Κυκλοφόρησε σε μορφή βιβλίου το βιβλίο “Η Υπόθεση Ιησούς” από τις Εκδόσεις Πέργαμος σε μετάφραση της Δρος Γιουλίκας Κ. Masry – διαβάστε σύντομη  κριτική του βιβλίου στο τέλος του κειμένου αυτού

Το πέμπτο κεφάλαιο του βιβλίου Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ

Lee Strobel

Μετάφραση:  Δρ Γιούλικα Κ. Masry

            Υπήρχε κάτι το σουρεαλιστικό στο γεύμα μου με το γιατρό Jeffrey MacDonald. Καθόταν ανέμελα στην αίθουσα συνεδριάσεων ενός δικαστηρίου της Βόρειας Καρολίνας κι έτρωγε το σάντουιτς του με τον τόνο και τα πατατάκια, κάνοντας αισιόδοξα σχόλια και γενικά διασκεδάζοντας. Σε μια γειτονική αίθουσα δώδεκα ένορκοι ήταν σε διάλειμμα μετά που είχαν ακούσει τη μακάβρια μαρτυρία για το ότι ο ΜacDonald είχε κτηνωδώς δολοφονήσει τη γυναίκα και τις δύο κόρες του.

            Καθώς τελειώναμε το γεύμα μας, δεν μπορούσα να μην του υποβάλω τις εύλογες ερωτήσεις. «Πώς μπορείτε να φέρεστε σαν να μη συμβαίνει τίποτε;» ρώτησα κι ο τόνος της φωνής μου ήταν ένα μείγμα από έκπληξη και αγανάκτηση. «Δεν σας νοιάζει καθόλου που αυτοί οι ένορκοι θα αποφανθούν ότι είστε ένοχος;»

            «Ο MacDonald κούνησε σαν σημαία το μισοτελειωμένο του σάντουιτς προς την κατεύθυνση της αίθουσας των ενόρκων και θριαμβολόγησε: «Αυτοί;». «Δεν πρόκειται να με καταδικάσουν ποτέ!»

            Έπειτα, προφανώς συνειδητοποιώντας πόσο ξιπασμένα ακούγονταν τα λόγια του, πρόσθεσε γρήγορα. «Ξέρετε, είμαι αθώος».

            Αυτή ήταν η τελευταία φορά που τον άκουσα να γελάει. Μέσα σε λίγες μέρες αυτός ο τέως λοκατζής και γιατρός μονάδας επειγόντων περιστατικών κρίθηκε ένοχος για τη δολοφονία με μαχαίρι της γυναίκας του Coletteimberly, ετών 5 και της Κristen, ετών 2. Καταδικάστηκε σε ισόβια και τον πήραν απ’ το δικαστήριο με χειροπέδες. και των δύο κοριτσιών του, της Κ

            Ο ΜacDonald, την ιστορία του οποίου διηγήθηκε επιτυχημένα η Joe McGinniss στο μπεστσέλερ της –βιβλίο και έργο για την τηλεόραση– Fatal Vision (Το μοιραίο όραμα), ήταν τόσο ξιπασμένος που πίστευε ότι το άλλοθί του θα μπορούσε να τον απαλλάξει από την κατηγορία του φόνου.

            Είχε πει στους ανακριτές ότι κοιμόταν στον καναπέ όταν οι ναρκομανείς χίπυδες τον ξύπνησαν μες στη νύχτα. Είπε ακόμη ότι πάλαιψε μαζί τους, αλλά ότι εκείνοι τον μαχαίρωσαν και τον χτύπησαν μέχρι που έπεσε λιπόθυμος στο πάτωμα. Όταν ξύπνησε, είπε, βρήκε την οικογένειά του δολοφονημένη.

            Οι αστυνομικοί τον υποψιάζονταν από την αρχή. Το καθιστικό δεν έδειχνε αρκετά σημάδια πάλης ζωής-και-θανάτου. Τα τραύματα του ΜacDonald ήταν επιφανειακά. Παρόλο που δεν έβλεπε καλά, είχε κατορθώσει κατά κάποιον τρόπο να δώσει λεπτομερή περιγραφή εκείνων που υποτίθεται ότι του επιτέθηκαν, αν και δεν φορούσε τα γυαλιά του.

            Ωστόσο, οι υποψίες τους και μόνο δεν ήταν εκείνες που εξασφάλισαν την καταδίκη. Στην περίπτωση του ΜacDonald οι αστυνομικοί βασίστηκαν σε επιστημονικά αποδεικτικά στοιχεία προκειμένου να ξεδιαλύνουν τον ιστό των ψεμάτων του MacDonald και να τον καταδικάσουν για τις δολοφονίες.

            Υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία επιστημονικού αποδεικτικού υλικού, που συνήθως χρησιμοποιείται στις δίκες, από τον τύπο του DNA μέχρι την ιατροδικαστική ανθρωπολογία και την τοξικολογία. Στην περίπτωση του ΜacDonald ήταν η αιματολογική απόδειξη και η απόδειξη των αποτυπωμάτων της που τον έστειλε φυλακή.

            Κατά μία εξαιρετική –και για τους εισαγγελείς ευτυχή– σύμπτωση, το καθένα απ’ τα μέλη της οικογένειας του ΜacDonald είχε και διαφορετικό τύπο αίματος. Με το να αναλύσουν το αίμα εκεί όπου υπήρχαν κηλίδες, οι αστυνομικοί κατάφεραν να αναπαραστήσουν τα γεγονότα με τη σειρά που συνέβησαν εκείνη τη μοιραία βραδιά, κάτι το οποίο απόλυτα διέψευδε τους ισχυρισμούς του ΜacDonald ως προς το τι είχε συμβεί.

            Επίσης, όταν έγινε επιστημονική έρευνα στις ίνες από τις γαλάζιες πιτζάμες, οι οποίες βρέθηκαν σκορπισμένες σε διάφορα μέρη, και αυτή κατέρριπτε το άλλοθί του. Η μικροσκοπική ανάλυση τέλος έδειξε ότι οι τρύπες στις πιτζάμες του δεν μπορούσαν να είχαν γίνει, όπως ισχυριζόταν εκείνος, από αξίνα πάγου που κρατούσαν οι εισβολείς όταν μπήκαν στο σπίτι. Με δυο λόγια, πίσω από την καταδίκη του ΜacDonald βρίσκονταν οι τεχνικοί της FBI με τις άσπρες εργαστηριακές μπλούζες[1].

            Η επιστημονική έρευνα μπορεί επίσης να συμβάλει εξαιρετικά στη διαλεύκανση του ερωτήματος εάν τα όσα αναφέρονται στην Καινή Διαθήκη για τον Ιησού είναι ακριβή. Παρόλο που εκεί η αιματολογική και τοξικολογική έρευνα δεν θα μπορούσε να φωτίσει την υπόθεση, ένας άλλος τύπος επιστημονικής έρευνας, η αρχαιολογία, έχει πολλά να πει για την αξιοπιστία των ευαγγελίων.

            Η αρχαιολογία, που καμιά φορά λέγεται και μελέτη των ‘αιωνόβιων σκουπιδιών’, περιλαμβάνει την ανακάλυψη χειροτεχνημάτων, αρχιτεκτονικής, τέχνης, νομισμάτων, μνημείων, γραπτών κειμένων, και άλλων λειψάνων αρχαίων πολιτισμών. Οι ειδικοί μελετούν αυτά τα υπολείμματα, για να πληροφορηθούν πώς ήταν η ζωή την εποχή που ο Ιησούς περπατούσε στους σκονισμένους δρόμους της αρχαίας Παλαιστίνης.

            Εκατοντάδες αρχαιολογικά ευρήματα από τον 1ο μ.Χ. αιώνα έχουν ανασκαφτεί και η περιέργεια την οποία εγώ είχα ήταν η εξής: τα ευρήματα αυτά υπονόμευαν ή ενίσχυαν τις μαρτυρίες των αυτοπτών μαρτύρων για τον Ιησού; Την περιέργειά μου όμως την εξισορροπούσε ο σκεπτικισμός. Έχω ακούσει πολλούς χριστιανούς να κάνουν εξωφρενικούς ισχυρισμούς για το ότι η αρχαιολογία μπορεί να αποδείξει πολύ περισσότερα απ’ όσα στην πραγματικότητα είναι δυνατόν. Δεν ενδιαφερόμουν, βέβαια, για τέτοιου είδους πρόσθετες αποδείξεις.

            Έτσι, άρχισα να ψάχνω για κάποιον, ο οποίος να είναι γνωστού κύρους αυθεντία, να έχει ο ίδιος κάνει αρχαιολογικές έρευνες στη Μέση Ανατολή, να έχει εγκυκλοπαιδική γνώση των αρχαίων ευρημάτων και να έχει αρκετή επιστημονική αντικειμενικότητα, ώστε να παραδέχεται τα όρια των αρχαιολογικών αποδείξεων, ενώ συγχρόνως να μπορεί να καταδείξει πώς μπορούν αυτές να ρίξουν φως στη ζωή του 1ου αιώνα μ.Χ.

