ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΠΝΟΙΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΥΠΝΟ(SLEEP APNEA)

Εάν ροχαλίζετε δυνατά κατά τη διάρκεια της νύχτας και ξυπνάτε κουρασμένοι ή έχετε υπνηλία στη διάρκεια της ημέρας μπορεί να έχετε υπνική άπνοια μια δυνητικά επικίνδυνη κατάσταση.

Ορισμός, τύποι

Μεταξύ των ηλικιών 30 και 35 ετών 20% των ανδρών ροχαλίζουν και 5% των γυναικών,ενώ μετά τα 60 έτη ροχαλίζει το 60% των ανδρών και το 40% των γυναικών. Η  θορυβώδης αναπνοή κατά τον ύπνο είναι το ροχαλητό που προκαλείται από κάποιου βαθμού απόφραξη. Η πιο σοβαρή της μορφή είναι η αποφρακτική υπνική άπνοια, κατά την οποία το ροχαλητό είναι έντονο, αλλά επίσης παρουσιάζονται διακοπές στην αναπνοή που διαρκούν τουλάχιστον για 10 δευτερόλεπτα , οι οποίες μπορεί να συμβούν πολλές φορές στη διάρκεια της νύχτας.

Υπάρχουν τρεις τύποι. Η αποφρακτική υπνική άπνοια αναφέρεται στις παύσεις στην αναπνοή κατά τη διάρκεια και εφόσον υπάρχει προσπάθεια για αναπνοή. Οι πνεύμονες προσπαθούν να τραβήξουν αέρα μέσα στο στήθος, αλλά λόγω εμποδίου ή απόφραξης σε κάποιο σημείο της διαδρομής του αεραγωγού,  δεν υπάρχει καθόλου εισροή αέρα. Αυτός ο τύπος είναι ο συχνότερος. Η κεντρική υπνική άπνοια αναφέρεται στις παύσεις της αναπνοής όταν δεν υπάρχει καθόλου προσπάθεια για αναπνοή ,δηλαδή ο εγκέφαλος δεν δίνει εντολή στους πνεύμονες να πάρουν ανάσα. Ο μεικτός τύπος που συνυπάρχουν και οι δύο προηγούμενοι.Σε όλους τους τύπους, η άπνοια τελικά καταλήγει σε αφύπνιση, ή μεταφορά από βαθύ ύπνο σε ένα ελαφρύτερο στάδιο ύπνου. Με τη μετακίνηση σε αυτό το ελαφρύτερο στάδιο ύπνου, φτάνουμε σε ένα σημείο, όπου είτε ο αεραγωγός ανοίγει  ή ο εγκέφαλος στέλνει τελικά το κατάλληλο σήμα στους πνεύμονες και η αναπνοή ξαναρχίζει. Συνήθως δεν υπάρχει αντίληψη αυτών των περιόδων άπνοιας ή των εγέρσεων από τον ασθενή. Τελικά όμως ο ασθενής δεν χαλαρώνει στην διάρκεια του ύπνου και ξυπνάει ακόμη και μετά από πολλές ώρες ύπνου κουρασμένος.

Συμπτώματα

Το δυνατό ροχαλητό. Οι αναπνευστικές παύσεις πού θα αντιληφθούν συνήθως ο/η σύντροφος.Ξηρότητα του λαιμού και του στόματος κατά το πρωινό ξύπνημα. Οι αφυπνίσεις κατά τη διάρκεια της νύχτας, κούραση και υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αυτό με τη σειρά του μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή συγκέντρωση, αδύνατη μνήμη και μειωμένη απόδοση στην εργασία,πρωινούς πονοκεφάλους,ευερεθιστότητα.

