Η ανιψιά μου η Παολίν γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Σουηδία. Πριν ακόμα αρχίσει την Α΄. Γυμνασίου, τα υπουργεία εκπαίδευσης και εργασίας της Σουηδίας κάλεσαν σε προγραμματισμένη ενημερωτική αυνάντηση την ίδια και τους γονείς της. Στη συνάντηση αυτή συμμετείχαν εκπρόσωποι των υπουργείων, οι οποίοι μέσα σε ένα ωραίο, θετικό και αισιόδοξο κλίμα, ευχήθηκαν καλές σπουδές και καλή προκοπή. Και για να βοηθήσουν την ίδια και τους γονείς της να επιλέξει κατεύθυνση σπουδών – και, κυρίως, για να προγραμματίσουν τη ζωή και το μέλλον της, έβγαλαν και τους έδωσαν έντυπα με όλες τις αναγκαίες πληροφορίες (ποια είναι τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, ποιες είναι οι ειδικότητες που μπορεί να σπουδάσει κανείς σ’ αυτά, αναλυτικά ποιες και πόσες θα είναι οι διαθέσιμες θέσεις εργασίας στη σουηδική αγορά μετά από 6, 7, 8 και 10 χρόνια, τι συγκεκριμένο μισθό ή αποδοχές θα έχει ένας πτυχιούχος που θα πρωτοπιάσει δουλειά, ποιο θα είναι το κόστος σπουδών, τι δάνεια και βοηθήματα θα έχει ως φοιτήτρια, κ.ά). Μετά από αυτά, η οικογένεια αποφάσισε σε ποια κατεύθυνση και ειδικότητα να στραφεί.
Κατά το διάστημα των σπουδών της σε Γυμνάσιο, Λύκειο και πανεπιστήμιο, τα καλοκαίρια και τις περιόδους των γιορτών η ανιψιά μου, όπως κάνουν όλοι οι μαθητές και φοιτητές στη Σουηδία, δούλευε εποχικά σε χειρονακτικές ή άλλες δουλειές και έβγαζε ένα μέρος των εξόδων της. Δούλεψε σε μια αγροτική φάρμα, ως πωλήτρια, κ.ά.
Όταν ολοκλήρωσε τις σπουδές της, πριν ακόμα ορκιστεί για να πάρει το πτυχίο της, ήλθαν στο σπίτι της τέσσερις γραπτές προτάσεις από εταιρίες και δημόσιες υπηρεσίες, οι οποίες της προσέφεραν δουλειά. Είχαν ήδη ενδιαφερθεί και ενημερωθεί από μόνες τους για τις ικανότητες και τη βαθμολογία στο πτυχίο της από τη σχολή της. Η ανιψιά μου διάλεξε μία από αυτές και σήμερα δουλεύει, με πολύ καλές αποδοχές.
Όταν πήρε τον πρώτο μισθό της, οι γονείς την κάλεσαν και συμφώνησε να συμμετέχει κι αυτή στα έξοδα του σπιτιού (κοινόχρηστα, θέρμανση, κλπ.). «Αφού μένεις μαζί μας, πρέπει να τσοντάρεις κι εσύ, σαν ένα είδος ενοικίου». Από τότε μέχρι σήμερα πληρώνει κανονικά τη συμμετοχή της στα έξοδα.
Ας έλθουμε τώρα στην Ελλάδα μας, να δούμε τι ανάλογο γίνεται εδώ σε μας και να κάνουμε τις σχετικές συγκρίσεις.
Έχω έναν άλλο ανιψιό, ο οποίος επί έξι ολόκληρα χρόνια σε Γυμνάσιο και Λύκειο έκανε φροντιστήρια και ιδιαίτερα μαθήματα. Για να τα πληρώσουν όλα αυτά οι γονείς του έκαναν αιματηρές οικονομίες και θυσίες αρκετές χιλιάδες ευρώ. Αντίθετα, ο ίδιος τα έξι αυτά χρόνια τα καλοκαίρια και τις άλλες περιόδους που δεν είχε σχολείο (Χριστούγεννα, Πάσχα, κλπ.) αντί να δουλέψει κάπου εποχικά για να ελαφρύνει τους γονείς του, έκανε μπάνια στη θάλασσα μαζί με τους φίλους του ή έπινε τα φραπεδάκια του – ευτυχώς δεν κάπνιζε όπως πολλοί συμμαθητές του.
Όταν ήλθε η ώρα να δηλώσει προτίμηση σχολών (σε περίπτωση που θα πετύχαινε στις εισαγωγικές εξετάσεις στο πανεπιστήμιο), επειδή ούτε αυτός ούτε οι γονείς του είχαν κατασταλάξει ακόμα, δήλωσε 74 σχολές σε όλη την επικράτεια, ανάμεσα σ’ αυτές και απίθανες και άσχετες ειδικότητες, όπως εκπαιδευτής σκύλων, ανθοκόμος, βοηθός βιβλιοθηκάριου, κ.ά.