Η ΤΕΤΑΡΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: Ο Δρ JOHN McRAY

            Όταν επιστήμονες και σπουδαστές μελετούν αρχαιολογία, πολλοί στρέφονται στο εκτενές (432 σελίδες) και αντικειμενικό βιβλίο του ΜcRay, Archeology and the New Testament (Η αρχαιολογία και η Καινή Διαθήκη). Όταν το τηλεοπτικό κανάλι Arts & Entertainment (Τέχνες και Ψυχαγωγία) ήθελε να εξασφαλίσει την ακρίβεια του προγράμματος The Mysteries of the Bible (Τα μυστήρια της Βίβλου), πάλι στον ΜcRay απευθύνθηκε. Τέλος, όταν το National Geographic χρειαζόταν έναν επιστήμονα, ο οποίος να εξηγήσει το δαιδαλώδη κόσμο της Αγίας Γραφής, το τηλέφωνο χτύπησε στο γραφείο του ΜcRay στο αξιοσέβαστο Κολέγιο του Wheaton στα προάστια του Chicago.

            Έχοντας σπουδάσει στο Hebrew University (Εβραϊκό Πανεπιστήμιο), στην École Biblique et ArchéologiqueFrançaise (Γαλλική Βιβλική και Αρχαιολογική Σχολή) της Ιερουσαλήμ, στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Vanderbilt και στο Πανεπιστήμιο του Chicago –απ’ όπου πήρε και το διδακτορικό του το 1967–, ο ΜcRay διατέλεσε καθηγητής της Καινής Διαθήκης και αρχαιολογίας στο Wheaton για περισσότερo από 15 χρόνια. Tα άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε 17 εγκυκλοπαίδειες και περιοδικά, η επιστημονική του έρευνα έχει παρουσιαστεί από το Bulletin of the Near East Archaeology Society (Δελτίο της Αρχαιολογικής Εταιρείας της Μέσης Ανατολής) και άλλα επιστημονικά περιοδικά και ο ίδιος έχει παρουσιάσει 29 επιστημονικές του ομιλίες σε επαγγελματικούς συνδέσμους.

            Ο ΜcRay είναι επίσης τέως συνεργάτης και έφορος του W. F. Albright Institute of Archeological ReasearchW. F. Albright Ινστιτούτο Αρχαιολογικής Έρευνας) στην Ιερουσαλήμ, τέως συνεργάτης και έφορος  των AmericanSchools of Oriental Research (Aμερικανικές Σχολές Επιστημονικής Έρευνας στην Ανατολή), συνεργάτης εν ενεργεία της Near East Archeological Society (Αρχαιολογική Εταιρεία της Μέσης Ανατολής) και μέλος των συντακτικών επιτροπών για την έκδοση των Archeology in the Biblical World (Η Αρχαιολογία στο Βιβλικό Κόσμο) και Bulletin forBiblical Research (Δελτίο Βιβλικής Έρευνας), το οποίο εκδίδεται από το Institute for Biblical Research (Ινστιτούτο Βιβλικής Έρευνας). (

            Παρόλο που στον ΜcRay αρέσει πολύ να γράφει και να διδάσκει για τον αρχαίο κόσμο, λατρεύει και τις ευκαιρίες να εξερευνά ο ίδιος αρχαιολογικούς τόπους. Έχει προσωπικά επιβλέψει, κατά τη διάρκεια μιας οκταετίας, ομάδες οι οποίες έκαναν αρχαιολογικές ανασκαφές στην Καισάρεια, Σεπφώριδα και στο Ηρώδειο –τοποθεσίες που βρίσκονται στο Ισραήλ. Έχει επίσης μελετήσει ρωμαϊκούς αρχαιολογικούς τόπους στην Αγγλία και στην Ουαλία, έχει αναλύσει αρχαιολογικά ευρήματα στην Ελλάδα και έχει βαδίσει στ’ αχνάρια του αποστόλου Παύλου σε πολλά από τα ταξίδια του.

            Στα εξήντα έξι του τα μαλλιά του έχουν γκριζάρει και τα γυαλιά του έχουν χοντρότερους φακούς, αλλά αναδίδει ακόμη έναν αέρα περιπέτειας. Πάνω απ’ το γραφείο του στο Πανεπιστήμιο –και μάλιστα και πάνω απ’ το κρεβάτι του στο σπίτι– υπάρχει ένα οριζόντιο κάδρο με μια φωτογραφία της Ιερουσαλήμ. «Ζω στη σκιά αυτής της πόλης», είπε μ’ έναν τόνο νοσταλγίας στη φωνή του, καθώς έδειχνε διάφορες τοποθεσίες όπου έχουν γίνει αρχαιολογικές ανασκαφές και έχουν βρεθεί σημαντικά ευρήματα.

            Στο γραφείο του υπάρχει ο άνετος καναπές του τύπου που βρίσκει κανείς στη μπροστινή βεράντα των αγροτικών σπιτιών. Εκεί κάθισα εγώ, ενώ ο ΜcRay, ντυμένος σπορ μ’ ένα πουκάμισο που ήταν ανοιχτό στο λαιμό κι από πάνω ένα μπουφάν που φαινόταν πολυφορεμένο, έγερνε προς τα πίσω στην καρέκλα του γραφείου του.

            Στην προσπάθειά μου να ελέγξω αν θα υπερέβαλε την αξία της αρχαιολογίας, αποφάσισα ν’ αρχίσω τη συνέντευξη ρωτώντας τον τι δεν θα μπορούσε να μας πει αυτός ο τομέας για την αξιοπιστία της Καινής Διαθήκης. Στο κάτω κάτω ο ΜcRay έχει γράψει στο βιβλίο του ότι, έστω κι αν η αρχαιολογία μπορεί να βεβαιώσει ότι η Μέκκα κι η Μεδίνα υπήρχαν στη δυτική Αραβία τον 6ο και 7ο αιώνα, αυτό δεν αποδεικνύει ότι ο Μωάμεθ ζούσε εκεί ή ότι το Κοράνι είναι αληθινό.

            Άρχισε ως εξής: «Η αρχαιολογία έχει συμβάλει σημαντικά σε ορισμένα θέματα», είπε, μιλώντας μ’ ένα μακρόσυρτο τόνο φωνής που τον είχε αποκτήσει ως παιδί στη νοτιοδυτική Οκλαχόμα, «αλλά, σίγουρα, δεν μπορεί να αποδείξει ότι η Καινή Διαθήκη είναι ο Λόγος του Θεού. Αν κάνουμε ανασκαφές στο Ισραήλ και βρούμε αρχαίες τοποθεσίες που συμπίπτουν με το κομμάτι που η Γραφή αναφέρει ότι υπήρχαν, αυτό δείχνει ότι η ιστορία και η γεωγραφία της Αγίας Γραφής είναι σωστές. Ωστόσο, δεν επιβεβαιώνει πως ό,τι είπε ο Ιησούς Χριστός είναι σωστά. Οι πνευματικές αλήθειες δεν μπορούν ούτε να επιβεβαιωθούν ούτε να καταρριφθούν με τα αρχαιολογικά ευρήματα».

            Αναφέρθηκε, υπό μορφή αναλογίας, στην ιστορία του Heinrich Schliemann, ο οποίος έψαχνε για την Τροία, προκειμένου να αποδείξει την ιστορική βάση της Ιλιάδας του Ομήρου. «Τη βρήκε την Τροία», παρατήρησε μ’ ένα ελαφρό χαμόγελο ο ΜcRay, «αλλά αυτό δεν αποδείκνυε ότι η Ιλιάδα ήταν αληθινή. Ήταν απλά μια ακριβής ιστορία ως προς μία συγκεκριμένη γεωγραφική αναφορά».

            Αφού βάλαμε ορισμένα όρια ως προς το τι μπορεί και τι δεν μπορεί να θεμελιώσει η αρχαιολογία, ανυπομονούσα ν’ αρχίσω να ερευνώ τι μπορεί να μας πει για την Καινή Διαθήκη. Αποφάσισα να μπω στο θέμα κάνοντας μια παρατήρηση η οποία ήταν προϊόν της εμπειρίας μου ως δημοσιογράφος-ερευνητής με νομικό υπόβαθρο.

ΦΕΡΝΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΦΩΣ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ

            Στην προσπάθειά τους να θεμελιώσουν αν οι μάρτυρες είναι ή όχι ειλικρινείς, οι δικηγόροι και οι δημοσιογράφοι θα ελέγξουν όλα τα σημεία της κατάθεσής τους που είναι επιδεκτικά ελέγχου. Αν η έρευνα αποκαλύψει ότι το πρόσωπο έχει κάνει λάθος ως προς τις συγκεκριμένες λεπτομέρειες, αυτό δημιουργεί σημαντικές υποψίες για την αλήθεια της όλης του κατάθεσης. Ωστόσο, αν οι λεπτομέρειες αποδειχτούν αληθινές, αυτό αποτελεί μία ένδειξη –καίτοι όχι απόδειξη, απλά ένδειξη–  ότι ίσως ο μάρτυρας να λέει την αλήθεια και ως προς την όλη ιστορία.

