Το λάθος του ΔΝΤ αναφορικά με την επίδραση της δημοσιονομικής προσαρμογής στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, βρίσκεται στο επίκεντρο της επικαιρότητας τις τελευταίες ημέρες.
Τέσσερα χρόνια μετά την έναρξη της μεγάλης κρίσης που κλυδωνίζει τις δυτικές οικονομίες, ένας από τους σημαντικότερους ειδικούς οικονομολόγους του πλανήτη, ο Ολιβιέ Μπλανσάρ, διευθυντής του ερευνητικού τμήματος του ΔΝΤ, έδωσε στη δημοσιότητα μια μελέτη με τίτλο: «Τα λάθη των προγνωστικών ανάπτυξης και οι δημοσιονομικοί πολλαπλασιαστές» στην οποία ομολογεί ότι το ΔΝΤ και μαζί του το σύνολο των Ευρωπαίων ηγετών, των υπουργών οικονομίας, της Κομισιόν και της ΕΚΤ, έκαναν σοβαρό λάθος στους υπολογισμούς τους. Το λάθος αφορά σε έναν συντελεστή, γνωστό στην οικονομία με την ονομασία «πολλαπλασιαστής» (multiplicateur).(i)
Ορισμένες φορές θεωρούμε πως και ο Θεός έχει κάνει λάθος όσον αφορά τους δικούς του πολλαπλασιαστές. Μπορεί τα μνημόνια να βασίστηκαν σε λάθος υπολογισμούς, ο Θεός όμως ποτέ δεν κάνει λάθη στους δικούς Tου υπολογισμούς. Ιστορίες όπως αυτή του Νικ Βούισιτς αποδεικνύουν πως ο Θεός ξέρει πολύ καλά τι κάνει. Ό,τι σου συμβαίνει δεν είναι τυχαίο, δεν είναι ένα λάθος ή μία σύμπτωση.
Ο Θεός που δεν κάνει λάθη
Στην Αγία Γραφή διαβάζουμε πως είναι ανεξερεύνητη η μεγαλοσύνη (Ψαλμός 145:3) και απεριόριστη η σοφία Του (Ψαλμός 147:5). Ο Θεός δεν είναι πεπερασμένος για να κάνει λάθη, είναι «δίκαιος σε κάθε εκδήλωσή Του, και σ’ όλα Του τα έργα σπλαχνικός (Ψαλμός 145:17), για αυτό και ο Απόστολος Παύλος αναφέρει: «33 Πόσο απέραντος είναι ο πλούτος, η σοφία και η γνώση του Θεού! Πόσο ανεξερεύνητες είναι οι αποφάσεις του κι ανεξιχνίαστα τα σχέδιά του! 34 Ποιος γνώρισε τη σκέψη του Κυρίου; Ποιος μπόρεσε να γίνει σύμβουλός του; 35 ΄Η ποιος του έδωσε πρώτος κάτι και μπορεί ν’ απαιτήσει ανταπόδοση;»-Ρωμαίους 11. Στο επόμενο εδάφιο ο Απόστολος Παύλος μας γράφει πως ο Θεός έχει τον απόλυτο έλεγχο του σύμπαντος και τα πάντα περιστρέφονται γύρω από Αυτόν «36 ΄Ολα υπάρχουν από αυτόν και μέσω αυτού, κι αυτόν έχουν σκοπό τους.», για αυτό και καταλήγει με μία δοξολογία « Ας είναι δοξασμένος στους αιώνες! Αμήν.»- Ρωμαίους 11. Ο Θεός « δεν είν’ άνθρωπος να λέει ψέματα, θνητός δεν είναι, για να αλλάζει γνώμη. Όταν λέει κάτι, το κάνει κιόλας, και όταν κάτι υπόσχεται, το πραγματοποιεί.» – Αριθμοί 23:19.
