του Γ.Σ.Κανταρτζή

Στην εποχή μας που γράφονται, λέγονται και ακούονται ένα σωρό αλλοπρόσαλλα και εξωφρενικά πράγματα, υπάρχουν, εδώ κι εκεί, μερικές φωνές νηφάλιες και  αισιόδοξες. Αλίμονο, αν δεν υπήρχαν κι αυτές! Χαιρόμαστε μάλιστα όταν οι φωνές αυτές προέρχονται από το χώρο της εκκλησίας, από τον οποίο, πολλές φορές, αναδύονται σκάνδαλα, άλλες δε εκπέμπεται φανατισμός και πολλές φορές ο λόγος που εκφράζει είναι ξύλινος, αποξενωμένος από  την πραγματικότητα της καθημερινότητας.

Το ενθαρρυντικό είναι ότι οι αισιόδοξες φωνές δεν προέρχονται μόνο από το χώρο μιας ορισμένης ομολογίας, αλλά και από τις τρεις κύριες ομολογίες του χριστιανισμού. Στη στήλη μας,  αναφερθήκαμε στο παρελθόν σε κληρικούς της Ορθόδοξης εκκλησίας, τον πάπα των Καθολικών και σε ηγέτες των Διαμαρτυρομένων, όπως στο περασμένο τεύχος καταγράψαμε μια βαθυστόχαστη συνέντευξη του 95χρονου ευαγγελιστή Μπίλλυ Γκράχαμ. Τελευταία, διαβάσαμε ότι ο αρχιεπίσκοπος κ. Ιερώνυμος «εκφώνησε μια ιδιαίτερα σημαντική ομιλία για τη ζωή, την προσωπικότητα και το έργο του μεγάλου Έλληνα κληρικού Νεοφύτου Βάμβα (Ν.Β.), στην Σύρο». Η εμπεριστατωμένη ομιλία έγινε στα πλαίσια εκδήλωσης για την επέτειο των 180 ετών από την ίδρυση του πρώτου γυμνασίου από τον Αρχιμανδρίτη Ν.Β.

Η ομιλία προκαλεί ενδιαφέρον, ιδιαίτερα αν αναλογιστούμε ότι ο Ν.Β. συκοφαντήθηκε και πολεμήθηκε, όσο λίγοι, με μένος ως «αργυρώνητος» και «αιρετικός» από πρωτοκλασάτους κληρικούς της εποχής του, επειδή μετάφρασε την Αγία Γραφή σε απλή γλώσσα! Υπάρχουν ακόμη και σήμερα, δυστυχώς, μερικοί κύκλοι που υποθάλπουν και κρατούν αναμμένη τη φλόγα του φανατισμού, σε όλες τις ομολογίες.

Σταχυολογούμε ελάχιστά μόνο αποσπάσματα από τη μακροσκελή ομιλία του αρχιεπισκόπου: «… αποτελεί πραγματικό τόλμημα να προσπαθήσω να αναφερθώ στην προσωπικότητα του Ν.Β. Υπήρξε μία από τις πιο σημαντικές μορφές του Νεοελληνικού  Διαφωτισμού: λόγιος κληρικός, άνθρωπος των γραμμάτων, διδάσκαλος του Γένους, πρωτοποριακός συγγραφέας, μεταφραστής των  ιερών βιβλίων, πανεπιστημιακός καθηγητής, θεμελιωτής της παιδείας…». Σε μια αποστροφή της ομιλίας του, ανάφερε κάτι που είπε ο Ν.Β για τον εαυτό του: «Ευχαριστώ τω Θεώ πρώτιστα μεν, ότι εγεννήθην Χριστιανός• δεύτερον, ότι εκ γονέων πενήτων μεν, πλουσίων όμως εις ευσέβειαν καί αρετήν, καί τρίτον ότι έλλην το γένος, καίτοι υπό τυραννίαν βάρβαρον καί αντίχριστον• από παιδικής ηλικίας επόθουν τήν προκοπήν καί οσάκις έβλεπον ανθρωπον πεπαιδευμένον, διεγείρετο εν τη καρδία μου τιμή καί σέβας πρός αυτόν, ως θείο τι ον».