Τελικά δεν πέτυχε εκεί που ήθελε (διοίκηση επιχειρήσεων), ούτε εκεί που ήθελε η μητέρα του (γιατρός), ούτε εκεί πο ήθελε ο πατέρας του (δικηγόρος). Οι γονείς του βρέθηκαν σε μεγάλη διχογνωμία. Ο πατέρας είπε ότι πρέπει άμεσα να βρει μια δουλειά, όποια να είναι, ακόμα και χειρονακτική, διότι δεν άντεχε πλέον να πληρώνει. Η μητέρα του όμως επέμενε. «Το παιδί μας πρέπει να σπουδάσει, να γίνει επιστήμονας, δεν μπορεί να δουλεύει στα χωράφια ή σε ξυλουργείο». Τελικά, όπως συμβαίνει συνήθως στις ελληνικές οικογένειες, επεκράτησε η γνώμη της μητέρας και αποφάσισαν να τον στείλουν για σπουδές στο εξωτερικό. Πράγματι, επί 4 έτη με αιματηρές θυσίες των γονιών του σπούδασε και πήρε το πτυχίο.
Δεν τελείωσαν όμως και τα βάσανα των γονιών. Στη συνέχεια ζήτησε να συνεχίσει τις σπουδές του για μεταπτυχιακό και μάστερ. Άλλα δύο χρόνια αιματηρών στερήσεων και θυσιών για τους γονείς.
Κάποτε, επιτέλους, τελείωσαν και το μεταπτυχιακό και το μάστερ. Ήλθε στην Ελλάδα και υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία. Άλλο ένα χρόνο οι γονείς πλήρωναν τον κανακάρη τους, για να τρώει έξω από το στρατώνα (επειδή τα φαγητά του στρατού ήταν «μπλουμ» και δεν του άρεζαν), να έρχεται με αεροπλάνο κάθε δυο βδομάδες με άδεια, κ.ά.
Συνολικά από την Α΄. Γυμνασίου μέχρι να απολυθεί από το στρατό, είχαν ξοδέψει για αυτόν πάνω από 120.000 ευρώ.
Ήλθε, επιτέλους, μετά από τόσα πολλά χρόνια, η μεγάλη μέρα. Απολύθηκε από το στρατό και άρχισε να ψάχνει για δουλειά. Κινητοποίησε όλους τους γνωστούς, έβαλε όλα τα μέσα, έστειλε παντού αιτήσεις με τα βιογραφικά του στοιχεία, αλλά κανείς δεν συγκινήθηκε. Κανείς δεν έδωσε σημασία στα προσόντα και τα πτυχία του.
Ένας φίλος του, πτυχιούχος άνεργος κι αυτός, του εξήγησε τη σκληρή πραγματικότητα. «Ξέρεις πόσοι άνεργοι πτυχιούχοι υπάρχουν σήμερα στην Ελλάδα με ειδικότητα στη διοίκηση επιχειρήσεων; 12.500 ! Εάν σήμερα τα ελληνικά πανεπιστήμια έκλειναν και έπαυαν να λειτουργούν, θα είχαμε υπεραρκετούς πτυχιούχους για να καλύψουν τη ζήτηση και όλες τις ανάγκες της ελληνικής αγοράς για τα επόμενα 15-20 χρόνια. Εκτός από αυτό, ποιες επιχειρήσεις απέμειναν στην Ελλάδα για να πας εσύ να τις διοικήσεις; Οι περισσότερες έφυγαν και πήγαν στις γειτονικές χώρες, και οι υπόλοιπες που παρέμειναν εδώ άρχισαν να κλείνουν η μία μετά την άλλη εξαιτίας της φοβερής οικονομικής κρίσης. Εγώ έβαλα μέσο να προσληφθώ εποχικός στην καθαριότητα στο Δήμο ή στα διόδια, αλλά δεν έχω και μεγάλες ελπίδες…».
Το κερασάκι στην ωραία αυτή τούρτα είναι ότι ο ανιψιός μου, σαν άνθρωπος κι αυτός, έχει κάνει όνειρα για τη ζωή, κι έχει κι αυτός το δικαίωμα να δημιουργήσει οικογένεια. Μπορεί τώρα να μη ζητάει από τους γονείς να πληρώνουν τις σπουδές του, αλλά θα πρέπει να τον «αποκαταστήσουν» κοινωνικά. Με άλλα λόγια, για να μπορέσει να παντρευτεί, θα πρέπει να του αγοράσουν ένα διαμέρισμα, ένα μικρό αυτοκίνητο, και τον εξοπλισμό του σπιτιού…
Δεν ξέρω τι γνώμη έχουν οι γονείς του πάνω σ’ αυτό το θέμα, αλλά, εάν επικρατήσει και πάλι η γνώμη της μητέρας του – η οποία λαχταράει πλέον να έχει ένα εγγονάκι – μου φαίνεται ότι οι γονείς θα δουλεύουν και θα κάνουν θυσίες για τον κανακάρη τους μέχρι τα πολύ βαθιά τους γεράματα…