Αίτια

Η αναπνευστική οδός αρχίζει από τη μύτη και το στόμα, συνεχίζει σε φάρυγγα, λάρυγγα και τραχεία, και τελικά καταλήγει στους πνεύμονες. Κατά τη διάρκεια του ύπνου, οι μύες οι οποίοι διατηρούν την αναπνευστική οδό ανοιχτή, χαλαρώνουν, οδηγώντας έτσι σε κατάρρευση την αναπνευστική οδό.Ο αέρας περνώντας από στενότερη δίοδο αυξάνει ταχύτητα(Αρχή Bernoulli) . Μεγαλύτερες ταχύτητες ροής αέρα θέτουν τις εύκαμπτες δομές του στοματοφάρυγγα, όπως την  υπερώα τα παρίσθμια, και τη γλώσσα σε δόνηση, η οποία και προκαλεί τους ενοχλητικούς θορύβους του ροχαλητού. Εάν η κατάρρευση της αναπνευστικής οδού είναι πλήρης, τότε η εισροή του αέρα σταματάει και ακολουθεί άπνοια. Η αναπνευστική οδός μπορεί να αποφραχθεί σε οποιοδήποτε σημείο από τη μύτη μέχρι το λάρυγγα, αν και σε μερικές περιπτώσεις υπάρχει μερική απόφραξη σε πολλαπλά επίπεδα. Η μύτη μπορεί να αποφραχθεί από σκολίωση ρινικού διαφράγματος, φλεγμονές, αλλεργίες,ρινικούς πολύποδες ή αδυναμία των χόνδρων οι οποίοι υποστηρίζουν τη μύτη. Υπερτροφικές αμυγδαλές ή ευμεγέθης γλώσσα μπορεί να αποφράξουν το στόμα και το φάρυγγα. Το μέγεθος και το σχήμα της κάτω γνάθου  μπορούν επίσης να παίξουν έναν ρόλο, με το να περιορίσουν το χώρο στον οποίο η γλώσσα και οι παρίσθμιες αμυγδαλές πρέπει να χωρέσουν. Η προσθιοπίσθια διάμετρος του φάρυγγα παίζει σημαντικό ρόλο,όπως και η κατασκευή του λαιμού,άτομα με κοντό και παχύ λαιμό έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν υπνική άπνοια(περίμετρος λαιμού μεγαλύτερος από 43cm στους άντρες και 38cm στις γυναίκες).

Επιβαρυντικοί παράγοντες

Τα μυοχαλαρωτικά,τα ηρεμιστικά και τα υπνωτικά χάπια, τα ναρκωτικά αναλγητικά, όπως και η κατανάλωση αλκοόλ πριν από τον  ύπνο,  μπορούν να επιδεινώσουν το ροχαλητό ή την άπνοια. Αύξηση βάρους ή παχυσαρκία οδηγούν σε αύξηση λίπους του λαιμού, το οποίο μπορεί να επιδεινώσει την άπνοια. Οι άντρες έχουν περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν υπνική άπνοια, στις γυναίκες αυξάνει το ποσοστό μετά την εμμηνόπαυση, όπως και με  την αύξηση της ηλικίας και στα δύο φύλα. Το κάπνισμα λόγω της φλεγμονής και των εκκρίσεων στους αεραγωγούς τριπλασιάζει τον κίνδυνο και μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερες πτώσεις του οξυγόνου στο αίμα κατά τη διάρκεια της άπνοιας.