            Για παράδειγμα, αν κάποιος διηγείτο για ένα ταξίδι του από το St. Louis στο Chicago και έλεγε ότι σταμάτησε στην πόλη Springfield του Illinois, για να δει το έργο Τitanic, το οποίο παιζόταν στον κινηματογράφο Odeon, και αγόρασε απ’ το κυλικείο ένα μεγάλου μεγέθους γλύκισμα Clark, οι ανακριτές μπορούν να εξακριβώσουν αν υπάρχει αυτός ο κινηματογράφος στο Springfield, αν έπαιζε το συγκεκριμένο έργο εκείνη την ημερομηνία και αν πουλούσαν στο κυλικείο του αυτό το είδος και μέγεθος γλυκίσματος την ημέρα που ο μάρτυρας καταθέτει ότι ήταν εκεί. Αν τα ευρήματά τους είναι αντίθετα με τα όσα ισχυρίστηκε ο μάρτυρας, αυτό βλάπτει σοβαρά την αξιοπιστία του. Αν οι λεπτομέρειες αποδειχτούν σωστές, αυτό δεν αποδεικνύει ότι και όλη η ιστορία του μάρτυρα είναι αληθινή, αλλά πάντως ενισχύει τη φήμη του μάρτυρα ως ανθρώπου ο οποίος ακριβολογεί.

            Κατά κάποιον τρόπο, αυτό επιτυγχάνει και η αρχαιολογία. Ο συλλογισμός είναι ότι, αν οι λεπτομέρειες ενός αρχαίου ιστορικού επαληθεύονται κατ’ επανάληψη, αυτό ενισχύει την πεποίθησή μας για την αξιοπιστία και του άλλου υλικού που μας δίνει αυτός ο ιστορικός, αλλά το οποίο δεν μπορεί να ελεγχθεί με επαλήθευση.

            Οπότε, ζήτησα από τον ΜcRay την επαγγελματική του γνώμη ως προς το εξής: «Η αρχαιολογία επιβεβαιώνει ή υπονομεύει την Καινή Διαθήκη όταν εξετάζει τις λεπτομέρειες των αφηγήσεών της;»

            O McRay απάντησε σε χρόνο μηδέν και είπε: «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι με την αρχαιολογία ενισχύεται η αξιοπιστία της Γραφής, το ίδιο όπως ενισχύεται η αξιοπιστία κάθε αρχαίου κειμένου, όταν γίνονται ανασκαφές και βρίσκεται ότι ο συγγραφέας είχε δίκιο όταν έλεγε για κάποια συγκεκριμένη τοποθεσία ή γεγονός».

            Σαν παράδειγμα ανέφερε τις δικές του ανασκαφές στην Καισάρεια, στην παραλιακή ακτή του Ισραήλ, όπου εκείνος και άλλοι ανακάλυψαν το λιμάνι του Ηρώδη του Μεγάλου.

            «Για πολλά χρόνια οι άνθρωποι αμφισβητούσαν την αξιοπιστία μιας δήλωσης του Ιώσηπου, του ιστορικού του 1ου αιώνα μ. Χ., ο οποίος έλεγε ότι αυτό το λιμάνι ήταν τόσο μεγάλο όσο και ο Πειραιάς,  το μεγάλο λιμάνι της Αθήνας. Οι άνθρωποι νόμιζαν πως ο Ιώσηπος είχε κάνει λάθος, γιατί όταν βλέπει κανείς τις πέτρες που εξέχουν απ’ την επιφάνεια του νερού στο σύγχρονο λιμάνι, δεν είναι μεγάλου μεγέθους».

            «Όταν όμως αρχίσαμε να κάνουμε εκσκαφές κάτω απ’ την επιφάνεια της θάλασσας, βρήκαμε ότι, στο υπέδαφος, το λιμάνι εκτεινόταν πολύ, ότι είχε γκρεμιστεί και ότι οι συνολικές διαστάσεις του ήταν πραγματικά παρόμοιες μ’ εκείνες του λιμανιού του Πειραιά. Το συμπέρασμα, λοιπόν, είναι ότι, τελικά, ο Ιώσηπος δεν είχε κάνει λάθος. Αυτό ήταν μία ακόμη απόδειξη ότι ο Ιώσηπος γνώριζε το αντικείμενό του».

            Και τι γίνεται με τους συγγραφείς της Καινής Διαθήκης; Ήξεραν άραγε κι εκείνοι το αντικείμενό τους; Στις επόμενες ερωτήσεις μου, αυτό είναι το θέμα που ήθελα να ελέγξω.

Η ΑΚΡΙΒΕΙΑ ΤΟΥ ΛΟΥΚΑ ΩΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

            Ο γιατρός και ιστορικός Λουκάς έγραψε και το ευαγγέλιο που φέρει το όνομά του και τις Πράξεις των Αποστόλων, που μαζί αποτελούν το ¼ περίπου της όλης Καινής Διαθήκης. Συνεπώς, είναι καίριο το ερώτημα εάν ο Λουκάς ήταν ένας αξιόπιστος ιστορικός. «Όταν οι αρχαιολόγοι πήγαν να επαληθεύσουν αυτά που έγραψε», ρώτησα, «βρήκαν ότι είχαν γραφτεί προσεκτικά και με ακρίβεια ή όχι;»

            «Η γενική άποψη τόσο των φιλελεύθερων όσο και των συντηρητικών επιστημόνων είναι ότι ο Λουκάς είναι ένας πολύ ακριβής ιστορικός», απάντησε ο McRay. «Είναι πολυμαθής, έχει ευγλωττία, τα ελληνικά του προσεγγίζουν σε ποιότητα τα αρχαία ελληνικά, γράφει σαν ένας μορφωμένος άνθρωπος και τα αρχαιολογικά ευρήματα διαρκώς αποδεικνύουν ότι ο Λουκάς ακριβολογεί σε ό,τι λέει».

            Μάλιστα, πρόσθεσε ότι υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου η ιστορία με το λιμάνι και το μέγεθός του επαναλαμβάνεται, δηλαδή περιπτώσεις που οι επιστήμονες αρχικά νόμιζαν ότι ο Λουκάς είχε κάνει λάθος σε κάποια αναφορά του, αλλά που οι μεταγενέστερες ανακαλύψεις απέδειξαν ότι ακριβολογούσε σε ό,τι έλεγε.

            Για παράδειγμα, στο γ΄ κεφάλαιο, εδάφιο 1, του ευαγγελίου του Λουκά αναφέρεται ότι ο Λυσανίας ήταν τετράρχης της Αβιληνής γύρω στο 27 μ.Χ. Για χρόνια οι επιστήμονες μιλούσαν γι’ αυτό το θέμα υποστηρίζοντας ότι ο Λουκάς δεν ήξερε τι έλεγε, δεδομένου ότι είναι κοινώς γνωστό πως ο Λυσανίας δεν ήταν τετράρχης αλλά διοικητής της Χαλκίδας μισό αιώνα νωρίτερα. Αν λοιπόν ο Λουκάς δεν μπορεί να αποδώσει σωστά τα απλά γεγονότα, έλεγαν, τίποτε από τα γραφόμενά του δεν μπορεί να είναι αξιόπιστο.

            Τότε είναι που η αρχαιολογία ήρθε να βοηθήσει. «Μια επιγραφή που βρέθηκε αργότερα ήταν της εποχής του Τιβερίου, ο οποίος ήταν αυτοκράτορας από το 14 ως το 37 μ.Χ., και αυτή ονομάζει τον Λυσανία ως τετράρχη στα Άβιλα που είναι κοντά στη Δαμασκό –όπως ακριβώς είχε γράψει ο Λουκάς», εξήγησε ο ΜcRay. «Τελικά, λοιπόν», κατέληξε, «υπήρχαν δύο αξιωματούχοι της Κυβέρνησης με το όνομα Λυσανίας! Για μια ακόμη φορά είχε αποδειχτεί ότι ο Λουκάς είχε απόλυτο δίκιο».

            Ένα άλλο παράδειγμα είναι η αναφορά του Λουκά στις Πράξεις (ιζ΄ 6) στο αξίωμα των ‘πολιταρχών’ στη Θεσσαλονίκη. «Για πολλά χρόνια οι άνθρωποι νόμιζαν ότι ο Λουκάς είχε κάνει λάθος επειδή σε κανένα αρχαίο ρωμαϊκό έγγραφο δεν είχε βρεθεί ο όρος ‘πολιτάρχης’», είπε ο McRay.

            «Ωστόσο, αργότερα βρέθηκε σκαλισμένη σε μια αψίδα μια επιγραφή του 1ου αιώνα μ.Χ., η οποία αρχίζει με τη φράση, ‘Την εποχή των πολιταρχών…’ Μπορείτε να πάτε στο Βρετανικό Μουσείο να τη δείτε και μόνος σας. Στη συνέχεια –άκουσον! άκουσον!– οι αρχαιολόγοι βρήκαν περισσότερες από 35 επιγραφές που αναφέρονται στους πολιτάρχες, μερικές απ’ αυτές στη Θεσσαλονίκη, από την ίδια εποχή στην οποία αναφέρεται και ο Λουκάς. Αυτή τη φορά ήταν οι επικριτές που έσφαλαν και όχι ο Λουκάς».