Βεβαίως υπάρχουν περιστάσεις και περιπτώσεις στις οποίες δεν μπορούμε να κατανοήσουμε γιατί ο Θεός επέτρεψε ή προκάλεσε κάτι δυσάρεστο. Σε εκείνες τις περιπτώσεις είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως ο Θεός είναι Θεός. Η Αγία Γραφή ξεκαθαρίζει πως «8 «Οι σκέψεις μου δεν είναι σαν τις δικές σας σκέψεις», λέει ο Κύριος, «και τα έργα σας δεν είναι όπως τα δικά μου έργα. 9 Όσο απέχει ο ουρανός από τη γη, τόσο απέχουν τα έργα μου απ’ τα δικά σας, οι σκέψεις μου από τις σκέψεις σας. « – Ησαϊας 55:8-9. Υπάρχουν κρυφά που «ανήκουν στον Κύριο, το Θεό μας. Εκείνα όμως που έχουν αποκαλυφθεί ανήκουν για πάντα σ’ εμάς και στους απογόνους μας, ώστε να εφαρμόζουμε όλα τα λόγια αυτού του νόμου». – Δευτερονόμιον 29:29. Προσωπικά θεωρώ πως μία από τις πιο τρανές αποδείξεις πως υπάρχει Θεός είναι το γεγονός πως δεν μπορώ να εξηγήσω τα πάντα για τον Θεό. Εάν μπορούσα, τότε ο Θεός θα ήταν δημιούργημα της ανθρώπινης φαντασίας και δημιουργικότητας.
Ο Θεός υπόσχεται πως μπορούμε να είμαστε απολύτως βέβαιοι πως «αν αγαπά κανείς το Θεό, ο Θεός κάνει τα πάντα να συντελούν στο καλό του», ώστε να «γίνουμε σύμμορφοι της εικόνας του Χριστού»– Ρωμαίους 8:28-29.
Ο Θεός γνωρίζει και βλέπει τα πάντα, δεν αποτυγχάνει ποτέ και δεν υπάρχει κάτι που να μην μπορεί να κάνει. «Ποιος μπορεί για τα θαυμαστά τα έργα του Κυρίου να πει, να κάνει ν’ ακουστούν όλα τα εγκώμια που του πρέπουν;» -Ψαλμός 106:2
Ο Θεός υπόσχεται πως μπορεί να μας προφυλάξει από κάθε πτώση και μπορεί να μας αξιώσει να σταθούμε χωρίς ψεγάδι, γεμάτοι χαρά μπροστά στην ένδοξη παρουσία του – Επιστολή του Ιούδα, εδάφιο 24.
Μερικές φορές αισθανόμαστε πως ο Θεός επιτρέπει κάτι που δεν μπορούμε να αντέξουμε. Αισθανόμαστε πως ο Θεός έχει κάνει λάθη και στον πολλαπλασιαστή των προβλημάτων μας. Ο Θεός δεν κάνει λάθη, δεν παίζει με την ζωή μας, δεν ρίχνει ζάρια όπως έλεγε και ο Αϊνστάιν. Ξέρει μέχρι πού αντέχεις, ξέρει τι χρειάζεσαι, ξέρει να μας φροντίζει. Αν έχει επιτρέψει πόνο στην ζωή σου, είναι επειδή πιστεύει πως μπορείς να τον αντιμετωπίσεις με τη δική Του δύναμη.
Ο Θεός υπόσχεται πως οι πειρασμοί που θα αντιμετωπίσουμε θα είναι ανθρώπινοι. Εκείνος δε θα επιτρέψει σε κανέναν πειρασμό να ξεπεράσει τις δυνάμεις μας· αλλά, όταν έρθει ο πειρασμός, θα δώσει μαζί και τη διέξοδο, ώστε να μπορέσουμε να τον αντέξουμε (Α΄ Προς Κορινθίους Επιστολή 10:13).
Πόσες φορές δεν έχουμε πει, αν συμβεί αυτό δεν θα μπορέσω να το αντέξω. Όταν όμως συμβεί όχι μόνο τα καταφέρνουμε, αλλά και βγαίνουμε και πιο δυνατοί από τη δοκιμασία; Για αυτό και ο Απόστολος Ιάκωβος αναφέρει “2 Πάσαν χαράν νομίσατε, αδελφοί μου, όταν περιπέσητε εις διαφόρους πειρασμούς, 3 γνωρίζοντες ότι η δοκιμασία της πίστεώς σας εργάζεται υπομονήν. 4 Η δε υπομονή ας έχη έργον τέλειον, διά να ήσθε τέλειοι και ολόκληροι, μη όντες εις μηδέν ελλιπείς.” – Επιστολή του Ιακώβου 1
Ο Θεός γνωρίζει καλύτερα και από τον εαυτό μας πόσο μπορούμε να αντέξουμε μία κατάσταση και τι επίδραση θα έχει κάτι τόσο σε εμάς, όσο και στους άλλους γύρω μας. Για αυτό ο Νικ Βούισιτς έχει πει πως «Αν δεν μπορείς να έχεις ένα θαύμα, γίνε εσύ το θαύμα στη ζωή των άλλων!»