Συνεχίζοντας, ο αρχιεπίσκοπος είπε: «Οι πνευματικές  ικανότητες του Ν.Β. υπήρξαν αντιστρόφως ανάλογες των οικονομικών του δυνατοτήτων… Στο Παρίσι εργάζεται ως δάσκαλος της ελληνικής. Η παρουσία του προκάλεσε αίσθηση στους ΄Ελληνες της παροικίας, μεταξύ των οποίων και ο συμπατριώτης του Αδαμάντιος Κοραής. Τους δύο άνδρες θα ενώσει βαθιά και πολυετής φιλία, και θα συνεργαστούν σε πολλά. Ο  Κοραής, ο οποίος ήταν μεγαλύτερός του κατά τρεις περίπου δεκαετίες, στάθηκε για τον Ν.Β. μία επιστηρικτική, πατρική παρουσία κι ένας σημαντικός δάσκαλος… Ο Ν.Β., αν και δε ασπάστηκε στο έπακρο τις γλωσσικές ιδέες του Κοραή, εξέφρασε παρ’ όλα προοδευτικές αντιλήψεις για τον καιρό του. Γι’ αυτό και στη συνέχεια ανέλαβε και υποστήριξε ένθερμα τη μετάφραση της Αγίας Γραφής στη νεοελληνική… Το 1833 αποδέχεται την πρόσκληση των Συριανών να αναλάβει τη διεύθυνση του υπό ίδρυσιν εκπαιδευτικού ιδρύματος…. Πραγματοποίησε πληθώρα ομιλιών, δίδαξε φιλοσοφία και φιλολογία, εξέδωσε το βιβλίο του «Εσωτερικαί ενέργειαι της  εμπνεύσεως των θείων γραφών» και συνέχισε τη μετάφραση της Αγίας Γραφής, που είχε εμπνευστεί Â κατά τη διάρκεια της  παραμονής του στο Παρίσι. «… Η μετάφραση της Παλαιάς  Διαθήκης ξεκίνησε στην Κέρκυρα και ολοκληρώθηκε στη Σύρο. Η απόδοση από το εβραϊκό κείμενο και όχι το καθιερωμένο των Εβδομήκοντα, η επιλογή να μεταφραστεί σε απλή γλώσσα και η συνεργασία του με την αγγλική Βιβλική Εταιρεία, προκάλεσαν αντιδράσεις από άλλους κληρικούς λογίους, όπως ο Κωνσταντίνος Οικονόμου. Προχώρησε στη μετάφραση και της Καινής. Ο ίδιος υποστήριζε πως «όστις εμποδίζει την μετάφρασιν των  γραφών κλείει την Βασιλείαν του  Θεού έμπροσθεν των ανθρώπων». Διετέλεσε μέχρι της τελευτής τού βίου του αείποτε εργαζόμενος και ωφελών, είτε ως Τακτικός Καθηγητής, είτε ως Πρύτανης του Πανεπιστημίου, είτε ως Κοσμήτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής, είτε ως ρήτωρ από του άμβωνος της  εκκλησίας. Εν πάση υπηρεσία, εν πάση περιστάσει, κατείχετο πάντοτε υπό της  επιθυμίας του να κατασταθή χρήσιμος… Τέτοιους κληρικούς, δασκάλους και επιστήμονες, αυτού του ήθους, χρειαζόμαστε και στις μέρες μας και σε όλους τους καιρούς. Πρέπει να προβάλουμε και να καλλιεργήσουμε αυτή τη μεγάλη αλήθεια. Και βλέπουμε ότι η Εκκλησία έχει τη δύναμη να αναγεννά την ιστορία και τους ανθρώπους, εάν εκφράζεται μέσα από φωτισμένες μορφές. Κι αν είναι δύσκολο να σταθούμε στο ύψος τους, ας στραφούμε τουλάχιστον με πνεύμα μαθητείας προς αυτές…»

*****

«Κεντρική θέση κατέχει η Αγία Γραφή»

Με την έναρξη των Ενοριακών Συνάξεων Μελέτης Αγίας Γραφής, μια χρονιά ο Μητροπολίτης Δημητριάδος κ. Ιγνάτιος απέστειλε ένα κατάλληλο μήνυμα με την παραβολή του Σπορέα, στο ποίμνιο του.  Μεταφέρουμε μια- δυο παραγράφους, από το πνευματικό του γράμμα, που δείχνουν την ποιότητα της διακονίας του Μητροπολίτη.

«…Η σημερινή Κυριακή σηματοδοτεί κατ’ έτος την έναρξη όλου του ιεραποστολικού, κηρυκτικού και κατηχητικού έργου της Εκκλησίας μας. Διότι αποστολή της Εκκλησίας μας είναι η σπορά του λόγου του Θεού, ώστε ο κάθε άνθρωπος ανάλογα με την κατάστασή του, όπως περιγράφεται στην παραβολή, ελεύθερα να τον δεχθεί ή να τον απορρίψει. Η παραβολή αυτή μας δίδει την αφορμή να μιλήσουμε για το βιβλίο που κατ’ εξοχήν εκφράζει το λόγο του Θεού, δηλαδή την Αγία Γραφή, και για το πως θα καταστεί γνώση και εντρύφημά μας… Στην Ιερά Παράδοση της Εκκλησίας μας θεμελιώδη και κεντρική θέση κατέχει η Αγία Γραφή. Σ’Â αυτή καταγράφεται η αποκάλυψη του Θεού στους ανθρώπους, ιστορείται η σχέση του Θεού με τον άνθρωπο, προκαταγγέλλεται η σωτηρία και η λύτρωση του ανθρωπίνου γένους, φανερώνεται ο Ενανθρωπήσας και Αναστάς Υιός και Λόγος του Θεού και τέλος αποτυπώνεται η σύσταση της Χριστιανικής Εκκλησίας».