Ο Εκκλησιαστής λέει: «Καιρός του κλαίειν και καιρός του γελάν» (Εκκλ. 3:4). Όλοι μας κατά καιρούς κλάψαμε σε ώρες πένθους, οδύνης, μεγάλων αποτυχιών. Επίσης, όλοι μας κατά καιρούς χαμογελούμε ή γελούμε μέσα από την καρδιά μας όταν ακούμε κάτι το ευχάριστο ή πολύ διασκεδαστικό.
Κάποτε μάλιστα καταλαμβανόμαστε από ασυγκράτητα γέλια, σε σημείο να κρατάμε την κοιλιά μας, όταν ακούμε κάτι το εξαιρετικά χιουμοριστικό.
Επίσης, ξαφνικές και πολύ ευχάριστες λύσεις εξαιρετικά δύσκολων και πιεστικών προβλημάτων ή η απελευθέρωσή μας από μακροχρόνια καταπίεση και εκμετάλλευση, τη στιγμή μάλιστα που δεν υπήρχε καμία ελπίδα, δημιουργεί πολύ ευχάριστη διάθεση μέσα μας, η οποία μπορεί να εκδηλωθεί με χαμόγελα ή παρατεταμένο γέλιο.
Αυτό συνέβη με τους Ισραηλίτες, όταν μετά από 70 χρόνια ο Θεός τους ελευθέρωσε από την αιχμαλωσία των Βαβυλωνίων και τους επανέφερε στην Ιερουσαλήμ. Γι’ αυτό στην ωδή που απεύθυναν στο Θεό έλεγαν : «Ότε ο Κύριος επανέφερε τους αιχμαλώτους της Σιών, ήμεθα ως οι ονειρευόμενοι. Τότε ενεπλήσθη το στόμα ημών από γέλωτος και η γλώσσα ημών από αγαλλιάσεως» (Ψαλμ. 126:1-2). Οι Ισραηλίτες γελούσαν επειδή αυτό που συνέβη σ’ αυτούς ήταν τελείως ανέλπιστο. Δεν μπορούσαν να πιστέψουν ότι είχαν ελευθερωθεί από τη μακρόχρονη σκλαβιά. Νόμιζαν ότι έβλεπαν όνειρο εξαιρετικά ευχάριστο. Αυτό τους έκανε να γελούν από αγαλλίαση.
Αναμφίβολα το γέλιο είναι κάτι το ευχάριστο και επιθυμητό από όλους μας. Γι’ αυτό και σε περιπτώσεις μακροχρόνιας θλίψης λέμε: «Πότε επιτέλους θα ξανάρθει το γέλιο στο στόμα μου;». Ή μπορεί να φοβόμαστε ότι δε θα μπορέσουμε ξανά να χαρούμε και να γελάσουμε μέσα από την καρδιά μας. Αυτό το φόβο τον εκφράζουν συχνά άτομα που υποφέρουν από κατάθλιψη.
Επίσης, δεν είναι σπάνιο το παράπονο μερικών απέναντι σε γνωστούς τους οι οποίοι είναι πάντοτε παραπονούμενοι, γκρινιάρηδες ή κακοδιάθετοι: «Επιτέλους, δε θα σε δούμε κάποτε να γελάς; Όλο θα γκρινιάζεις;», τους λένε.
Το γέλιο, λοιπόν, είναι ευχάριστο, αλλά και επιθυμητό. Το ερώτημα είναι, ωφελεί στη λειτουργία του οργανισμού μας;
Επίδραση του γέλιου στον οργανισμό μας
Από άποψη ψυχολογίας, το γέλιο θεωρείται μια εκδήλωση ανακούφισης από κάποια ευχάριστη συναισθηματική ένταση. Στις περισσότερες περιπτώσεις εκδηλώνεται σαν αντίδραση σε μια ευχάριστη έκπληξη.
Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, το γέλιο έχει κοινωνικό χαρακτήρα. Γελούμε όταν είμαστε σε συντροφιές, όχι όταν είμαστε απομονωμένοι. Σε μια έρευνα 223 περιπτώσεων, όπου παιδιά της προσχολικής ηλικίας γέλασαν, διαπιστώθηκε ότι στις 209 απ’ αυτές (ποσοστό 94%), το γέλιο εκδηλώθηκε όταν κι άλλο άτομο ή άτομα ήταν παρόντα. Ένας άλλος ερευνητής, που μελέτησε 240 σπουδαστές κολλεγίων, διαπίστωσε ότι το γέλιο εκδηλώθηκε σε κοινωνική ατμόσφαιρα σε ποσοστό 98% των περιπτώσεων.
Υπάρχουν στοιχεία που συνηγορούν υπέρ της άποψης ότι τι γέλιο αυξάνει την κυκλοφορία του αίματος, μειώνει την αρτηριακή πίεση, ενισχύει τη λειτουργία του καρδιακού μυός, ενεργοποιεί το κεντρικό νευρικό σύστημα, αυξάνει την έκλυση ενδορφινών στον εγκέφαλο (ουσίες οι οποίες μας κάνουν πιο ανθεκτικούς στον πόνο και βελτιώνουν τη διάθεσή μας) και τέλος ενισχύει το ανοσοποιητικό μας σύστημα.
Από επιστημονική άποψη απαιτούνται περαιτέρω έρευνες με τη συμμετοχή μεγάλου αριθμού περιπτώσεων για να επιβεβαιωθεί η ακρίβεια ή μη των ανωτέρω παρατηρήσεων. Μια τέτοια έρευνα έχει αρχίσει από τις αρχές του 2000 (1/2/2000) στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες, από τους ερευνητές Dr Margaret Stuber του Νευροψυχιατρικού Ινστιτούτου και Dr Lonnie Zeltzer του Παιδιατρικού Νοσοκομείου.
Σκοπός της έρευνας αυτής είναι να διαπιστωθεί αν το χιούμορ και το γέλιο που προκαλεί μειώνει το αίσθημα του πόνου και ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα παιδιών που υποφέρουν από σοβαρές ασθένειες, όπως ο καρκίνος και το AIDS. Για το σκοπό αυτό επέλεξαν προσεκτικά ορισμένες κλασικές κωμωδίες ή χιουμοριστικά κινούμενα σχέδια, τα οποία προκαλούν έντονο γέλιο στα παιδιά, προκειμένου να διαπιστώσουν τη θετική ή μη επίδρασή τους στο ανοσοποιητικό σύστημα των παιδιών και στην ανοχή τους στον πόνο. Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής θα ανακοινωθούν εν καιρώ.
Χιούμορ και ψυχική διάθεση
Άσχετα όμως από το τι θα αποδείξει η έρευνα αυτή, είναι γνωστό ότι το χιούμορ και το γέλιο που αυτό προκαλεί βελτιώνει την ψυχική μας διάθεση έστω και προσωρινά. Η ευχάριστη εκτόνωση μας δίνει μια ιδιαίτερη ικανοποίηση, η οποία διώχνει προσωρινά τη λύπη από μέσα μας.
Έτσι εξηγείται το φαινόμενο ατόμων που ενώ θρηνούν για την απώλεια κάποιου προσφιλούς τους ατόμου, μπορεί να αρχίσουν να γελούν όταν η προσοχή τους παρασυρθεί στη διήγηση ενός χιουμοριστικού περιστατικού. Μάλιστα, συχνά καταλαμβάνονται από έκπληξη λέγοντας: «Πώς είναι δυνατόν να γελώ αυτή τη θλιβερή στιγμή;».
Φαίνεται ότι είναι αδύνατο να συνυπάρξουν η χαρά και η λύπη μέσα μας, επειδή είναι διαμετρικά αντίθετα συναισθήματα. Η χαρά είναι ένα θετικό συναίσθημα, ενώ η λύπη αρνητικό. Γι’ αυτό είναι δύσκολο να χαμογελούμε ειλικρινά την ίδια στιγμή που νιώθουμε λυπημένοι.