Ο Θεός βλέπει την μεγαλύτερη εικόνα που εμείς ποτέ δεν μπορούμε να δούμε. Φαντάσου πως βλέπει κάποιος ένα μόνο κεφάλαιο μίας ταινίας, χωρίς όμως να έχει δει το τέλος. Έτσι και στη δική μας τη ζωή, εμείς εστιάζουμε στο τι μας συμβαίνει σήμερα, χωρίς να γνωρίζουμε το αύριο.
Ο Απόστολος Παύλος αναφέρει πως τα πάντα μπορούμε διά του ενδυναμούντος μας Χριστού (Φιλιππησίους 4:13). Η δύναμη με την οποία δημιούργησε τον κόσμο και ανέστησε τον Χριστό από τους νεκρούς, η δύναμη που θανάτωσε τον θάνατο είναι διαθέσιμη προς εμάς κάθε μέρα, ώρα και στιγμή. Εάν βασιστούμε στις δικές μας δυνάμεις θα αποτύχουμε. Εάν όμως εξαρτηθούμε στην δική Του ανεξάντλητη δύναμη μπορούν να κάνουμε τα πάντα, ακόμη και αυτά που είναι ανέφικτα για εμάς.
Η Corrie ten Boom που έχει επεζήσει από το ολοκαύτωμα έχει αναφέρει: «Έχω ένα γάντι στο χέρι μου. Το γάντι δεν μπορεί να κάνει τίποτα μόνο του, αλλά όταν τα χέρια μου είναι μέσα σε αυτό, το γάντι μπορεί να κάνει πολλά πράγματα. Την διαφορά δεν την κάνει το γάντι, αλλά το χέρι μέσα στο γάντι. Ο Χριστιανός είναι το γάντι. Το Άγιο Πνεύμα όμως (το χέρι), κάνει τη διαφορά». Αν αφήσουμε το Άγιο Πνεύμα να ενεργήσει στην ζωή μας, τότε όχι μόνο θα βιώσουμε την υπερφυσική δύναμη του Θεού, αλλά και θα δούμε και εκπληκτικές και θαυμαστές απαντήσεις στις προσευχές μας.
Σε έναν συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο όπου τα λάθη είναι καθημερινά, μονάχα ο αιώνιος, αλάθητος και αναλλοίωτος Θεός μπορεί να δώσει νόημα στην ζωή μας. Ο Θεός έχει τον απόλυτο έλεγχο των καταστάσεων, δεν αλλάζει και δεν κάνει ποτέ λάθη.
———————————————————————————————————————————————————
[i] Πολλαπλασιαστής (μ) είναι ένας παράγων που δείχνει πόσες φορές μεγεθύνεται σε όλη την οικονομία μία μεταβολή στις δημόσιες δαπάνες ή τους φόρους. Με απλά λόγια, είναι ένας παράγοντας που δείχνει ποια είναι η επίδραση της δημοσιονομικής προσαρμογής στο μέγεθος της οικονομίας. Παράδειγμα: Αν οι δημόσιες δαπάνες αυξηθούν κατά 100 εκατ. € και το ΑΕΠ αυξηθεί κατά 150 εκατ. €, τότε ο πολλαπλασιαστής είναι ίσος με μ=1.5. Αν μειωθούν οι δαπάνες κατά 50 εκατ. € και το ΑΕΠ μειωθεί κατά 60 εκατ. €, ο πολλαπλασιαστής είναι μ=60/50=1.20.
Οριακή ροπή κατανάλωσης (γ) είναι το ποσοστό από μια μεταβολή του διαθέσιμου εισοδήματος που κατευθυνθεί σε ανάλογη μεταβολή της κατανάλωσης. Αν το διαθέσιμο εισόδημα ενός νοικοκυριού αυξηθεί κατά 10.000 € και η δαπάνη κατανάλωσης αυξηθεί κατά 7.500 €, τότε η οριακή ροπή κατανάλωσης είναι γ=0.75.
Αποδεικνύεται η εξής σχέση μεταξύ πολλαπλασιαστή και οριακής ροπής:
Πολλαπλασιαστής = 1/[1-ροπή]
Δηλαδή αν γ=0.75, τότε μ=4, κ.ο.κ.
Αρχική Υπόθεση ΔