές, καθώς και η ανύψωσή του στα μάτια των άλλων ή η ευημερία και άνεσή του ή η ικανοποίηση των κατά κόσμο επιθυμιών και πόθων του.

 

2. Πώς το πνεύμα της χριστιανικής αγάπης εναντιώνεται στο εγωιστικό πνεύμα.–

Αυτό θα το εξετάσουμε σε δύο επίπεδα: Α) πώς το πνεύμα της χριστιανικης αγάπης μάς οδηγεί να εκζητούμε όχι μόνο τα καλά για εμάς τους ίδιους αλλά και για τους άλλους και Β) πώς, σε πολλές περιπτώσεις, το πνεύμα της αγάπης μάς προδιαθέτει να απαρνηθούμε τα δικά μας για χάρη των άλλων.

 

Α) Πρώτον, πώς το πνεύμα της χριστιανικής αγάπης μάς οδηγεί να εκζητούμε όχι μόνο τα καλά για εμάς τους ίδιους αλλά και για τους άλλους.

Πρώτα πρώτα ένα τέτοιο πνεύμα επιδιώκει να ευχαριστήσει και να δοξάσει το Θεό.—Εκείνα που είναι αρεστά στο Θεό και το Χριστό Του και προσβλέπουν στη θεία δόξα λέγονται τα πράγματα του Χριστού, σε αντίθεση με τα δικά μας πράγματα, όπως αυτό φαίνεται από την προς Φιλιππησίους επιστολή που λέει: «πάντες ζητούσι τα εαυτών, ουχί τα του Ιησού Χριστού» (2/21). Ο χριστιανισμός απαιτεί να κάνουμε το Θεό και το Χριστό Του τον κύριο στόχο μας και όλοι οι χριστιανοί που ζουν ως χριστιανοί ζουν με τέτοιον τρόπο που γι’ αυτούς «το ζην είναι ο Χριστός» (Φιλιπ. 1/21). Από τους χριστιανούς απαιτείται να ζουν με τρόπο που να ευχαριστεί το Θεό, να ζουν δηλαδή έτσι ώστε να δοκιμάζουν «τι είναι το θέλημα του Θεού το αγαθόν και ευάρεστον και τέλειον» (Ρωμ. 12/2). Τέτοιοι δούλοι του Θεού πρέπει να είμαστε αφού σε όλα επιζητούμε να ευχαριστούμε τον Κύριό μας, όπως λέει και στην προς Εφεσίους επιστολή του ο Παύλος: «[Μ]η κατ’ οφθαλμοδουλείαν, αλλ’ ως δούλοι του Χριστού∙ εκπληρούντες το θέλημα του Θεού εκ ψυχής» (6/6). Και αυτό πρέπει να το κάνουμε σε όλα τα πράγματα. «Είτε λοιπόν τρώγετε, είτε πίνετε, είτε πράττετέ τι, πάντα πράττετε εις δόξαν Θεού» (Α´ Κοριν. 10/31). Αυτό βεβαίως δείχνει ότι υπάρχει ένα πνεύμα τελείως αντίθετο απ’ το εγωιστικό.

Δεύτερον, όσοι έχουν το πνεύμα της χριστιανικής αγάπης, έχουν ένα πνεύμα το οποίο εκζητεί το καλό των συνανθρώπων τους. Έτσι ο Παύλος στην προς Φιλιππησίους επιστολή μάς προειδοποιεί: «Μη αποβλέπετε έκαστος τα εαυτού, αλλ’ έκαστος και τα των άλλων» (2/4). Ως χριστιανοί με πνεύμα αγάπης είμαστε υποχρεωμένοι να επιδιώκουμε το πνευματικό αγαθό των άλλων, την πνευματική τους ευτυχία, τη σωτηρία τους, έτσι ώστε να δοξάζουν και να απολαμβάνουν το Θεό παντοτινά. Το ίδιο χριστιανικό πνεύμα θα μας οδηγεί να επιθυμούμε και να επιδιώκουμε και την ευημερία τους σ’ αυτό τον κόσμο, όπως λέει και ο Λόγος του Θεού. «Μηδείς ας μη ζητή το εαυτού συμφέρον, αλλ’ έκαστος τα των άλλων» (Α´  Κοριν. 10/24). Και, για να αναφερθούμε και πάλι στα λόγια του Παύλου, θα πρέπει να επιδιώκουμε την ικανοποίηση των άλλων, έτσι ώστε να μπορέσουμε συγχρόνως να επιδιώξουμε κι εκείνο που είναι προς το πνευματικό τους συμφέρον. «Μη γίνεσθε πρόσκομμα…καθώς και εγώ κατά πάντα αρέσκω εις πάντας, μη ζητών το ίδιόν μου συμφέρον, αλλά το των πολλών διά να σωθώσι» (Α´ Κοριν. 10/33). Το ίδιο νόημα έχουν επίσης τα λόγια του αποστόλου στην προς Ρωμαίους επιστολή: «Αλλ’ έκαστος ημών ας αρέσκη εις τον πλησίον διά το καλόν προς οικοδομήν» (15/2).

            Ειδικότερα όμως εδώ θα ήθελα τονίσω ότι το πνεύμα της χριστιανικής αγάπης, όπως εκδηλώνεται στους συνανθρώπους μας, είναι εντελώς αντίθετο προς το εγωιστικό πνεύμα, επειδή είναι ένα πνεύμα ελέους και συμπάθειας. Προδιαθέτει τα άτομα να θεωρήσουν όχι μόνο τις δικές τους δυσκολίες, αλλ’ επίσης και τα βάρη και πάθη των άλλων, τη δυσκολία των συνθηκών της ζωής τους, καθώς και τον πόνο εκείνων οι οποίοι βρίσκονται σε εξίσου δύσκολες συνθήκες με τις δικές τους. Ένα άτομο εγωιστικού πνεύματος το οποίο υποφέρει τείνει να υπερτονίζει τις δικές του δυσκολίες, λες και ήταν μεγαλύτερες από κάθε άλλου ανθρώπου! Αν δεν υποφέρει, θεωρεί ότι δεν καλείται να θυσιάσει κάτι από τα υπάρχοντά του προκειμένου να βοηθήσει άλλους. Ο εγωιστής δεν διακρίνει τις ανάγκες των άλλων, αλλά μάλλον τις προσπερνά και δεν πείθεται ούτε καν να τις δει και να τις νιώσει. Ο άνθρωπος όμως της αγάπης και του ελέους διακρίνει τον πόνο των άλλων, παρατηρεί τις δυσκολίες τους και η καρδιά του γεμίζει από ενδιαφέρον γι’ αυτούς, το ίδιο όπως θα έκανε και για τον εαυτό του σε ανάλογη περίσταση. Επίσης είναι έτοιμος να τους βοηθήσει και χαίρεται να παρέχει τη βοήθειά του στην ανάγκη τους και να ελαφρύνει τον πόνο τους. Χαίρεται να υπακούει στην προτροπή του αποστόλου «Ενδύθητε λοιπόν, ως εκλεκτοί του Θεού άγιοι και ηγαπημένοι, σπλάχνα οικτιρμών» (Κολοσ. 3/12) και να σέβεται το Λόγο του Θεού ο οποίος χαρακτηρίζει ως άνωθεν σοφία το να είναι κανείς «πλήρης ελέους και καλών καρπών» (Ιακ. 3/17) ή απλά συμφωνεί με τον ψαλμωδό ότι ο καλός άνθρωπος είναι γεμάτος έλεος: «Όλην την ημέραν ελεεί και δανείζει, και το σπέρμα αυτού είναι εις ευλογίαν» (37/26).