            Μια αντίρρηση μού ήρθε ξαφνικά στο μυαλό. «Ναι, αλλά στο ευαγγέλιό του ο Λουκάς λέει ότι ο Ιησούς πλησίαζε στην Ιεριχώ (‘επλησίαζεν εις την Ιεριχώ’), όταν γιάτρεψε τον τυφλό Βαριτίμαιο, ενώ ο Μάρκος λέει πως αυτό συνέβη όταν ο Ιησούς έβγαινε από την Ιεριχώ (‘εξήρχετο από της Ιεριχώ’)[2]. Δεν έχουμε εδώ μια ξεκάθαρη αντίφαση, η οποία μας κάνει να αμφιβάλλουμε για την Καινή Διαθήκη;»

            Ο ΜcRay δεν προσβλήθηκε από το απερίφραστο της ερώτησής μου. «Καθόλου», απάντησε. «Η αντίφαση είναι μόνο φαινομενική, γιατί σκέφτεστε με το σύγχρονο χρόνο σκέψης και λογικής που οι πόλεις χτίζονται και παραμένουν εκεί που χτίζονται. Αυτό όμως δεν ήταν κι εκείνο που συνέβαινε στην αρχαιότητα».

            «Την αρχαία εποχή η Ιεριχώ υπήρχε σε τουλάχιστον τέσσερις διαφορετικές τοποθεσίες, οι οποίες απείχαν μεταξύ τους μέχρι και ¼ μίλι. Η πόλη καταστράφηκε και ξαναχτίστηκε δίπλα σε μια άλλη πηγή νερού ή σ’ έναν καινούργιο δρόμο ή κοντύτερα σ’ ένα βουνό κτλ. Το θέμα είναι ότι μπορεί να ‘βγαίνετε’ από ένα σημείο όπου υπήρχε η Ιεριχώ και να ‘μπαίνετε’ σε άλλο, κάτι σαν να μετακινείστε από τη μία περιοχή του προαστιακού Chicago στην άλλη».

            «Δηλαδή, λέτε ότι και ο Λουκάς και ο Μάρκος μπορεί να είχαν δίκιο;» ρώτησα.

            «Ναι. Ο Ιησούς μπορεί συγχρόνως να έβγαινε από μία περιοχή της Ιεριχώ και να έμπαινε σε μία άλλη».

            Η αρχαιολογία είχε απαντήσει σε μία ακόμη πρόκληση για τον Λουκά. Λαμβανομένου μάλιστα υπόψη ότι ο Λουκάς έχει γράψει ένα μεγάλο τμήμα της Καινής Διαθήκης, είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι θεμελιώθηκε το γεγονός πως ο Λουκάς είναι ένας επιμελής και ακριβής ιστορικός, ακόμη και στις απειροελάχιστες λεπτομέρειες. Ένας διακεκριμένος αρχαιολόγος εξέτασε προσεκτικά τις αναφορές του Λουκά σε 32 χώρες, 54 πόλεις και 9 νησιά και δεν βρήκε ούτε το παραμικρό λάθος[3].

            Το συμπέρασμα, όπως αναφέρει κι ένα βιβλίο πάνω σ’ αυτό το θέμα, είναι το εξής: «Εάν ο Λουκάς ήταν τόσο υπερβολικά ακριβής στις ιστορικές του αναφορές, σε ποια λογική βάση στηρίζεται η υπόθεση ότι ήταν ευκολόπιστος και ανακριβής όταν αναφερόταν σε θέματα που είναι πολύ σπουδαιότερα όχι μόνο για τον ίδιον αλλά και για τους άλλους;»[4]

            Για παράδειγμα, σε θέματα όπως είναι η Ανάσταση του Ιησού, η πιο σημαντική απόδειξη της θεότητάς Του, ο Λουκάς λέει (Πράξεις α΄ 3) ότι θεμελιώθηκε με πολλά αποδεικτικά στοιχεία (‘διά πολλών τεκμηρίων’).

Η ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΚΑΙ ΤΟΥ ΜΑΡΚΟΥ

            Η αρχαιολογία μπορεί να ενισχύει την αξιοπιστία του Λουκά, αλλά ο Λουκάς δεν είναι ο μόνος συγγραφέας της Καινής Διαθήκης. Αναρωτιόμουν τι θα είχαν να πουν οι επιστήμονες για τον Ιωάννη, το ευαγγέλιο του οποίου έχει συχνά κατηγορηθεί ως ύποπτο, επειδή μιλάει για τοποθεσίες, οι οποίες δεν μπορούσαν να επαληθευθούν. Μερικοί επιστήμονες ισχυρίστηκαν ότι, αφού ο Ιωάννης δεν κατάφερε να ακριβολογήσει πάνω σ’ αυτές τις βασικές λεπτομέρειες, δεν θα πρέπει να ήταν κοντά στα γεγονότα της ζωής του Ιησού.

            Αυτό το συμπέρασμα, ωστόσο, έχει αντιστραφεί τα τελευταία χρόνια. «Έχουν γίνει διάφορες ανακαλύψεις οι οποίες έχουν δείξει ότι ο Ιωάννης ήταν πολύ ακριβής», είπε ο ΜcRay. «Για παράδειγμα, στο κεφάλαιο ε΄ του ευαγγελίου του (1-15) ο Ιωάννης αναφέρει με ποιον τρόπο ο Ιησούς γιάτρεψε έναν ασθενή στη Βηθεσδά που ήταν μια «κολυμπήθρα», δηλαδή κάτι σαν τις πισίνες της σύγχρονης εποχής. Ο Ιωάννης δίνει τη λεπτομέρεια ότι η Βηθεσδά είχε πέντε στοές. Για χρόνια οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν τη Βηθεσδά ως παράδειγμα για το ότι υπήρχαν ανακρίβειες στον Ιωάννη, επειδή κανένα τέτοιο μέρος δεν είχε βρεθεί».

            «Αλλά, τελευταία, έγιναν ανασκαφές στη Βηθεσδά και εκεί, χίλια διακόσια τόσα μέτρα κάτω από το έδαφος, βρίσκεται αυτή η «κολυμπήθρα» ή πισίνα, η οποία έχει πέντε στοές, δηλαδή πέντε κολωνάτες στεγασμένες πύλες ή προσβάσεις, ακριβώς όπως την περιέγραψε ο Ιωάννης. Και υπάρχουν και άλλες ανακαλύψεις –η «κολυμπήθρα» ή πισίνα του Σιλωάμ (Ιωαν. ζ΄ 7), το πηγάδι του Ιακώβ (Ιωαν. δ΄ 12), η πιθανή τοποθεσία του Λιθόστρωτου κοντά στην πύλη της Γιάφο*, όπου ο Ιησούς εμφανίστηκε ενώπιον του Πιλάτου (Ιωαν. ιθ΄ 13), ακόμη και η ταυτότητα του ίδιου του Πιλάτου– που όλα ενισχύουν την ιστορική αξιοπιστία του ευαγγελίου του Ιωάννη».

            «Τότε, λοιπόν, αυτά διαψεύδουν τον ισχυρισμό ότι το ευαγγέλιο του Ιωάννη γράφτηκε τόσο πολύ αργότερα από τις ημέρες του Ιησού που δεν είναι δυνατόν να είναι ακριβές», είπα.

            «Απόλυτα», απάντησε.

            Μάλιστα ο McRay επανέλαβε αυτό που μου είχε πει και ο Δρ Bruce Metzger σχετικά με το αρχαιολογικό εύρημα ενός μικρού κομματιού από ένα αντίγραφο του ιη΄ κεφαλαίου του ευαγγελίου του Ιωάννη, που οι διάσημοι παπυρολόγοι τοποθετούν γύρω στο 125 μ.Χ. Αποδεικνύοντας ότι αντίγραφα του ευαγγελίου υπήρχαν τόσο νωρίς και σε τόσο μακρινή απόσταση (Αίγυπτος) από την περιοχή που γράφτηκαν, οι αρχαιολόγοι έχουν αποφασιστικά καταρρίψει την υπόθεση ότι το ευαγγέλιο του Ιωάννη συντάχτηκε αργά το δεύτερο αιώνα, δηλαδή πολύ αργότερα από την εποχή του Ιησού, ώστε να μην μπορεί να είναι  ακριβές.

            Άλλοι επιστήμονες έχουν επιτεθεί κατά του ευαγγελίου του Μάρκου, το οποίο γενικά θεωρείται η πρώτη αφήγηση της ζωής του Ιησού που γράφτηκε. Ο αθεϊστής Michael Martin κατηγορεί τον Μάρκο ότι είναι ανίδεος της γεωγραφίας της Παλαιστίνης, πράγμα το οποίο, ισχυρίζεται, δείχνει ότι δεν θα μπορούσε να έχει ζήσει στην περιοχή τις ημέρες του Χριστού. Συγκεκριμένα, αναφέρεται στο ζ΄ κεφάλαιο του Μάρκου, εδάφιο 31, που λέει: «Και πάλιν εξελθών εκ των ορίων Τύρου και Σιδώνος, ήλθε προς την θάλασσαν της Γαλιλαίας, ανά μέσον των ορίων της Δεκαπόλεως».

            Το επιχείρημα του Μartin είναι το εξής: «Ενόψει των τριών αυτών κατεθύνσεων που μας δίνει ο ευαγγελιστής, ο Ιησούς δεν θα έπρεπε να πηγαίνει προς τη λίμνη της Γαλιλαίας, αλλά να φεύγει απ’ αυτήν»[5].

            Όταν εξέθεσα στον ΜcRay την κριτική του Μartin, σούφρωσε τα φρύδια του και μετά επιδόθηκε σε μια έντονη δραστηριότητα ανασύροντας ένα ελληνικό κείμενο του Μάρκου από τα ράφια της βιβλιοθήκης του, βάζοντας κάτω απ’ τη μασχάλη του βιβλία-πηγές και ξεδιπλώνοντας μεγάλους χάρτες της αρχαίας Παλαιστίνης.

            «Εκείνο που οι κριτικοί αυτοί φαίνεται να υποθέτουν είναι ότι ο Ιησούς μπαίνει στο αυτοκίνητό του και ορμάει με ταχύτητα σε μια εθνική οδό, πράγμα που προφανώς δεν συνέβαινε», είπε.

            Διαβάζοντας το κείμενο απευθείας στα ελληνικά, συνειδητοποιώντας την ορεινή σύσταση του εδάφους και τους πιθανούς δρόμους στην περιοχή, λαμβάνοντας υπόψη τη χαλαρή έννοια με την οποία χρησιμοποιείτο η λέξη ‘Δεκάπολη’ –αναφερόμενη στην ένωση δέκα πόλεων, οι οποίες άλλαζαν από καιρού εις καιρόν– ο ΜcRay σχεδίασε ένα λογικό δρόμο στο χάρτη που αντιστοιχούσε απόλυτα με την περιγραφή του Μάρκου.

            «Όταν όλα μπουν στο κατάλληλο πλαίσιο», είπε, «δεν υπάρχει πρόβλημα με την αφήγηση του Μάρκου».

            Και πάλι, οι αρχαιολογικές οπτικές είχαν βοηθήσει να εξηγηθεί κάτι που εκ πρώτης όψεως φαινόταν να έρχεται σε αντίφαση με την Καινή Διαθήκη. Ρώτησα λοιπόν τον ΜcRay μια ευρύτερη ερώτηση πάνω σ’ αυτό: είχε ποτέ του συναντήσει ένα αρχαιολογικό εύρημα το οποίο να ερχόταν σε κατάφωρη αντίθεση με μια αναφορά της Καινής Διαθήκης;

            Κούνησε το κεφάλι του αρνητικά. «Η αρχαιολογία δεν έχει να παρουσιάσει τίποτε το οποίο απροκάλυπτα αντιφάσκει με την Αγία Γραφή», απάντησε με εμπιστοσύνη. «Αντίθετα, όπως έχουμε δει, έχουν υπάρξει πολλές γνώμες των σκεπτικιστών από τους επιστημονικούς κύκλους, οι οποίες με τα χρόνια έχουν κωδικοποιηθεί σε ‘γεγονότα’, αλλά που η αρχαιολογία τις έχει καταρρίψει ως αναληθείς».

            Και πάλι όμως υπήρχαν ορισμένα θέματα τα οποία ήθελα να λύσω. Έβγαλα λοιπόν τις σημειώσεις μου και ετοιμάστηκα να προκαλέσω τον ΜcRay με τρία παλιά ερωτήματα-παζλ τα οποία, σκέφτηκα, η αρχαιολογία μπορεί να δυσκολευόταν να απαντήσει.

ΠΡΩΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ-ΠΑΖΛ: H AΠΟΓΡΑΦΗ

            Οι αφηγήσεις της γέννησης του Ιησού ισχυρίζονται ότι η Μαρία και ο Ιωσήφ ήταν υποχρεωμένοι από ένα διάταγμα περί απογραφής να επιστρέψουν στην πατρίδα του Ιωσήφ, τη Βηθλεέμ, προκειμένου να απογραφούν*. «Επιτρέψτε μου να εκφραστώ χωρίς περιστροφές: αυτό εκ πρώτης όψεως φαίνεται παράλογο», είπα. «Πώς θα ήταν ποτέ δυνατό η κυβέρνηση να υποχρεώσει τους πολίτες της να επιστρέψουν στον τόπο που γεννήθηκαν; Υπάρχει καμιά – οποιαδήποτε– αρχαιολογική έρευνα που να επιβεβαιώνει ότι αυτό έγινε ποτέ;»

            Ο ΜcRay ήρεμα ανέσυρε ένα αντίτυπο του βιβλίου του. «Η ανακάλυψη αρχαίων εντύπων για την απογραφή έχει ρίξει πολύ φως σ’ αυτή την πρακτική», είπε, καθώς ξεφύλλιζε τις σελίδες του. Αφού βρήκε την αναφορά που ζητούσε, άρχισε να απαγγέλλει από ένα επίσημο κυβερνητικό διάταγμα που έφερε τη χρονολογία 104 μ.Χ.:

       Ο Gaius Vibius Maximus, έπαρχος της Αιγύπτου [λέει]: Βλέποντας ότι έφτασε ο χρόνος για την από σπίτι σε σπίτι απογραφή, είναι απαραίτητο να επιβάλουμε σε όλους, οι οποίοι για οποιοδήποτε λόγο διαμένουν έξω από τις επαρχίες, να επιστρέψουν στα σπίτια τους, για να μπορέσουν να διεκπεραιώσουν την τακτική εντολή της απογραφής και επίσης για να επιβλέψουν επιμελώς την καλλιέργεια των κλήρων τους[6].

            «Καθώς βλέπετε», είπε κλείνοντας το βιβλίο, «η πρακτική αυτή επιβεβαιώνεται με αυτό το έγγραφο, παρόλο που αυτός ο συγκεκριμένος τρόπος απογραφής του πληθυσμού μπορεί εσάς να σας ξενίζει. Μάλιστα ένας άλλος πάπυρος, αυτός του 48 μ.Χ., δείχνει ότι ολόκληρη η οικογένεια είχε ανάμειξη στην απογραφή».

            Ωστόσο, αυτό δεν έλυνε τελείως το πρόβλημα. Ο Λουκάς αναφέρει ότι η απογραφή που έφερε τον Ιωσήφ και την Μαρία στη Βηθλεέμ έγινε όταν ηγεμόνας της Συρίας ήταν ο Κυρήνιος κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ηρώδη του Μεγάλου.

            «Αυτό δημιουργεί ένα σημαντικότατο πρόβλημα», είπα «διότι ο Ηρώδης πέθανε το 4 π.Χ. και ο Κυρήνιος δεν άρχισε την ηγεμονία του στη Συρία πριν το 6 μ.Χ., προβαίνοντας στην απογραφή λίγο μετά που ανέλαβε την εξουσία. Υπάρχει εδώ ένα μεγάλο κενό. Πώς μπορείτε να συμβιβάσετε μια τόσο μεγάλη διαφορά στις χρονολογίες;»

            Ο ΜcRay ήξερε ότι το ερώτημα που έθετα ήταν ένα θέμα το οποίο είχε απασχολήσει τους αρχαιολόγους επί χρόνια. Απάντησε ως εξής: «Ένας διακεκριμένος αρχαιολόγος, ο Jerry Vardaman, έχει πολύ δουλέψει πάνω σ’ αυτό. Έχει βρει ένα νόμισμα με το όνομα Κυρήνιος σε ‘μικρογραφική’ γραφή. Αυτό τοποθετεί τον Κυρήνιο ως ανθύπατο της Συρίας και της Κιλικίας από το 11 π.Χ. μέχρι μετά το θάνατο του Ηρώδη».

            Δεν καταλάβαινα τι σχέση είχε αυτό και τον ρώτησα: «Τι εννοείτε μ’ αυτό;»

            «Εννοώ πως αυτό σημαίνει ότι υπήρχαν προφανώς δύο Κυρήνιοι», απάντησε. «Δεν είναι ασυνήθιστο να υπάρχουν πολλοί άνθρωποι με το ίδιο ρωμαϊκό όνομα, οπότε δεν υπάρχει λόγος να αμφισβητούμε ότι υπήρχαν δύο άνθρωποι με το όνομα Κυρήνιος. Η απογραφή θα είχε γίνει την εποχή του παλιότερου Κυρήνιου. Ενόψει του γεγονότος ότι ο κύκλος των απογραφών ήταν κάθε 14 χρόνια, αυτό θα ταίριαζε».

            Εμένα αυτό μου φαινόταν λιγάκι υποθετικό, αλλ’ αντί ν’ αφήσω τη συνέντευξη να κολλήσει σ’ αυτό το σημείο, αποφάσισα να αναβάλω για την ώρα αυτό το ερώτημα, κρατώντας μια σημείωση στο νου μου να καταπιαστώ με την ανάλυσή του κάποια άλλη στιγμή.

            Όταν έψαξα λίγο περισσότερο, βρήκα ότι ο Sir William Ramsay, αρχαιολόγος και καθηγητής  των Πανεπιστημίων Cambridge και Oxford στην Αγγλία, είχε μια παρόμοια θεωρία. Από διάφορες επιγραφές είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι υπήρχε ένας μόνο Κυρήνιος, ο οποίος ήταν ηγεμόνας της Συρίας σε δύο διαφορετικά χρονικά σημεία, πράγμα το οποίο θα κάλυπτε την περίοδο της παλιότερης απογραφής[7].

            Άλλοι επιστήμονες πάλι έχουν ισχυριστεί ότι το κείμενο του Λουκά θα μπορούσε να μεταφραστεί ως εξής: «Αυτή η απογραφή έγεινε πριν ο Κυρήνιος γίνει κυβερνήτης της Συρίας»*, πράγμα που επίσης θα έλυνε το πρόβλημα[8].