Επικινδυνότητα

ΠΟΛΥ ΥΨΗΛΗ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑ!!!Η υπνική άπνοια είναι σοβαρή και επικίνδυνη για τη ζωή πάθηση, η οποία απαιτεί ιατρική βοήθεια. Οι κίνδυνοι περιλαμβάνουν καρδιακή προσβολή, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, αρρυθμίες,ξαφνικό θάνατο,τύπου II διαβήτη,μεταβολικό σύνδρομο,ηπατική δυσλειτουργία και λιπώδη διήθηση, υψηλή αρτηριακή πίεση και καρδιακή νόσο. Επιπρόσθετα, η αποφρακτική υπνική άπνοια προκαλεί υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, και μειωμένη απόδοση στην εργασία. Η στέρηση ύπνου, όπως αυτή που προκαλείται από την υπνική άπνοια, έχει την ίδια επίδραση στην ικανότητα κάποιου να οδηγήσει αυτοκίνητο όπως και η κατανάλωση αλκοόλ. Οι άνθρωποι που πάσχουν από υπνική άπνοια έχουν περίπου 7 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα.Οι σύντροφοι των ασθενών υποφέρουν επίσης ,έχουν υπνηλία την ημέρα,κούραση.Πολλά ζευγάρια αναγκάζονται να κοιμούνται χωριστά.  Επίσης οι ασθενείς που παραμελούν το συγκεκριμένο πρόβλημα χωρίς να ζητήσουν ιατρική συμβουλή, έχουν υψηλότερα επίπεδα θνησιμότητας από αυτούς που έχουν επιτυχώς αντιμετωπίσει το πρόβλημα.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Το ιστορικό και η  εξέταση στο ιατρείο, μπορεί να εντοπίσουν τους ασθενείς που είναι σε κίνδυνο από αποφρακτική υπνική άπνοια. Τυπικά σημεία και συμπτώματα υπνικής άπνοιας μπορούν να αναγνωριστούν, και πιθανά σημεία απόφραξης της αναπνευστικής οδού να προσδιοριστούν. Παρόλα αυτά η τελική διάγνωση της υπνικής άπνοιας απαιτεί μία μελέτη ύπνου, η οποία καλείται πολυσομνογράφημα. Υπάρχουν 2 είδη πολυσομνογραφήματος. Μία τυπική ολονύχτια μελέτη, απαιτεί την παραμονή του ασθενή όλη τη νύχτα σε ένα ειδικό εργαστήριο ύπνου. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης θα κοιμηθείτε σε ένα δωμάτιο όμοιο με τα δωμάτια ενός ξενοδοχείου, ενώ εγκεφαλογράφημα(ΕΕΓ), τάση μυών, κινήσεις οφθαλμών, ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ), αναπνοή, επίπεδα οξυγόνου του αίματος και αναπνευστικοί ήχοι (ροχαλητό, ξεφωνητό πνιγμού, κλπ) μετρώνται διαρκώς. Αυτό επιτρέπει την ανίχνευση αναπνευστικών παύσεων, τον προσδιορισμό της συχνότητας αυτών των επεισοδίων, τον καθορισμό των αναπνευστικών παύσεων ως κεντρικής ή αποφρακτικής αιτιολογίας και δείχνει τις επιδράσεις αυτών των επεισοδίων στον ύπνο, όπως και στην καρδιά και τους πνεύμονες. Το δεύτερο είδος μελέτης ύπνου γίνεται στο σπίτι. Αυτή η μελέτη επιτρέπει την καταγραφή κάποιων σωματικών λειτουργιών , όπως και σε ένα πλήρες εργαστήριο ύπνου, αλλά στο φυσικό σπιτικό περιβάλλον του αρρώστου. Οι μελέτες στο σπίτι δεν είναι γενικά τόσο ευαίσθητες στην ανίχνευση της υπνικής άπνοιας όσο στο ειδικά εξοπλισμένο εργαστήριο,αλλά είναι χρήσιμες σε μερικές καταστάσεις. Και οι δύο μελέτες είναι ανώδυνες. Η υπνική άπνοια είναι μία προοδευτική κατάσταση, η οποία χειροτερεύει όσο γερνάμε. Οι ασθενείς με ήπια υπνική άπνοια θα πρέπει να ελέγχονται περιοδικά.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Απώλεια βάρους με δίαιτα, άσκηση ή σε περιπτώσεις νοσογόνου παχυσαρκίας ακόμη και με επεμβατικές τεχνικές. Η θέση κατάκλισης(δεν κοιμόμαστε ανάσκελα),ο καθαρισμός των ρινικών θαλαμών(πλύσεις) πριν τον ύπνο, η αποφυγή του αλκοόλ ή της χρήσης υπνωτικών, ηρεμιστικών  χαπιών, η διακοπή του καπνίσματος, μπορούν επίσης να βοηθήσουν σε ήπιες περιπτώσεις.

Υπάρχουν ειδικές στοματικές συσκευές, οι οποίες διατηρούν τον αεραγωγό ανοιχτό και έτσι βοηθούν στη μείωση του ροχαλητού ή της ήπιας υπνικής άπνοιας. Αυτές οι συσκευές λειτουργούν με το να κρατούν την κάτω γνάθο  σε τέτοια θέση, που εμποδίζει τον αεραγωγό να καταρρεύσει. Εάν η  υπνική άπνοια οφείλεται σε κάποιο εμπόδιο της αναπνευστικής οδού, όπως υπερτροφικές αμυγδαλές ή σκολίωση ρινικού διαφράγματος, ρινικοί πολύποδες, υπερτροφία ρινικών κογχών τότε η χειρουργική επέμβαση μπορεί να προσφέρει άμεση ανακούφιση και αντιμετώπιση.

Συνήθως, η πρώτη αγωγή που προτείνεται για την υπνική άπνοια είναι Συνεχής Θετική Πίεση Αεραγωγού (Continuous Positive Airway Pressure ή CPAP). Το CPAP( και τα Auto-CPAP,BiPAP) είναι μία μηχανή η οποία απαλά αυξάνει την πίεση του αέρα μέσα στον αεραγωγό, εμποδίζοντας έτσι αυτόν να καταρρεύσει και να αποφραχθεί. Ο ασθενής φοράει μία μάσκα πάνω από τη μύτη κατά τη διάρκεια του ύπνου, η οποία συνδέεται με το CPAP μηχάνημα. Το ακριβές επίπεδο πίεσης που προσφέρεται από το μηχάνημα πρέπει να καθοριστεί κατά τη διάρκεια μίας μελέτης ύπνου και ενώ χρησιμοποιείται το μηχάνημα. Το CPAP είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό για αυτούς που το χρησιμοποιούν σωστά.Επιπλέον υπάρχουν και συσκευές(ASV Adaptive Servo-Ventilation) οι οποίες διαβάζουν και προσαρμόζουν αναπνευστική υποβοήθηση  στο ιδιαίτερο αναπνευστικό μοντέλο κάθε ασθενή.Αυτές οι συσκευές έχουν καλύτερα αποτελέσματα στο μεικτό τύπο της υπνικής άπνοιας παρά άλλες συσκευές θετικής πίεσης.Ακόμη συσκευές Expiratory positive airway pressure (EPAP) που τοποθετούνται στις ρινικές θαλάμες και βοηθούν να μείνουν οι αεραγωγοί ανοικτοί σε ήπιας βαρύτητας περιπτώσεις.Σε ασθενείς που δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν το CPAP αποτελεσματικά ή δεν μπορούν να συμβιβαστούν στην ιδέα ότι θα κοιμούνται με μηχάνημα συστήνεται  χειρουργική θεραπεία.