            Καθώς λοιπόν το πνεύμα της συμπόνιας και του ελέους, έτσι και το πνεύμα της χριστιανικής αγάπης, όταν ασκείται προς τους συνανθρώπους μας, είναι το αντίθετο του εγωιστικού πνεύματος επειδή είναι ένα πνεύμα γενναιοδωρίας. Δεν επιζητεί απλά το καλό των άλλων οι οποίοι βρίσκονται σε δύσκολη θέση, αλλά είναι και έτοιμο να προσφέρει σε όλους και να προωθήσει το καλό τους, όταν δοθεί η ευκαιρία, υπακούοντας στην παραίνεση του Λόγου του Θεού: «Την δε αγαθοποιίαν και το μεταδοτικόν μη λησμονείτε» (Εβρ. 13/16) και μην παραβλέποντας τη γενική προτροπή: «ενόσω έχομεν καιρόν, ας εργαζόμεθα το καλόν προς πάντας» (Γαλ. 6/10). Η χριστιανική αγάπη αγαθοποιεί.

            Πέρα απ’ αυτά—ότι δηλαδή η χριστιανική αγάπη αντιτίθεται στο εγωιστικό πνεύμα διότι είναι ελεητική και γενναιόδωρη—η αγάπη τείνει να προδιαθέτει το άτομο να ενδιαφέρεται για τα κοινά. Ο άνθρωπος που έχει σωστό πνεύμα δεν ενδιαφέρεται μόνο για τα περιορισμένα ατομικά του συμφέροντα, αλλά ενδιαφέρεται, και μάλιστα εξαιρετικά, και για το καλό της κοινότητας της οποίας είναι μέλος, ιδίως της πόλης ή του χωριού στο οποίο κατοικεί, καθώς και για το αληθινό καλό της ευρείας κοινωνίας στην οποία ανήκει. Ο Θεός παράγγειλε στους Ισραηλίτες που σύρθηκαν εξόριστοι στη Βαβυλώνα να επιδιώξουν το καλό εκείνης της χώρας, παρόλο που δεν ήταν η χώρα τους αλλά η χώρα της εξορίας τους. Στον προφήτη Ιερεμία διαβάζουμε: «και ζητήσατε την ειρήνη της πόλεως, όπου εγώ σας έκαμον να φερθήτε αιχμάλωτοι, και προσεύχεσθε υπέρ αυτής προς τον Κύριον» (29/7). Και ο πραγματικός χριστιανός θα παίρνει σοβαρά το καλό της πατρίδας του και του τόπου διαμονής του και θα είναι πρόθυμος να εργαστεί για το καλό της. Κάποτε η σύσταση που έκαναν οι Ισραηλίτες στον Ιησού για ένα Ρωμαίο εκατόνταρχο ήταν ότι αγαπούσε το έθνος τους και τους είχε μάλιστα χτίσει και μια συναγωγή (Λουκ. 7/5). Ο προφήτης Αμώς επίσης αναφέρει ότι αποτελούσε εξαιρετική πρόκληση για το Θεό η συμπεριφορά ορισμένων στο Ισραήλ οι οποίοι δεν θλίβονταν για τον Ιωσήφ (6/6). Αντίθετα, αποδίδεται αιώνια τιμή στην Εσθήρ για το γεγονός ότι νήστεψε και προσευχήθηκε για το καλό του λαού της και παρακίνησε και άλλους να κάνουν το ίδιο (4/16). Ο απόστολος Παύλος εκφράζει κι αυτός με πολύ συναισθηματικά φορτισμένα λόγια τα αισθήματα οδύνης του για τους Ισραηλίτες ομοεθνείς του που περιφρονούσαν τη σωτηρία τους: «Αλήθειαν λέγω εν Χριστώ, δεν ψεύδομαι, (έχων συμμαρτυρούσαν με εμέ την συνείδησίν μου εν Πνεύματι Αγίω,) ότι έχω λύπην μεγάλην και αδιάλειπτον οδύνην εν τη καρδία μου. Διότι ηυχόμην αυτός εγώ να ήμαι ανάθεμα από του Χριστού υπέρ των αδελφών μου, των κατά σάρκα συγγενών μου» (Ρωμ. 9/1-3).

Όσο για κείνους οι οποίοι κατέχονται από πνεύμα χριστιανικής αγάπης η καρδιά τους διαθέτει εξαιρετικά μεγάλη διεύρυνση, διότι ενδιαφέρονται όχι μόνο για το καλό της κοινωνίας αλλά και για το καλό της εκκλησίας του Θεού και των ανθρώπων του Θεού έναν έναν ξεχωριστά. Τέτοιο ήταν το πνεύμα του Μωυσή, του ανθρώπου του Θεού, ο οποίος μεσολάβησε για το συγκεκριμένο πλήθος του λαού του Ισραήλ που στην έρημο λάτρεψε το χρυσό μοσχάρι αντί του αληθινού Θεού. Ο Μωυσής τότε δήλωσε ότι είναι ο ίδιος έτοιμος να πεθάνει προκειμένου εκείνοι να σωθούν. «Δέομαι», διαβάζουμε στην Έξοδο, «ούτος ο λαός ημάρτησε αμαρτίαν μεγάλην και έκαμον εις εαυτούς θεούς χρυσούς∙ πλην τώρα, εάν συγχωρήσης την αμαρτίαν αυτών…ει δε μη, εξάλειψόν με, δέομαι, εκ της βίβλου σου, την οποίαν έγραψας» (32/1 & 32). Το ίδιο πνεύμα είχε και ο Παύλος που τον απασχολούσε εξίσου το καλό των Ισραηλιτών και το καλό των εθνικών και που για χάρη τους ήταν έτοιμος να γίνει όπως εκείνοι, προκειμένου να κερδίσουν αυτοί τη σωτηρία. «…[Ε]ις πάντας εδούλωσα εμαυτόν, διά να κερδήσω τους πλειοτέρους. Και έγεινα εις τους Ιουδαίους ως Ιουδαίος, διά να κερδήσω τους Ιουδαίους∙ εις τους υπό νόμον, ως υπό νόμον, διά να κερδήσω τους υπό νόμον∙ εις τους ανόμους ως άνομος (μη ων άνομος εις τον Θεόν, αλλ’ έννομος εις τον Χριστόν,) διά να κερδήσω ανόμους∙ έγεινα εις τους ασθενείς ως ασθενής∙ εις πάντας έγεινα τα πάντα, διά να σώσω παντί τρόπω τινάς» (Α´ Κοριν. 9/19-23).