            Το θέμα δεν είχε διευκρινιστεί όπως θα ήθελα. Ωστόσο, έπρεπε να παραδεχτώ ότι ο ΜcRay και άλλοι είχαν δώσει κάποιες δυνατές εξηγήσεις. Μπορώ να κλείσω αυτό το κομμάτι με την πεποίθηση ότι απογραφές σίγουρα γίνονταν την εποχή της γέννησης του Ιησού και ότι υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία ότι οι άνθρωποι όντως έπρεπε να επιστρέφουν στη πόλη που γεννήθηκαν –πράγμα που ακόμη θεωρώ πολύ παράξενο!

ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΡΩΤΗΜΑ-ΠΑΖΛ: H ΥΠΑΡΞΗ ΤΗΣ ΝΑΖΑΡΕΤ

            Πολλοί άνθρωποι αγνοούν ότι οι σκεπτικιστές ισχυρίζονται επί χρόνια πως η Ναζαρέτ δεν υπήρχε κατά το χρόνο που η Καινή Διαθήκη λέει ότι ο Ιησούς πέρασε εκεί τα παιδικά Του χρόνια.

            Σ’ ένα άρθρο του με τίτλο «Εκεί που ο Ιησούς δεν περπάτησε ποτέ» ο αθεϊστής Frank Zindler έγραψε ότι η Ναζαρέτ δεν αναφέρεται στην Παλαιά Διαθήκη, ούτε στον απόστολο Παύλο, ούτε στο Ταλμούδ (παρόλο που 63 άλλες πόλεις αναφέρονται) ούτε στον Ιώσηπο (ο οποίος όμως αναφέρει 45 άλλα χωριά και πόλεις της Γαλιλαίας, περιλαμβανομένης και της Γιάφας, η οποία βρισκόταν κάτι λίγο παραπάνω από ένα μίλι από τη σημερινή πόλη της Ναζαρέτ). Κανείς αρχαίος ιστορικός ή γεωγράφος δεν αναφέρει τη Ναζαρέτ πριν από τον 4ο αιώνα[9]. Το όνομα της Ναζαρέτ εμφανίζεται για πρώτη φορά στην εβραϊκή βιβλιογραφία σ’ ένα ποίημα γραμμένο τον 7ο αιώνα μ.Χ.[10]

            Αυτή η έλλειψη αποδεικτικών στοιχείων δημιουργεί μια πολύ κακή εικόνα. Οπότε, έθεσα το θέμα απερίφραστα στον ΜcRay: «Υπάρχει καμιά αρχαιολογική επιβεβαίωση ότι η Ναζαρέτ υπήρχε τον 1ο αιώνα μ.Χ.;»

            Αυτό το ερώτημα δεν ήταν καινούργιο για τον ΜcRay. «Ο Δρ James Strange του Πανεπιστημίου της SouthFlorida είναι ειδικός σ’ αυτό τον τομέα και περιγράφει τη Ναζαρέτ των αρχών του 1ου αιώνα ως μία πολύ μικρή πόλη, γύρω στα 24 εκτάρια, και με πληθυσμό το πολύ 500 κατοίκους», απάντησε.

            Αυτό όμως ήταν το συμπέρασμα. Εγώ ήθελα την απόδειξη. «Πώς το ξέρει αυτό;» ρώτησα.

            «Ο Strange γράφει ότι, όταν έπεσε η Ιερουσαλήμ το 70 μ.Χ., οι ιερείς του Ναού δεν χρειάζονταν πια, γιατί ο Ναός είχε καταστραφεί. Οπότε, τους έστειλαν σε διάφορα άλλα μέρη, ακόμη και μέχρι τη Γαλιλαία. Οι αρχαιολόγοι έχουν ανακαλύψει έναν κατάλογο στην αραμαϊκή, ο οποίος περιγράφει 24 οικογένειες ιερέων που μετακόμισαν, και είναι γραμμένο ότι μία απ’ αυτές θα πήγαινε στη Ναζαρέτ. Αυτό δείχνει ότι το μικρό αυτό χωριό πρέπει να υπήρχε εκείνη την εποχή».

            «Ο ίδιος είπε επίσης ότι αρχαιολογικές ανασκαφές έχουν βρει τάφους του 1ου μ.Χ. αιώνα στην περιοχή της Ναζαρέτ, πράγμα που καθορίζει τα όρια της πόλης, γιατί οι εβραϊκοί νόμοι περί ταφής όριζαν ότι η ταφή έπρεπε να γίνει έξω από την καθαυτό πόλη. Δύο τάφοι περιείχαν αντικείμενα όπως πήλινες λάμπες, γυάλινα δοχεία και βάζα από τον 1ο, 3ο και 4ο αιώνα».

            Ο McRay πήρε στα χέρια του ένα αντίτυπο του βιβλίου του διάσημου αρχαιολόγου Jack Finegan, που δημοσιεύτηκε από το Princeton University Press, και το ξεφύλλισε. Μετά, διάβασε την ανάλυση που έκανε ο συγγραφέας: «Από τους τάφους… μπορεί να βγει το συμπέρασμα ότι, κατά τη ρωμαϊκή εποχή, η Ναζαρέτ ήταν μια έντονα εβραϊκή αποικία»[11].

            Ο ΜcRay σήκωσε τα μάτια του απ’ το βιβλίο και με κοίταξε. «Το θέμα είναι υπό συζήτηση σχετικά με ορισμένες τοποθεσίες του 1ου αιώνα, όπως, για παράδειγμα, πού ακριβώς ήταν ο τάφος του Ιησού, αλλά μεταξύ των αρχαιολόγων δεν υπήρξε ποτέ μεγάλη αμφιβολία για την τοποθεσία της Ναζαρέτ. Το βάρος της απόδειξης λοιπόν θα πρέπει να το φέρουν εκείνοι που αμφισβητούν την ύπαρξή της».

            Αυτό ακουγόταν λογικό. Ακόμη και ο συνήθως σκεπτικιστής Ian Wilson, όταν αναφέρεται σε προχριστιανικά ευρήματα, τα οποία ανακαλύφτηκαν το 1955 κάτω από την εκκλησία του Ευαγγελισμού (Annunciation) στη σημερινή πόλη της Ναζαρέτ, παραδέχεται τελικά το εξής: «Τέτοιου είδους ευρήματα αποδεικνύουν ότι η Ναζαρέτ υπήρχε την εποχή του Ιησού, αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πόλη ήταν μικρή και ασήμαντη»[12].

            Tόσο ασήμαντη που τώρα αποκτούν νόημα τα γεμάτα έκπληξη λόγια του Ναθαναήλ στο ευαγγέλιο του Ιωάννη (α΄ 47), όταν ακούει ότι βρέθηκε στη Ναζαρέτ εκείνος για τον οποίο έγραψε ο Μωυσής και οι προφήτες: «Εκ Ναζαρέτ δύναται να προέλθη τι αγαθόν;»

ΤΡΙΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ-ΠΑΖΛ: Η ΣΦΑΓΗ ΣΤΗ ΒΗΘΛΕΕΜ

            Το ευαγγέλιο του Ματθαίου περιγράφει μία ζοφερή σκηνή: ο Ηρώδης ο Μέγας, ο βασιλιάς της Ιουδαίας, επειδή ένιωθε ότι απειλείτο από τη γέννηση ενός βρέφους, το οποίο φοβόταν ότι κάποια στιγμή θα του άρπαζε το θρόνο, έστειλε στρατό να σκοτώσει όλα τα βρέφη από δύο ετών και κάτω στη Βηθλεέμ. Ωστόσο ο Ιωσήφ, ειδοποιηθείς από έναν άγγελο, διέφυγε στην Αίγυπτο με την Μαρία και τον Ιησού. Μόνο μετά το θάνατο του Ηρώδη εγκαθίστανται στη Ναζαρέτ. Το όλο συμβάν επαληθεύει τρεις αρχαίες προφητείες για τον Μεσσία (βλ. Ματθ. β΄ 13-23)*.

            Το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει ανεξάρτητη επιβεβαίωση ότι αυτή η ομαδική παιδοκτονία έλαβε ποτέ χώρα. Δεν υπάρχει τίποτε γι’ αυτό στα γραπτά του Ιώσηπου ή άλλων ιστορικών. Δεν υπάρχει αρχαιολογική απόδειξη. Δεν υπάρχουν πρακτικά ή έγγραφα.

            «Σίγουρα, ένα γεγονός αυτών των διαστάσεων θα είχε υποπέσει στην προσοχή και κάποιου άλλου εκτός του Ματθαίου», επέμεινα. «Με την παντελή απουσία κάθε ιστορικής ή αρχαιολογικής επιβεβαίωσης, δεν είναι λογικό να συμπεράνουμε ότι αυτή η σφαγή θα πρέπει να μην έλαβε ποτέ χώρα;»

            «Καταλαβαίνω γιατί το λέτε αυτό, αφού σήμερα ένα τέτοιο γεγονός θα χάλαγε τον κόσμο στο CNN και τα άλλα ειδησεογραφικά κανάλια», παρατήρησε.