Ακόμη, επειδή το γέλιο είναι συχνά μια εκτόνωση συσσωρευμένης συναισθηματικής έντασης, φέρνει όχι μόνο ανακούφιση, αλλά και ένα συναίσθημα εσωτερικής ηρεμίας και χαλάρωσης. Έτσι εξηγείται η ξαφνική αλλαγή κλίματος και η δημιουργία καλύτερης ψυχικής διάθεσης και ηρεμότερου πνεύματος, έστω και προσωρινά, σε άτομα που ήταν έτοιμα να συγκρουστούν, μόλις κάποιος, με έξυπνη παρέμβαση, τους κάνει να γελάσουν.
Αρκετοί ψυχολόγοι θεωρούν ότι το γέλιο είναι ένας μηχανισμός άμυνας εναντίον του στρες και μάλλον δεν έχουν άδικο. Μ’ αυτό δε θέλω να πω ότι είναι δυνατός κάποιος γελώντας να απαλλαγεί από το στρες που έχει δημιουργηθεί μέσα του, αλλά ότι θα ανακουφιστεί προσωρινά.
Η ριζική απαλλαγή από το στρες απαιτεί μια συστηματική προσπάθεια για να εντοπιστούν οι αιτίες που το προκαλούν και οι παράγοντες που το προδιαθέτουν ή το ενισχύουν, ώστε οι παράγοντες αυτοί να τροποποιηθούν ή να απαλειφθούν. Επιπλέον, ίσως χρειαστεί αλλαγή τρόπου σκέψης του ίδιου του ατόμου.
Τέλος, επειδή το χιούμορ και το γέλιο που προκαλεί διεγείρει το κεντρικό νευρικό σύστημα, έχει γίνει ένα καλό μέσο για την αφύπνιση μισοκοιμισμένων ακροατών μιας ομιλίας, για να ανανεωθεί το ενδιαφέρον τους και η προσοχή τους και να διατηρηθεί στη συνέχεια για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Γι’ αυτό το λόγο έχει χρησιμοποιηθεί σε αρκετά ευρεία κλίμακα και με θετικά ομολογουμένως αποτελέσματα από ένα σημαντικό αριθμό ομιλητών στις χώρες του δυτικού κόσμου και η χρήση του επεκτείνεται όλο και πιο πολύ.
Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι το γέλιο είναι εκδήλωση χαράς και γι’ αυτό δεν πρέπει να λείπει από τους χριστιανούς. Αν περνούμε από θλίψη, όπως μας έχει προειδοποιήσει ο Κύριος (Ιωάν. 16:33), είναι φυσικό προσωρινά να μην έχουμε τη διάθεση να γελάσουμε. Αν όμως είμαστε συνέχεια κατσούφηδες, θα πρέπει να προβληματιστούμε για την πνευματική μας κατάσταση.
Ο απ. Παύλος λέει: «Πάντοτε χαίρετε. Αδιαλείπτως προσεύχεστε. Κατά πάντα ευχαριστείτε, διότι τούτο είναι το θέλημα του Θεού προς εσάς εν Χριστώ Ιησού» (Α’ Θεσ/νικείς 5:16-18). Η χαρά και η ευχαριστία εκδηλώνεται με χαμόγελα και με καλή διάθεση.
Αν το στόμα των Ισραηλιτών γέμισε, όπως είπαμε, από γέλια και η γλώσσα τους από αγαλλίαση επειδή ο Θεός τους ελευθέρωσε από την αιχμαλωσία της Βαβυλώνας και τους έφερε πίσω στην Ιερουσαλήμ, δε θα πρέπει να συμβεί το ίδιο και σε μας και μάλιστα σε μεγαλύτερο βαθμό, τη στιγμή που ο Κύριος όχι μόνο μας έχει ελευθερώσει από τη σκλαβιά της αμαρτίας και του θανάτου, αλλά μας «έδωσε αιώνια ζωή μετά του Χριστού και συνανέστησεν και συνεκάθισεν εν τοις επουρανίοις δια Ιησού Χριστού» (Εφεσ. 2:5-6);