Το πνεύμα της χριστιανικής αγάπης θα ικανώσει ιδιαίτερα εκείνους που κατέχουν δημόσια αξιώματα να εκζητήσουν το κοινό καλό. Θα προδιαθέσει τους ηγέτες να ενεργούν ως πάτερ φαμίλιας στην κοινωνία, με την έννοια να την φροντίζουν όπως ο πατέρας φροντίζει την οικογένειά του. Θα τους ευαισθητοποιήσει να αποτρέπουν ό,τι είναι επικίνδυνο για το κοινωνικό καλό και να προωθούν το κοινωνικό αγαθό, να μη χαρακτηρίζονται από ιδιοτελή συμφέροντα, να μην επιδιώκουν το δικό τους πλουτισμό ή προβολή, εις βάρος των πολιτών, αλλά να αγωνίζονται για την αληθινή ευημερία όλων όσων διοικούνται απ’ αυτούς. Το ίδιο θα συμβεί και με τους ποιμένες των εκκλησιών στις οποίες ο Μέγας Ποιμένας τούς έχει τοποθετήσει ως ηγέτες. Το πνεύμα της χριστιανικής αγάπης θα τους προδιαθέτει να μην επωφελούνται για τον εαυτό τους και για τον ατομικό τους πλουτισμό, αλλά να τρέφουν πνευματικά το ποίμνιό τους και να το οδηγούν σε καλούς βοσκότοπους, προστατεύοντάς το από τους λύκους και τα άγρια ζώα που θέλουν να το κατασπαράξουν. Έτσι, σε οποιοδήποτε πόστο τιμής ή επιρροής τύχει να τοποθετηθούμε, το πνεύμα της χριστιανικής αγάπης θα μας παρακινεί να ζητάμε διαρκώς το γενικό καλό, έτσι ώστε ο κόσμος να είναι καλύτερος επειδή ζήσαμε και, όταν αναχωρήσουμε, να μπορεί να ειπωθεί για μας ό,τι ειπώθηκε και για το Δαβίδ, ότι δηλαδή υπηρετήσαμε το θέλημα του Θεού στη γενιά μας (Πράξ. 13/36).

Β) Δεύτερον, το πνεύμα της χριστιανικής αγάπης επίσης μας προδιαθέτει σε πολλές περιπτώσεις να απαρνούμαστε και να  παραιτούμαστε από τα δικά μας συμφέροντα για χάρη των άλλων.—Μας προδιαθέτει να παραιτηθούμε από το ατομικό μας κοσμικό συμφέρον και να το απαρνηθούμε ελεύθερα, για να τιμήσουμε το Θεό και για χάρη της εξάπλωσης του ευαγγελίου του Χριστού. Αυτό το πνεύμα εκφράζει και ο Παύλος όταν αναφωνεί στις Πράξεις των Αποστόλων: «[Ε]γώ ουχί μόνον να δεθώ, αλλά και να αποθάνω εις Ιερουσαλήμ είμαι έτοιμος υπέρ του ονόματος του Κυρίου Ιησού» (21/13). Όταν κι εμείς παραιτούμαστε από τη διεκδίκηση των δικών μας ατομικών συμφερόντων για χάρη του πλησίον μας, το ίδιο αυτό πνεύμα μάς παρακινεί. Μας ικανώνει ανά πάσα στιγμή να βοηθήσουμε τους άλλους και μας οδηγεί να απαρνηθούμε ελεύθερα κάποιο δικό μας μικρότερο αγαθό για χάρη ενός μεγαλύτερου αγαθού για τους άλλους. Και δεν αποκλείεται να είναι τέτοιες οι συνθήκες που να χρειάζεται και την ίδια τη ζωή μας να θυσιάσουμε για τους άλλους («και ημείς χρεωστούμε υπέρ των αδελφών να βάλλωμεν τας ψυχάς ημών»—Α´ Ιωάν. 3/16).

 

3.- Τέλος, σημειώνουμε κάποιες αποδείξεις του δόγματος το οποίο προτάξαμε.

 

Η αλήθεια για το δόγμα του πνεύματος της χριστιανικής αγάπης που προτάξαμε θα φανεί πρώτον, αν εξετάσουμε το πνεύμα της αγάπης γενικά, δεύτερον, την ιδιάζουσα φύση της χριστιανικής ή θεϊκής αγάπης ειδικότερα και τρίτον το πνεύμα της χριστιανικής αγάπης προς το Θεό και προς τους ανθρώπους.

 

Πρώτον, η φύση της αγάπης γενικά.—Η αγάπη γενικά, αν είναι αληθινή και ειλικρινής, είναι κάτι που διαχέεται και αγκαλιάζει τα συμφέροντα και των άλλων. Αυτό φαίνεται από τη μη πνευματική αγάπη, την αγάπη της φυσικής στοργής και της επίγειας φιλίας. Όσο υπάρχει κάποια πραγματική στοργή και φιλία, τα μέρη μεταξύ των οποίων υπάρχει αυτός ο δεσμός δεν επιδιώκουν μόνο τα ατομικά τους συμφέροντα, αλλά θεωρούν ως δικά τους και τα συμφέροντα του άλλου. Δεν επιζητούν μόνο τα δικά τους, αλλά και τα των φίλων τους. Ο εγωισμός είναι κάτι που συρρικνώνει την καρδιά και την περιορίζει στο άτομο, ενώ η αγάπη τη διευρύνει και την επεκτείνει και σε άλλους. Μέσω της αγάπης η καρδιά του ατόμου διευρύνεται και επεκτείνεται τόσο πολύ που οι άλλοι, αν ανήκουν στην κατηγορία των αγαπημένων του ατόμου, γίνονται κατά κάποιον τρόπο μέλη του εαυτού του έτσι ώστε, όταν προάγονται τα συμφέροντά του άλλου, το άτομο να πιστεύει ότι προάγεται και το δικό του συμφέρον και όταν πληγώνεται ο άλλος, το άτομο να πληγώνεται κι αυτό.

Δεύτερον, η ιδιόμορφη φύση της χριστιανικής ή θείας αγάπης.—Όσον αφορά τη χριστιανική αγάπη είναι κατά έναν ιδιαίτερο τρόπο αληθινό ότι είναι υπεράνω εγωισμών. Παρόλο που κάθε πραγματική αγάπη προς τον άλλο επιδιώκει το καλό και αγκαλιάζει τα συμφέροντα του προσώπου που αγαπιέται, ωστόσο κάθε άλλη αγάπη εκτός από τη χριστιανική έχει κατά κάποιον τρόπο τα θεμέλιά της στην εγωιστική αρχή. Έτσι γίνεται με τη φυσική στοργή που νιώθουν οι γονείς προς τα παιδιά τους και με την αγάπη που νιώθουν οι συγγενείς μεταξύ τους. Αν εξαιρέσουμε την παρόρμηση του ενστίκτου, πηγή αυτής της αγάπης είναι η αγάπη για τον εαυτό μας. Είναι επειδή οι άνθρωποι αγαπούν τον εαυτό τους που αγαπούν και τα πρόσωπα και πράγματα τα οποία είναι δικά τους, ή με τα οποία συνδέονται στενά, διότι θεωρούν ότι τους ανήκουν και διότι, σύμφωνα με τις αρχές της κοινωνικής συμβίωσης, η προσωπική τους αξιοπρέπεια και τα συμφέροντά τους είναι στενά συνδεδεμένα μ’ εκείνους.