Οι χειρουργικές θεραπείες κατευθύνονται προς αυτά τα τμήματα του αεραγωγού τα οποία θεωρείται ότι συμβάλλουν στην απόφραξη. Οι κύριες περιοχές που λαμβάνονται υπόψη είναι οι ρινικές θαλάμες, η υπερώα και αμυγδαλές, και το πίσω και κατώτερο τμήμα της γλώσσας. Ευθειάζοντας ένα σκολιό διάφραγμα, αφαιρώντας ρινικούς πολύποδες ή αδενοειδείς εκβλαστήσεις («κρεατάκια»), ή αντιμετωπίζοντας ρινικές αλλεργίες μπορεί να διευρυνθεί η ρινική οδός. Επιπρόσθετος χώρος μπορεί να κερδηθεί στην περιοχή της υπερώας με την αφαίρεση τμήματος από μια μακριά και πλαδαρή υπερώα (σταφυλο-υπερωϊοπλαστική) .

Νεότερες θεραπείες στοχεύουν στο να κάνουν περισσότερο άκαμπτους παρά να αφαιρέσουν τους παραπάνω ιστούς. Αυτό γίνεται κυρίως με μία συσκευή ραδιοσυχνοτήτων (σομνοπλαστική). Αυτή η επέμβαση χρησιμοποιεί μία ειδική βελόνα η οποία μετατρέπει το ηλεκτρικό ρεύμα σε θερμότητα και απαλά καίει μικρές περιοχές στην οροφή του στόματος. Καθώς αυτές οι περιοχές επουλώνονται, δημιουργείται ουλώδης ιστός που κάνει περισσότερο άκαμπτη τη μαλθακή υπερώα, μειώνοντας τις δονήσεις της οπότε και το ροχαλητό και βελτιώνοντας την αναπνοή. Αυτή η επέμβαση μπορεί να πραγματοποιηθεί στο ιατρείο με τοπική αναισθησία. Γενικά η σομνοπλαστική προκαλεί πολύ λιγότερες ενοχλήσεις από την αποκοπή κομματιού από την υπερώα και τη σταφυλή, αλλά ίσως χρειαστεί περισσότερες από μία συνεδρίες προτού ένα αποδεκτό αποτέλεσμα κατορθωθεί.

Τα ποσοστά επιτυχίας των περισσότερων χειρουργικών επεμβάσεων εξαρτώνται από την ιδιαίτερη ανατομία του κάθε ασθενή και τη βαρύτητα της άπνοιάς τους. Σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις, ή σε αυτούς που οι χειρουργικές επεμβάσεις και θεραπείες έχουν αποτύχει, πρέπει να ληφθούν περισσότερο δραστικά μέτρα. Μετακινώντας την άνω και κάτω γνάθο προς τα μπροστά μπορούμε σημαντικά να μεγαλώσουμε τον αεραγωγό. Τελευταία λύση είναι αυτή, της τραχειοστομίας με το σωλήνα κλειστό κατά τη διάρκεια της ημέρας, ώστε ο ασθενής να μπορεί να μιλήσει και να αναπνεύσει κανονικά. Τη νύχτα ο σωλήνας της τραχειοστομίας ανοίγεται ώστε ο αεραγωγός να παραμένει ανοικτός .

Συμπέρασμα

Η υπνική άπνοια είναι πολύ σοβαρή και δυνητικά επικίνδυνη για την ζωή πάθηση,δεν πρέπει να υποτιμάται από τον ασθενή και τους οικείους του και πρέπει να αναζητάται  ιατρική συμβουλή.

Ζαμάνης Βασίλειος

Ωτορινολαρυγγολόγος(ΩΡΛ)

Βάρναλη 3 Κατερίνη

23510 46996