            Συμφώνησα με τον McRay. Μάλιστα το 1997 και το 1998 υπήρχε ένα μεγάλο ρεύμα ειδήσεων για τους Μουσουλμάνους εξτρεμιστές, οι οποίοι κατ’ επανάληψη έκαναν επιδρομές και σκότωναν σχεδόν ολόκληρα χωριά –περιλαμβανομένων και των γυναικόπαιδων– στην Αλγερία. Όλος ο κόσμος ενημερωνόταν γι’ αυτό.

            «Αλλά», πρόσθεσε ο ΜcRay, «πρέπει να πάτε τον εαυτό σας πίσω στον 1ο αιώνα και να έχετε ορισμένα πράγματα υπόψη σας. Πρώτον, η Βηθλεέμ πιθανότατα δεν ήταν μεγαλύτερη από τη Ναζαρέτ. Οπότε, πόσα παιδιά θα υπήρχαν σ’ ένα χωριό πεντακοσίων ή εξακοσίων κατοίκων; Όχι χιλιάδες, ούτε καν εκατοντάδες, αλλά σίγουρα μερικά».

            «Δεύτερον, ο Ηρώδης ο Μέγας ήταν ένας βασιλιάς που διψούσε για αίμα: σκότωσε μέλη της δικής του οικογένειας και σκότωσε πολλούς ανθρώπους, που νόμιζε ότι θα τον έβλαπταν. Οπότε, το γεγονός ότι σκότωσε και μερικά βρέφη στη Βηθλεέμ δεν θα τραβούσε την προσοχή του ρωμαϊκού κόσμου».

            «Τρίτον, δεν υπήρχε τότε ούτε τηλεόραση ούτε ραδιόφωνο ούτε εφημερίδες. Θα χρειαζόταν πολύς καιρός για να μαθευτούν αυτά τα νέα, ιδίως από ένα τόσο μηδαμινό χωριό που βρισκόταν στους μακρινούς λόφους του πουθενά και οι ιστορικοί είχαν ν’ ασχοληθούν με πολύ σπουδαιότερα θέματα».

            Ως δημοσιογράφος, εγώ είχα ιδιαίτερη δυσκολία να το καταλάβω αυτό. «Δηλαδή, θέλετε να πείτε ότι αυτό δεν ήταν και καμιά σπουδαία ιστορία;» ρώτησα λίγο δύσπιστος.

            «Δεν νομίζω ότι ήταν, τουλάχιστον όχι εκείνη την εποχή», είπε. Ένας τρελός, ο οποίος σκοτώνει τους πάντες που του φαίνεται ότι συνιστούν απειλή γι’ αυτόν –αυτό ήταν κάτι συνηθισμένο για τον Ηρώδη. Αργότερα, φυσικά, με την ανάπτυξη του χριστιανισμού, αυτό το περιστατικό έγινε πιο σημαντικό, αλλά θα με εξέπληττε αν εκείνη την εποχή είχε κάνει μεγάλο ντόρο».

            Ίσως ο McRay είχε δίκιο. Πάντως αυτό ήταν πολύ δύσκολο να το διανοηθεί ένας δημοσιογράφος, ο οποίος έχει εκπαιδευθεί να μυρίζει τα νύχια του για ειδήσεις σε μια τεχνολογικά και επικοινωνιακά παγκοσμιοποιημένη εποχή. Συγχρόνως όμως έπρεπε να παραδεχτώ ότι, από ό,τι ήξερα για το κλίμα βίας στην αρχαία Παλιστίνη, η εξήγηση του ΜcRay είχε κάποια λογική.

            Aυτό άφηνε μόνο μία άλλη περιοχή την οποία ήθελα να διερευνήσω και για μένα αυτή η περιοχή ήταν η πιο ενδιαφέρουσα απ’ όλες.

ΤΟ ΑΙΝΙΓΜΑ ΤΩΝ ΠΑΠΥΡΩΝ ΤΗΣ ΝΕΚΡΑΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ

            Παραδέχομαι ότι με τραβάει η αρχαιολογία. Αρχαίοι τάφοι, δυσνόητες επιγραφές, χαραγμένες στην πέτρα ή σκαλισμένες σε πάπυρο, κομματάκια σπασμένων κεραμεικών, φθαρμένα νομίσματα –όλα αυτά είναι πολύ ελκυστικά ευρήματα για ένα μανιώδη ερευνητή. Λίγα όμως υπολείμματα του παρελθόντος έχουν τόσο διεγείρει την περιέργεια όσο οι Πάπυροι της Νεκράς Θάλλασας, εκατοντάδες χειρόγραφα από το 250 π.Χ. μέχρι το 68 μ.Χ. τα οποία το 1947 βρέθηκαν σε σπηλιές 20 μίλια ανατολικά της Ιερουσαλήμ. Προφανώς τα είχε κρύψει εκεί μία σχισματική ομάδα των εβραίων που ονομάζονταν Εσσαίοι, πριν οι Ρωμαίοι καταστρέψουν τον καταυλισμό τους.

            Για τα χειρόγραφα αυτά έχουν λεχθεί κάποια περίεργα πράγματα, περιλαμβανομένων και εκείνων που ανέφερε στο παράλογο βιβλίο του ο John Marco Allegro, στο οποίο πρότεινε τη θεωρία ότι ο χριστιανισμός προήλθε από μια αίρεση γονιμότητας, στην οποία οι οπαδοί μεταφέρονταν σε άλλα επίπεδα συνείδησης με τη βοήθεια παραισθησιογόνων μανιταριών![13] Σε μια πιο λογική –αλλά επίσης πολύ αμφίβολης αξίας– εκδοχή, ο ειδικός παπυρολόγος Jose O’Callaghan είπε ότι ένα κομμάτι των Παπύρων της Νεκράς Θάλασσας αποτελεί τμήμα του παλαιότερου χειρόγραφου που έχει ποτέ βρεθεί για το ευαγγέλιο του Μάρκου, αναγόμενου σε μια χρονολογία 17 ή 20 χρόνων μετά τη σταύρωση του Ιησού. Ωστόσο, πολλοί επιστήμονες εξακολουθούν να αμφισβητούν αυτήν την ερμηνεία[14].

            Εντούτοις, καμία έρευνα στην αρχαιολογία του 1ου αιώνα δεν θα ήταν πλήρης χωρίς το ερώτημα για τους Παπύρους. «Μας λένε άραγε κάτι απευθείας για τον Ιησού;» ρώτησα τον ΜcRay.

            «Όχι, ο Ιησούς δεν αναφέρεται σε κανέναν από τους Παπύρους», απάντησε. «Αυτά τα χειρόγραφα κυρίως μας δίνουν μια ιδέα για την εβραϊκή ζωή και τα έθιμά της». Έπειτα, έβγαλε κάτι χαρτιά και μου έδειξε ένα άρθρο που είχε δημοσιευτεί το 1997 προσθέτοντας ότι υπάρχει εντούτοις μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη σχετικά με ένα χειρόγραφο, ονομαζόμενο 4Q521, το οποίο θα μπορούσε να μας πει κάτι για το ποιος ισχυριζόταν ότι είναι ο Ιησούς.

            Αυτό μού κίνησε την περιέργεια. «Πείτε μου γι’ αυτό», είπα με κάποια ανυπομονησία στη φωνή μου.

            Ο ΜcRay άρχισε να ξετυλίγει το μυστήριο. Το ευαγγέλιο του Ματθαίου (ια΄ 3) περιγράφει πώς ο Ιωάννης ο Βαπτιστής, όντας στη φυλακή και παλεύοντας με τις επίμονες αμφιβολίες του για την ταυτότητα του Ιησού, έστειλε τους οπαδούς του να Τον ρωτήσουν τη μνημειώδη ερώτηση: «Συ είσαι ο ερχόμενος ή άλλον προσδοκώμεν;» Ζητούσε δηλαδή μια ευθεία απάντηση για το εάν ο Ιησούς ήταν πραγματικά ο Μεσσίας που περίμεναν τόσον καιρό.

            Διαμέσου των αιώνων, οι χριστιανοί απορούν με την  κάπως αινιγματική απάντηση του Ιησού. Αντί να τους πει ξεκάθαρα ναι ή όχι, τους απάντησε «Υπάγετε και απαγγείλατε προς τον Ιωάννην, όσα ακούετε και βλέπετε˙ τυφλοί αναβλέπουσι και χωλοί περιπατούσι˙ λεπροί καθαρίζονται, και κωφοί ακούουσι˙ νεκροί εγείρονται, και πτωχοί ευαγγελίζονται. Και μακάριος είναι όστις δεν σκανδαλισθή εν εμοί» (Ματθ. ια΄ 4-5).

            Η απάντηση του Ιησού ήταν ένας υπαινιγμός για το λε΄ κεφάλαιο του Ησαΐα*. Αλλά, για κάποιο λόγο, ο Ιησούς περιέλαβε και τη φράση ‘νεκροί εγείρονται’, η οποία δεν περιλαμβάνεται στο κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης.

            Και εδώ είναι που έρχεται το 4Q521. Αυτό το εξωβιβλικό χειρόγραφο από τη Συλλογή των Παπύρων της Νεκράς Θάλασσας, γραμμένο στα εβραϊκά, ανάγεται σε μια εποχή 30 χρόνια πριν από τη γέννηση του Ιησού και περιέχει μια εκδοχή του κειμένου του Ησαΐα η οποία περιλαμβάνει τη φράση ‘οι νεκροί εγείρονται’.