Έτσι συμβαίνει επίσης και με τις στενές φιλίες που υπάρχουν μεταξύ των ανθρώπων: πηγάζουν από την αγάπη τους για τον εαυτό μας. Καμιά φορά η φυσική ευγνωμοσύνη—για το καλό που μας έκαναν οι άλλοι ή για οφέλη που πήραμε απ’ αυτούς—προδιαθέτει τους ανθρώπους, μέσω της αγάπης για τον εαυτό τους, να έχουν ένα παρόμοιο αίσθημα σεβασμού προς εκείνους που τους ευεργέτησαν ή προώθησαν τα συμφέροντά τους. Άλλοτε πάλι ο φυσικός άνθρωπος οδηγείται σε φιλία με κάποιους λόγω των προσόντων που θεωρεί ότι έχουν, τα οποία τον κάνουν να ελπίζει στην προώθηση και των δικών του επίγειων συμφερόντων διά μέσου αυτών. Εάν παρατηρεί ότι οι άνθρωποι αυτοί χαίρουν του σεβασμού των τρίτων, τότε θα τείνει να τους κάνει φίλους γιατί αυτό θα τιμήσει και τον ίδιο. Ή αν τους δει να τρέφουν φιλικά αισθήματα προς αυτόν, τότε θα είναι από αγάπη προς τον ίδιο τον εαυτό τους που θα τους κάνει φίλους. Ή αν βρίσκει στους άλλους μεγάλη ομοιότητα με τον εαυτό του στους τρόπους και το χαρακτήρα, η αγάπη για τον εαυτό του μπορεί να τον οδηγήσει να τους κάνει φίλους του εξαιτίας της ευχαρίστησης που νιώθει στη συντροφιά τους ή επειδή αυτή η ομοιότητα μεταξύ τους σημαίνει γι’αυτόν την επιβράβευση και του δικού του χαρακτήρα και τρόπων.

Όπως βλέπουμε λοιπόν υπάρχουν πολλοί λόγοι που η αγάπη και η φιλία μεταξύ φυσικών ανθρώπων έχει την πηγή της στην αγάπη του εαυτού μας. Το μεγαλύτερο μέρος της αγάπης που υπάρχει σ’ αυτό τον κόσμο πηγάζει απ’ αυτή την αρχή και συνεπώς δεν πάει πέρα από τη φύση. Η φύση όμως δεν μπορεί να πάει μακρύτερα από την αγάπη του εαυτού μας, οπότε, όλα όσα κάνουν οι άνθρωποι, προέρχονται κατά κάποιον τρόπο απ’ αυτή τη ρίζα.

Αλλά η θεϊκή αγάπη είναι κάτι παραπάνω απ’ την αγάπη του εαυτού μας, κάτι το υπερφυσικό ή πέρα απ’ αυτό που είναι φυσικό. Δεν είναι ένα κλαδί που βγαίνει απ’ τη ρίζα της αγάπης του εαυτού μας, όπως είναι η φυσική στοργή ή οι επίγειες φιλιές κι απ’ τη ρίζα της αγάπης που μπορεί να τρέφουν οι άνθρωποι ο ένας για τον άλλο. Αλλά, όπως η αγάπη του εαυτού μας είναι γόνος φυσικών αρχών, έτσι και η θεϊκή αγάπη είναι γόνος υπερφυσικών αρχών. Η τελευταία είναι κάτι το ψηλότερο και ευγενικότερο από κάθε φυτό που φυτρώνει από φυσικού του στο έδαφος της καρδιάς του ανθρώπου. Είναι ένα φυτό που έχει μεταφυτευτεί εκεί από τον Κήπο του Ουρανού, από το ευλογημένο Πνεύμα του Θεού, οπότε η ζωή του είναι μέσα στο Θεό και όχι μέσα στον άνθρωπο. Συνεπώς δεν υπάρχει καμία άλλη αγάπη που να είναι τόσο ανώτερη από την εγωιστική όσο η χριστιανική αγάπη. Δεν υπάρχει καμία άλλη αγάπη που να είναι τόσο ελεύθερη, ανυστερόβουλη και αφοσιωμένη στην αγάπη του Θεού για δική Του και μόνο χάρη, ώστε να αγαπά τους ανθρώπους όχι για τη σχέση τους με το άτομο, αλλά για τη σχέση που έχουν με το Θεό ως παιδιά Του και ως δημιουργήματα της θεϊκής δύναμης, ως όντα που είναι κάτω από την επιρροή του Αγίου Πνεύματος.

Οπότε η θεϊκή αγάπη, περισσότερο απ’ όλες τις αγάπες του κόσμου, είναι αντίθετη προς το εγωιστικό πνεύμα. Και άλλες φυσικές αγάπες μπορεί κατά κάποιον τρόπο να αντιτίθενται στον εγωισμό κατά το μέτρο που παρακινούν τον άνθρωπο σε μεγάλη δοτικότητα και γενναιοδωρία προς εκείνους που αγαπούν. Αλλά από άλλης πλευράς συνάδουν με το εγωιστικό πνεύμα, διότι αν ανατρέξουμε στις ρίζες τους, θα δούμε ότι φυτρώνουν απ’ την ίδια ρίζα, τον εγωισμό. Η θεϊκή όμως αγάπη έχει τη ρίζα της στον Ιησού Χριστό οπότε δεν είναι απ’ αυτό τον κόσμο αλλά από έναν ανώτερο προς τον οποίο και τείνει—τείνει δηλαδή προς τα εκεί απ’ όπου προήλθε. Όπως λοιπόν δεν πηγάζει από το εγώ, έτσι και δεν τείνει προς το εγώ. Χαίρεται να τιμά και να δοξάζει το Θεό για χάρη Του και μόνο και όχι για χάρη του εγώ. Και εκζητεί και χαίρεται με την ευτυχία των άλλων για δική τους χάρη και για χάρη του Θεού. Το ότι δε μάλιστα η θεϊκή αγάπη είναι τόσο ανώτερη και αντίθετη προς το εγωιστικό πνεύμα φαίνεται κι απ’ το ότι εκτείνεται ακόμα και στους εχθρούς και έχει την τάση να βγαίνει προς συνάντηση των αγνωμόνων και των κακών, εκείνων που μας βλάπτουν και μας μισούν (πράγμα που είναι τελείως αντίθετο προς το εγωιστικό πνεύμα και τελείως πέρα απ’ τη φύση του) και μοιάζει περισσότερο με τη φύση του Θεού παρά των ανθρώπων.

Τρίτον, η φύση της χριστιανικής αγάπης προς το Θεό γενικά και προς τον άνθρωπο ειδικότερα.—

Πρώτα πρώτα,  ας αρχίσουμε την εξέταση του θέματος από την αγάπη για το Θεό. Αν κοιτάξουμε τι λέει ο Λόγος του Θεού για την αγάπη προς το Θεό, θα δούμε ότι διδάσκει πως εκείνοι οι οποίοι πραγματικά αγαπούν το Θεό, Τον αγαπούν τόσο πολύ ώστε ν’ αφιερώνουν τον εαυτό τους σ’ Εείνον και στην υπηρεσία Του. Αυτή είναι η πεμπτουσία των δέκα εντολών, ότι δηλαδή θα αγαπάς τον Κύριο το Θεό σου με όλη σου την ψυχή, την καρδιά και τη δύναμη (Λευιτ. 6/4 & Μάρκ. 12/30). Σ’ αυτά τα λόγια περιέχεται ο ορισμός της σωστής αγάπης προς το Θεό και επίσης το μάθημα ότι εκείνοι που Τον αγαπούν σωστά, αφιερώνουν τον εαυτό τους εξολοκλήρου σ’ Αυτόν: την καρδιά, την ψυχή, τη δύναμή τους και όλες τους τις ικανότητες και δεξιότητες.

Σίγουρα ο άνθρωπος που δίνει όλ’ αυτά στο Θεό, δεν κρατά τίποτε για τον εαυτό του, αλλά αφιερώνει όλο του το είναι πλήρως και αποκλειστικά στο Θεό χωρίς καμία επιφύλαξη. Όλοι όσοι έχουν πραγματική αγάπη για το Θεό κατέχονται από ένα πνεύμα που τους ωθεί να κάνουν ακριβώς αυτό, πράγμα που δείχνει πόσο υπεράνω της εγωιστικής αρχής είναι η αληθινή αγάπη προς το Θεό. Διότι, αν το άτομο είναι πλήρως αφοσιωμένο στο Θεό, τότε υπάρχει κάτι πάνω απ’ το εγώ που το υπερνικά, υπάρχει κάτι ανώτερο από το εγώ που παίρνει το εγώ και το προσφέρει θυσία στο Θεό. Η εγωιστική αρχή ουδέποτε αφιερώνει το είναι της πλήρως σε μια άλλη δύναμη. Η φύση της είναι τέτοια που να επιδιώκει να αφοσιώνονται οι πάντες στο εγώ. Εκείνοι που έχουν πραγματική αγάπη για το Θεό, Τον αγαπούν ως Θεό και ως το Υπέρτατο Αγαθό, ενώ είναι στη φύση του εγωισμού να στήνει το εγώ στη θέση του Θεού και να το λατρεύει ως είδωλο. Όποιο Ον οι άνθρωποι θεωρούν ως το ύψιστο, σ’ αυτό αφιερώνουν όλο τους το είναι. Εκείνοι που κάνουν το εγώ είδωλό τους, αφιερώνουν τα πάντα στο εγώ. Εκείνοι όμως που αγαπούν το Θεό, αφιερώνουν τα πάντα στο Θεό.

Δεύτερον, το ότι η χριστιανική αγάπη είναι αντίθετη προς το εγωιστικό πνεύμα φαίνεται από το τι διδάσκει ο Λόγος του Θεού για την αγάπη προς τον άνθρωπο. Δύο πράγματα:

• το πρώτο είναι ν’ αγαπάμε τον πλησίον μας όπως τον εαυτό μας. Το βρίσκουμε στο Λευιτικό της Παλαιάς Διαθήκης (19/18) και το αναφέρει επίσης κι ο Χριστός ως την πεμπτουσία των υποχρεώσεων του ανθρώπου οι οποίες αναφέρονται στη δεύτερη εντολή (Ματθ. 22/39). Αυτό βέβαια είναι αντίθετο προς τον εγωισμό, διότι δεν είναι στη φύση της αγάπης να περιορίζει τον εαυτό της στο εγώ, αλλά να τον επεκτείνει και σε άλλους, το ίδιο όπως και στο εγώ και με τον ίδιο τρόπο όπως και προς το εγώ. Μας προδιαθέτει να θεωρούμε τον πλησίον μας ως ένα μ’ εμάς και να μην κοιτάμε μόνο τις δικές μας περιστάσεις και συμφέροντα, αλλά και τις ελλειψεις και επιθυμίες του πλησίον μας, το ίδιο όπως νοιαζόμαστε και για τις δικές μας.

• το δεύτερο σημαντικό σημείο του ορισμού της χριστιανικής αγάπης στο Λόγο του Θεού ως το άκρως αντίθετο του εγωισμού είναι η προτροπή να αγαπάμε τους άλλους όπως μας αγάπησε ο Χριστός. «Εντολήν καινήν σας δίδω, Να αγαπάτε αλλήλους∙ καθώς εγώ σας ηγάπησα, και σεις να αγαπάτε αλλήλους» (Ιωάν. 13/34). Αυτή είναι πραγματικά μια καινούργια εντολή αφού διαφοροποιείται από την παλιά του «αγάπα τον πλησίον σου όπως τον εαυτό σου». Όχι βέβαια ότι η εντολή να αγαπάμε τους άλλους ήταν καινούργια—γιατί το ίδιο έλεγε κι η παλιά—αλλά διότι το κίνητρο που τη συνοδεύει, το ευαγγέλιο του Ιησού Χριστού, καθώς και τα μέτρα και σταθμά που θέτει το ευαγγέλιο είναι καινούργια. Όχι πια όπως αγαπάμε εμείς τον εαυτό μας, αλλά όπως μας αγάπησε εμάς ο Χριστός. Αυτό είναι που ονομάζεται εδώ «νέα εντολή» και μάλιστα μια εντολή την οποία ο Ιησούς αποκαλεί δική Του λέγοντας με έμφαση: «Αύτη είναι η εντολή μου, να αγαπάτε αλλήλους, καθώς σας ηγάπησα» (Ιωάν. 15/12). Το να αγαπάμε ο ένας τον άλλο όπως αγαπάμε τον εαυτό μας είναι η εντολή του Μωυσή. Το να αγαπάμε όμως ο ένας τον άλλο όπως μας αγάπησε ο Χριστός, είναι η εντολή του Θεού του Λυτρωτή μας. Πρόκειται για την ίδια εντολή με την παλιά του Μωυσή αλλά τώρα τη φωτίζει το καινούργιο φως της αγάπης του Χριστού για μας, οπότε έχει ένα διαφορετικό βαθμό και μια καινούργια εκτελεστότητα.

*

Αλλά ας αφήσουμε κατά μέρος την παραπάνω παρέκβαση και ας επιστρέψουμε στο κύριο θέμα, πώς δηλαδή ο ορισμός της χριστιανικής αγάπης, όπως τον δίνει ο Χριστός, δείχνει ότι είναι το αντίθετο του εγωισμού, αναλογιζόμενοι με ποιον τρόπο έδειξε την αγάπη του για μας ο Χριστός η οποία αντιτίθεται στο εγωιστικό πνεύμα. Αυτό μπορούμε να το δούμε εξετάζοντας τέσσερα σημεία:

αα) Ο Χριστός έκλεισε στην αγάπη Του τους εχθρούς Του. Σχετικά μ’ εκείνους τους οποίους αγκάλιασε με την αγάπη Του, δηλαδή όλους εμάς, Αυτός όχι μόνο δεν πρόβαλε την αγάπη Του για τον εαυτό Του, αλλά τους αγάπησε ενόσω ήταν ακόμα εχθροί Του και κατέχονταν από πνεύμα μίσους γι’ Αυτόν. «Αλλ’ Ο Θεός δεικνύει την εαυτού αγάπην εις ημάς, διότι, ενώ ημείς ήμεθα έτι αμαρτωλοί, ο Χριστός απέθανεν υπέρ ημών…Διότι εάν εχθροί όντες εφιλιώθημεν με τον Θεόν διά του θανάτου του Υιού αυτού, πολλώ μάλλον φιλιωθέντες θέλομεν σωθή διά της ζωής αυτού» (Ρωμ. 5/8 & 10).