            «Ο [ειδικός παπυρολόγος Craig] Evans έχει πει ότι δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως αυτή η φράση έχει περιληφθεί ενόψει του μεσσιανικού χαρακτήρα του κειμένου», είπε ο ΜcRay. «Αναφέρεται στα θαυμάσια τα οποία θα κάνει ο Μεσσίας, όταν έρθει και όταν η γη Τον υπακούσει. Οπότε, όταν ο Ιησούς έδωσε την απάντηση που έδωσε στον Ιωάννη τον Βαπτιστή, δεν ήταν καθόλου μια αμφίβολη απάντηση. Ο Ιωάννης ο Βαπτιστής θα αναγνώριζε αμέσως αυτά τα λόγια ως λόγια αναφερόμενα σε έναν καθαρά μεσσιανικό ισχυρισμό, τον οποίο πρόβαλε ο Ιησούς».

            Ο ΜcRay μού έδωσε το άρθρο που παρέπεμπε στον Εvans ο οποίος έλεγε: «Το 4Q521 λέει ξεκάθαρα ότι η αναφορά του Ιησού στον Ησαΐα είναι πράγματι μεσσιανική. Στην πραγματικότητα, ο Ιησούς λέει στον Ιωάννη τον Βαπτιστή, με το στόμα των προφητών, ότι συμβαίνουν μεσσιανικά πράγματα. Οπότε, είναι σαν να του απαντά και να του λέει, ‘ναι, αυτός είναι εκείνος ο οποίος επρόκειτο να ’ρθεί’[15].

            Κάθισα βαθιά στην καρέκλα μου. Για μένα η ανακάλυψη του Εvans ήταν μια σημαντική επιβεβαίωση της ταυτότητας του Ιησού. Μου φαινόταν καταπληκτικό πώς η σύγχρονη αρχαιολογία μπορούσε τελικά να αποκαλύψει τη σημασία μιας φράσης που είχε πει ο Ιησούς σχεδόν 2000 χρόνια πριν ότι Εκείνος ήταν πράγματι ο Χρισμένος του Θεού.

ΕΝΑ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΑΚΡΙΒΕΣ ΒΙΒΛΙΟ-ΠΗΓΗ

            Η επαναλαμβανόμενη επιβεβαίωση της ακρίβειας της Καινής Διαθήκης από την αρχαιολογία ενισχύει σημαντικά την αξιοπιστία της. Αυτό έρχεται σε οξεία αντίθεση μ’ εκείνο που έχει αποδειχτεί ως καταστρεπτικό για το Βιβλίο του Μόρμον (The Book of Mormon)*.

            Παρόλο που ο Joseph Smith ο νεότερος, ο ιδρυτής της εκκλησίας των μορμόνων, ισχυρίστηκε πως το έργο του, ‘Το Βιβλίο του Μόρμον’, είναι ‘το ακριβέστερο βιβλίο πάνω στη γη’[16], η αρχαιολογία έχει κατ’ επανάληψη δείξει ότι δεν επιβεβαιώνονται τα επιχειρήματά του αναφορικά με γεγονότα τα οποία υποτίθεται ότι συνέβησαν στην Αμερικανική ήπειρο πριν από πολλά χρόνια.

            Θυμάμαι ότι έγραψα στο Smithsonian Ινστιτούτο να ρωτήσω αν υπήρχε καμιά απόδειξη για τους ισχυρισμούς των μορμόνων. Μου απάντησαν ξεκάθαρα ότι οι αρχαιολόγοι του Ινστιτούτου ‘δεν βρίσκουν να υπάρχει καμία σχέση μεταξύ της αρχαιολογίας του Νέου Κόσμου και του θέματος αυτού του βιβλίου’.

            Όπως συμπέραναν και οι συγγραφείς John Ankerberg και John Weldon σ’ ένα βιβλίο τους επί του θέματος, ‘Δεν έχει ποτέ βρεθεί καμία πόλη, άτομο, τοποθεσία, έθνος ή όνομα από τα αναφερόμενα στο Βιβλίο του Μόρμον˙ κανένα χειροτέχνημα, γραφή, επιγραφή, τίποτε το οποίο να καταδεικνύει ότι το Βιβλίο του Μόρμον είναι κάτι περισσότερο από μύθος ή επινόηση»[17].

            Το θέμα όμως έχει αλλιώς με την Καινή Διαθήκη. Τα συμπεράσματα του ΜcRay είναι και τα συμπεράσματα πολλών άλλων επιστημόνων, περιλαμβανομένου και του διάσημου   Αυστραλού αρχαιολόγου Clifford Wilson, ο οποίος έγραψε: «Όσοι γνωρίζουν τα γεγονότα, αναγνωρίζουν τώρα ότι η Καινή Διαθήκη πρέπει να γίνει δεκτή ως ένα εξαιρετικά ακριβές βιβλίο-πηγή»[18].

            Με τον Craig Blomberg να έχει θεμελιώσει την ουσιαστική αξιοπιστία της Καινής Διαθήκης, τον BruceMetzger να έχει επιβεβαιώσει την αναλλοίωτη μετάβαση των κειμένων διαμέσου της ιστορίας, τον Edwin YamauchiJohn McRayClifford Wilson. Στην ‘υπόθεση Ιησούς Χριστός’, τα επιχειρήματα υπέρ, παρόλο που δεν είχαν ολοκληρωθεί, είχαν χτιστεί πάνω σε σταθερό βράχο. να έχει προσφέρει εκτενή ενίσχυση μέσω αρχαίων ιστορικών συγγραφέων και άλλων και τώρα και τον να έχει καταδείξει με ποιον τρόπο η αρχαιολογία περαιτέρω ενισχύει την αξιοπιστία τους, ήμουν υποχρεωμένος να συμφωνήσω με τον

            Συγχρόνως όμως ήξερα ότι υπήρχαν και μερικοί πολύ διακεκριμένοι καθηγητές, οι οποίοι θα διαφωνούσαν με αυτό το συμπέρασμα. Τους έχετε δει να τους αναφέρουν στο Newsweek και να τους παίρνουν συνέντευξη στο βραδινό δελτίο ειδήσεων, όπου μιλούν για μία ριζική επανεκτίμηση του Ιησού. Είχε πια φτάσει η ώρα για μένα να έρθω αντιμέτωπος με τους επικριτές πρόσωπο-προς-πρόσωπο, πριν συνεχίσω περαιτέρω την έρευνά μου. Αυτό σήμαινε ένα ταξίδι στη Μιννεσότα, για να πάρω συνέντευξη από ένα μαχητικό επιστήμονα ονόματι Δρ GregoryBoyd, ο οποίος είχε σπουδάσει στο Yale.  

Σκέψεις

Ερωτήματα για εμβάθυνση ή συμμελέτη

 

1. Ποια είναι μερικά από τα μειονεκτήματα και πλεονεκτήματα που βλέπετε στη χρήση της αρχαιολογίας προς επιβεβαίωση της Καινής Διαθήκης;
2. Εάν αποδεικνύεται ότι ο Λουκάς και άλλοι συγγραφείς της Καινής Διαθήκης είναι ακριβείς στο να καταγράφουν δευτερεύουσες λεπτομέρειες, αυτό ενισχύει την πίστη σας ότι θα ήταν εξίσου προσεκτικοί με την καταγραφή σημαντικότερων γεγονότων; Γατί ναι ή γιατί όχι;
3. Γιατί θεωρείτε ότι η ανάλυση που κάνει ο Δρ ΜcRay των ερωτημάτων-παζλ αναφορικά με την απογραφή, την ύπαρξη της Ναζαρέτ και τη βρεφοκτονία της Βηθλεέμ είναι γενικά εύλογη ή απίθανη;
4. Έχοντας ως τώρα εξετάσει την απόδειξη των αυτοπτών μαρτύρων, των ντοκουμέντων, την επαληθευτική και την επιστημονική απόδειξη στα επιχειρήματα υπέρ του Χριστού, σταματήστε και εκτιμήστε τα συμπεράσματα που έχετε βγάλει. Σε μια κλίμακα απ’ το 1 μέχρι το 10 –με το 0 να δείχνει ‘καμία εμπιστοσύνη’ στην αξιοπιστία των ευαγγελίων και το 10 ‘πλήρη εμπιστοσύνη’– πού θα τοποθετούσατε τον εαυτό σας σ’ αυτό το σημείο; Ποιοι είναι μερικοί από τους λόγους που διαλέξατε αυτό τον αριθμό;

 

Για περαιτέρω αποδείξεις

 

Πρόσθετη βιβλιογραφία επί του θέματος

 

• Finegan, Jack, The Archeology of the New Testament (Η αρχαιολογία της Καινής Διαθήκης), Princeton: Princeton Univ. Press, 1992.
• McRay, John, Archeology and the New Testament (Η αρχαιολογία και η Καινή Διαθήκη), Grand Rapids: Baker, 1991.
• Thompson, J. A., The Bible and Archeology (H Βίβλος και η αρχαιολογία), Grand Rapids: Eerdmans, 1975.
• Yamauchi, Edwin, The Stones and the Scriptures (Οι πέτρες και οι Γραφές), New York: J. B. Lippencott, 1972.