ββ) Τέτοια ήταν η αγάπη του Χριστού για μας που Τον ευχαριστούσε, κατά κάποιον τρόπο, να μας βλέπει σαν τον εαυτό Του. Με την αγάπη Του για μας, εάν βέβαια δεχτούμε τη δωρεά αυτής της αγάπης, τόσο μας αγκάλιασε και ένωσε την καρδιά Του με τη δική μας, που ευχαριστείται να μιλά για μας και να μας θεωρεί όπως τον εαυτό Του. Οι εκλεκτοί Του ήταν προαιώνια αγαπημένοι Του, ήταν η κόρη του οφθαλμού Του. Τόσο πολύ τους έβλεπε σαν τον εαυτό Του που τα προβλήματά τους ήταν και δικά Του. Ακόμα και την ενοχή τους έκανε δική Του με το να την πάρει στους ώμους Του. Και τη θεώρησε δική Του και υπέφερε και πέθανε Εκείνος γι’ αυτήν, προκειμένου εμείς να θεωρηθούμε αθώοι με αυτό το θεϊκό σχήμα σωτηρίας μέσ’ απ’ την υποκατάσταση του Χριστού στη θέση μας. Επίσης η αγάπη Του σκοπό έχει να μας ενώσει μαζί Του, έτσι ώστε να γίνουμε μέλη του δικού Του σώματος, να είμαστε δηλαδή η σάρκα και τα οστά Του. Χαρακτηριστικά λέει ο Ιησούς πάνω σ’ αυτό ότι το να ντύσουμε ένα γυμνό, να ταίσουμε έναν πεινασμένο, να ποτίσουμε ένα διψασμένο, να φιλοξενήσουμε έναν άστεγο και να συντρέξουμε έναν ασθενή ή φυλακισμένο είναι σαν να κάνουμε αυτή την προσφορά στον Ίδιο το Χριστό. «[Κ]αθ’ όσον εκάμετε εις ένα τούτων των αδελφών μου των ελαχίστων, εις εμέ εκάμετε» (Ματθ. 25/40).

γγ) Τέτοια ήταν η αγάπη του Χριστού για μας που έγινε ολοκαύτωμα για χάρη μας. Η αγάπη Του δεν περιορίστηκε μόνο σε αισθήματα ούτε σε μικρές προσπάθειες και θυσίες, αλλά, παρόλο που ήμασταν εχθροί Του, τόσο πολύ μας αγάπησε που απαρνήθηκε τον εαυτό Του και υπέφερε το μεγαλύτερο πάθος για χάρη μας. Παραιτήθηκε από τη δική Του ανάπαυση, τιμή και πλούτο και έγινε φτωχός, απόβλητος και μισητός—δεν είχε πού να γείρει το κεφάλι Του—και ολά αυτά για μας! Και όχι μόνο αυτό, αλλά έχυσε και το αίμα Του για μας προσφέροντας τη ζωή Του θυσία στο Θεό της Δικαιοσύνης, προκειμένου εμείς να συγχωρηθούμε, να γίνουμε αποδεκτοί από το Θεό και να σωθούμε!

δδ) Ο τρόπος με τον οποίο μας αγάπησε ο Χριστός δεν είχε μέσα του καμία προσδοκία ανταπόδοσης της αγάπης Του από μέρους μας. Εκείνος δεν είχε ανάγκη από τίποτε που θα μπορούσαμε εμείς να κάνουμε γι’ Αυτόν και ήξερε καλά ότι δεν θα μπορούσαμε ποτέ να ξεπληρώσουμε τη χάρη που μας έκανε ή να κάνουμε το οτιδήποτε γι’ Αυτόν. Ήξερε ότι είμαστε φτωχοί, δύστυχοι, απόβλητοι με άδεια χέρια, που θα μπορούσαμε να λάβουμε απ’ Αυτόν αλλά όχι και να Του δώσουμε τίποτε. Ήξερε ότι δεν έχουμε χρήματα ή άλλο πλούτο για να αγοράσουμε κατιτί κι ότι Εκείνος έπρεπε να μας δώσει όλα όσα χρειαζόμαστε δωρεάν, γιατί αλλιώς θα παραμέναμε φτωχοί στην αιωνιότητα.

Δεν θα απέχουμε λοιπόν παρασάγγες απ’ το εγωιστικό πνεύμα και δεν θα είμαστε τελείως αντίθετοι προς αυτό, αν αγαπάμε τους άλλους όπως μας αγάπησε εμάς ο Χριστός; Αν αυτό είναι το πνεύμα μας, η αγάπη μας για τους άλλους δεν θα εξαρτάται από τη δική τους αγάπη απέναντί μας, αλλά θα κάνουμε όπως ο Χριστός: θα τους αγαπάμε κι όταν ακόμα εκείνοι είναι εχθροί μας. Δεν θα επιζητούμε μόνο τα δικά μας συμφέροντα, αλλά στην καρδιά μας θα είμαστε τόσο ενωμένοι με τους άλλους που θα βλέπουμε τα δικά τους συμφέροντα σαν να ήταν δικά μας. Στόχος μας θα είναι να ενδιαφερόμαστε για το καλό τους, όπως κι ο Χριστός ενδιαφέρθηκε για το δικό μας. Και σε πολλές περιπτώσεις θα είμαστε έτοιμοι να απαρνηθούμε τα δικά μας πράγματα για χάρη των δικών τους, όπως κι ο Χριστός έκανε για μας. Και όλα αυτά θα είμαστε πρόθυμοι να τα κάνουμε για τους άλλους χωρίς καμιά προσδοκία ανταπόδοσης ή επιστροφής. Αν αυτό είναι το πνεύμα μας, δεν θα είμαστε κάτω από την επήρεια του εγωιστικού πνεύματος, αλλά θα είμαστε αλτρουιστές στις αρχές, στην καρδιά και στη ζωή μας.

*

Όσον αφορά την εφαρμογή αυτού του θέματος, εκείνο που θα έκανα κατ’ εξοχήν είναι να αποτρέψω όλους από το εγωιστικό πνεύμα και την εφαρμογή του και να τους προτρέψω να εκζητούν εκείνο το πνεύμα και να ζουν εκείνη τη ζωή που θα είναι το εκ διαμέτρου αντίθετο προς τον εγωισμό. Ζητείστε από το Θεό να πλημμυρίσει την καρδιά σας από θεϊκή αγάπη, έτσι ώστε να είστε αφοσιωμένοι στο Θεό και τη δόξα Του και να αγαπάτε τον πλησίον σας όπως τον εαυτό σας—ή μάλλον όπως σας αγάπησε κι εσάς ο Χριστός. Μην κυνηγάτε τα δικά σας συμφέροντα, αλλά μάλλον τα συμφέροντα των άλλων. Για να υποκινηθείτε προς αυτή την κατεύθυνση—εκτός από τα κίνητρα που έχουν ήδη αναφερθεί—σκεφτείτε και τα εξής τρία πράγματα:

Πρώτο πράγμα: Δεν ανήκετε στον εαυτό σας.—Το ίδιο όπως δεν δημιουργήσατε εσείς τον εαυτό σας,  έτσι και δεν δημιουργηθήκατε για τον εαυτό σας. Δεν είστε ούτε ο δημιουργός ούτε ο τελικός σκοπός της ύπαρξής σας. Ούτε είστε εσείς ο ίδιος που στηρίζετε την ύπαρξή σας ή που χορηγείτε τα απαραίτητα για τη συντήρησή της ή που βασίζεστε στην ύπαρξή σας. Ένας άλλος σας έπλασε, σας συντηρεί, σας χορηγεί τα απαραίτητα και απ’ Αυτόν εξαρτάστε. Σας έπλασε για τον εαυτό Του και για το καλό των συνανθρώπων σας—όχι μόνο για το δικό σας καλό. Τοποθέτησε μπρος σας ψηλότερους και ευγενικότερους σκοπούς από το εγώ σας, όπως το καλό των συνανθρώπων σας, της κοινωνίας και της Ουράνιας Βασιλείας. Γι’ αυτούς τους σκοπούς πρέπει να αγωνίζεστε και να ζείτε, όχι μόνο για την εφήμερη και πρόσκαιρη υπαρξή σας σ’ αυτή τη γη, αλλά και για την αιώνια.

Και αν είστε χριστιανός, όπως πολλοί από σας λέτε ότι είστε, τότε κατά έναν ιδιαίτερο τρόπο «δεν είστε κύριοι εαυτών. Διότι ηγοράσθητε διά τιμής» (Α´ Κοριν. 6/19, 20). αφού λυτρωθήκατε «διά του τιμίου αίματος του Χριστού ως αμνού αμώμου και ασπίλου» (Α´ Πέτρ. 1/19). Αυτό είναι το επιχείρημα για το ότι οι χριστιανοί δεν θα πρέπει να εκζητούν τα δικά τους συμφέροντα, αλλά τη δόξα του Θεού, γιατί ο Παύλος προσθέτει: «Δοξάσατε λοιπόν τον Θεόν διά του σώματός σας, και διά του πνεύματός σας, τα οποία είναι του Θεού» (Α´ Κοριν. 6/20). Από τη φύση σας ήσασταν σε μια άθλια, χαμένη κατάσταση, δέσμιος στα χέρια της δικαιοσύνης του Θεού κι ένας αξιοθρήνητος δεσμώτης της αμαρτίας και του σατανά. Ο Χριστός σάς λύτρωσε και Του ανήκετε, γιατί σας εξαγόρασε. Με βάση λοιπόν έναν εξαιρετικά δίκαιο τίτλο ανήκετε σ’ Εκείνον και όχι στον εαυτό σας. Συνεπώς, δεν θα πρέπει να θεωρείτε ότι ανήκετε στον εαυτό σας και να επιδιώκετε την προώθηση των συμφερόντων σας ή της ευδαιμονίας σας—ούτε καν κατά κύριο λόγο. Αν το κάνετε αυτό, ληστεύετε το Χριστό. Και καθώς δεν ανήκετε στον εαυτό σας, τίποτε απ’ ό,τι έχετε δεν σας ανήκει. Οι ικανότητές του σώματος και της διάνοιάς σας, τα αποκτήματα σας, ο χρόνος σας, τα ταλέντα σας, η επιρροή σας, οι ανέσεις σας—τίποτε απ’ αυτά δεν σας ανήκει. Ούτε έχετε το δικαίωμα να τα χρησιμοποιείτε σαν να είχατε την απόλυτη κυριότητα όλων αυτών—πράγμα που πιθανώς κάνετε, επειδή φαντάζεστε ότι αυτά τα πράγματα είναι για το δικό σας ατομικό όφελος και όχι για την τιμή και τη δόξα του Χριστού, καθώς και για το καλό των συνανθρώπων σας.

Δεύτερο πράγμα: Mε την ομολογία σας και μόνο ότι είστε χριστιανός είστε ενωμένος με το Χριστό και με τους πιστούς αδελφούς σας. Οι χριστιανοί είναι εξ ορισμού τόσο δεμένοι μεταξύ τους που όλοι αποτελούν ένα σώμα. Κεφαλή αυτού του σώματος είναι ο Χριστός και οι χριστιανοί τα μέλη του. Ο απόστολος Παύλος γράφει σχετικά ότι «ημείς οι πολλοί εν σώμα είμεθα εν Χριστώ, ο δε καθείς μέλη αλλήλων» (Ρωμ. 12/5). Και πάλι στην Α´ προς Κορνθίους επιστολή τονίζει ότι όλοι εμείς «διά του ενός Πνεύματος εβαπτίσθημεν εις εν σώμα, είτε Ιουδαίοι είτε Έλληνες, είτε δούλοι είτε ελεύθεροι» (12/13). Πόσο άπρεπο λοιπόν θα ήταν οι χριστιανοί να είναι εγωιστές και να ενδιαφέρονται μόνο για το ατομικό τους συμφέρον!

Στο φυσικό σώμα το χέρι είναι πρόθυμο να εξυπηρετήσει κεφάλι και όλα τα μέλη να βοηθήσουν το ένα το άλλο. Δουλεύουν τα χέρια μόνο και μόνο για το δικό τους όφελος; Δεν δουλεύουν αδιάκοπα τόσο για το καλό των άλλων μελών του σώματος όσο και για το δικό τους;  Δεν είναι η δουλειά που κάνουν καθημερινά για το κοινό καλό του όλου σώματος;  Το ίδιο συμβαίνει και με το μάτι, τα δόντια, τα πόδια, κλπ., όλα δηλαδή δουλεύουν όχι μόνο για τον εαυτό τους και για το δικό τους περιορισμένο καλό, αλλά για το κοινό καλό και την ευρωστία του όλου σώματος. Και αν ατιμαστεί το κεφάλι, μήπως δεν καλούνται και ενεργοποιούνται αμέσως όλα τα μέλη του σώματος προκειμένου να εξαλείψουν την ατίμωση και να την αντικαταστήσουν με τιμή; Και αν κάποια μέλη του σώματος έχουν τραυματιστεί και λυώνουν απ’ τον πόνο, δεν σπεύδουν αμέσως όλα τα άλλα μέλη να προστατέψουν εκείνο το αδύναμο μέλος που υποφέρει; Δεν επιστρατεύονται τα μάτια να το παρακολουθούν, τ’ αυτιά να ακούν προσεκτικά τις οδηγίες του γιατρού, τα πόδια να πηγαίνουν εκεί που πρέπει για να πάρουν βοήθεια και τα χέρια να του βάζουν τα φάρμακα που του δόθηκαν; Έτσι θα πρέπει να είναι και με το σώμα των χριστιανών. Όλα τα μέλη του θα πρέπει να βοηθούν και να ανακουφίζουν το ένα το άλλο προάγοντας το αμοιβαίο καλό και την αμοιβαία τους ευτυχία, καθώς και τη δόξα του Χριστού που είναι η κεφαλή.

Τρίτο πράγμα: Με το να επιδιώκετε τη δόξα του Θεού και το καλό των συνανθρώπων σας, ακολουθείτε τον ασφαλέστερο δρόμο για να φροντίσει ο Θεός τα δικά σας συμφέροντα και τη δική σας ευημερία. Αν αφιερώσετε τον εαυτό σας στο Θεό, κάτι σαν θυσία όλων των συμφερόντων σας σ’ Εκείνον, δεν έχετε βάλει τον εαυτό σας σε τελευταία μοίρα. Αν και φαίνεται ότι τον έχετε παραμελήσει, απαρνηθεί, και αδιαφορήσει γι’ αυτόν σε μίμηση της θεϊκής καλοσύνης, ο Θεός θα φροντίσει για σας. Θα μεριμνήσει να εξυπηρετηθούν τα συμφέροντά σας και να εξασφαλιστεί η ευημερία σας. Δεν θα έχετε χάσει με τις θυσίες που κάνατε για χάρη Του. Ας ειπωθεί προς δόξαν Του ότι δεν θα είναι οφειλέτης σας ο Θεός, αλλά θα σας το ξεπληρώσει στο εκατονταπλάσιο ακόμα και σ’ αυτή τη ζωή, πέρα δηλαδή από τις αιώνιες ανταμοιβές που θα σας απονείμει στη Βασιλεία των Ουρανών. Από τον ίδιο το Χριστό ακούμε να επιβεβαιώνεται αυτό: «Και πας όστις αφήκεν οικίας, ή αδελφούς, ή αδελφάς, ή πατέρα, ή μητέρα, ή τέκνα, ή αγρούς, ένεκεν του ονόματός μου, εκατονταπλάσια θέλει λάβει, και ζωήν αιώνιον θέλει κληρονομήσει» (Ματθ. 19/29). Το πνεύμα αυτής της υπόσχεσης αναφέρεται σε κάθε είδους θυσία που κάνει ο άνθρωπος για το Χριστό ή για τους συνανθρώπους του—για χάρη του Θεού. Ο Χριστός εκφράζει την επίγεια ανταπόδοση αριθμητικώς (εκατονταπλάσια), δηλαδή μ’ έναν αριθμό που δείχνει συμβολικά πολύ μεγάλο μέγεθος, αλλά δεν χρησιμοποιεί αριθμό, οποιουδήποτε μεγέθους, για την αιώνια ανταμοιβή. Απλά λέει ότι θα λάβουν «αιώνια ζωή», διότι η ανταμοιβή αυτή είναι τόσο μεγάλη και υπερέχει τόσο πολύ οποιασδήποτε θυσίας ή αυταπάρνησης που έχει τυχόν κάνει ο άνθρωπος για χάρη του Χριστού, ώστε κανείς συγκεκριμένος αριθμός δεν μπορεί να την εκφράσει.

Εάν είστε εγωιστής και κάνετε τα δικά σας ατομικά συμφέροντα είδωλο, ο Θεός θα σας αφήσει στις δικές σας προσπάθειες προώθησής τους να κάνετε ό,τι εσείς μπορείτε γι’αυτά. Αν όμως δεν επιδιώκετε το καλό σας με εγωιστικά κίνητρα, αλλά επιδιώκετε τα πράγματα που είναι του Χριστού, καθώς κι εκείνα που είναι των συνανθρώπων σας, τότε ο Θεός θα αναλάβει τα δικά σας συμφέροντα και την ευτυχία σας και είναι απείρως ικανότερος από σας να τα προωθήσει. Οι πηγές όλου του σύμπαντος είναι στη διάθεσή Του και μπορεί εύκολα να δώσει εντολή σε όλες να υπηρετήσουν τα συμφέροντά σας. Οπότε, το να μη φροντίσετε τα δικά σας κατά την εγωιστική έννοια του όρου είναι ο καλύτερος τρόπος για να τα φροντίσετε κατά μία καλύτερη έννοια. Αυτός είναι ο συντομότερος δρόμος που μπορείτε να πάρετε για την εξασφάλιση της μεγαλύτερης δυνατής ευτυχίας σας.

Εννοείται ότι όταν σας ζητείται να μην είστε εγωιστής, δεν σας ζητείτε—όπως αναφέρθηκε ήδη—να μην αγαπάτε και να μη φροντίζετε την ευτυχία σας. Απλά να μην κυνηγάτε αποκλειστικά τα δικά σας ατομικά και περιορισμένα συμφέροντα. Εάν εμπιστευτείτε την ευτυχία σας στο Θεό, δοξάζοντάς Τον και υπηρετώντας Τον με το να αγαθοποιείτε, περισσότερο με τον τρόπο αυτό παρά με οποιονδήποτε άλλο θα προάγετε τα υλικά σας συμφέροντα, την τιμή και τη χαρά σας σ’ αυτή τη γη και θα αποκτήσετε στεφάνι απαράμιλλης δόξας στη Βασιλεία των Ουρανών, καθώς και αμάραντες χαρές στα δεξιά του Κυρίου. Αντίθετα, αν με πνεύμα εγωιστικό επιδιώκετε να κάνετε τα πάντα δικά σας, θα τα χάσετε όλα και στο τέλος θα φύγετε απ’ αυτό τον κόσμο γυμνοί και έρημοι οδεύοντας προς την αιώνια φτώχεια και περιφρόνηση. Αν όμως δεν επιδιώκετε τα δικά σας αλλά τα πράγματα του Χριστού και το καλό των συνανθρώπων σας, ο Ίδιος ο Θεός θα σας ανήκει και ο Χριστός Του και το Πνεύμα το Άγιο—όλα θα είναι δικά σας. «[Μ]ηδείς ας μη καυχάται εις ανθρώπους∙ διότι τα πάντα είναι υμών∙ είτε Παύλος, είτε Απολλώς, είτε Κηφάς, είτε κόσμος, είτε ζωή είτε θάνατος, είτε παρόντα είτε μέλλοντα∙ τα πάντα είναι υμών∙ σεις δε, του Χριστού∙ ο δε Χριστός του Θεού» (Α´ Κορινθ. 3/21 & 22).

*

Τα λόγια αυτά ας προδιαθέσουν όλους μας να είμαστε λιγότερο εγωιστές απ’ ό,τι είμαστε και να εκζητούμε περισσότερο το αντίθετο του εγωιστικού πνεύματος το οποίο είναι το πιο έξοχο πνεύμα. Ο εγωισμός είναι μια αρχή που είναι έμφυτη σ’ εμάς. Πραγματικά, όλη η φθορά της φύσης μας είναι ριζικά προϊόν του εγωισμού. Όταν όμως αναλογιστούμε το τι ξέρουμε για το χριστιανισμό και το πόσο δυνατά και πολυάριθμα είναι τα κίνητρα που μας δίνει, θα έπρεπε να είμαστε πολύ λιγότερο εγωιστές και λιγότερο πρόθυμοι να υπηρετούμε αποκλειστικά και μόνο τα δικά μας συμφέροντα. Πόσο πολύ εγωιστικό πνεύμα υπάρχει μέσα μας και πόσο λίγο απ’ αυτό το έξοχο, ευγενικό και επεκτατικό πνεύμα το οποίο η μελέτη αυτή έφερε στο προσκήνιο! Οποιοσδήποτε όμως κι αν είναι ο λόγος γι’ αυτό—είτε επειδή έχουμε μια πολύ στενή αντίληψη του χριστιανισμού είτε επειδή δεν μάθαμε από το Χριστό, όπως θα έπρεπε να είχαμε μάθει, είτε εξαιτίας των εγωιστικών συνηθειών που κληρονομήσαμε από τους πατέρες μας—όποιος και να’ναι ο λόγος, ας επιδιώξουμε να τον υπερνικήσουμε προκειμένου να αυξηθούμε σε Χάρη και στο αλτρουιστικό πνεύμα, έτσι ώστε να δοξάσουμε το Θεό και να αγαθοποιούμε απέναντι των ανθρώπων.

 

Μετάφραση από τα αγγλικά:  Δρ Γιούλικα Κ. Masry

 ΑΥΤΟ ΤΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ ΔΗΜΟΣΙΕΥΕΤΑΙ ΣΤΟ ΜΗΝΙΑΙΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ “ΑΣΤΗΡ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ”- ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ  

 

 

 

 

 

.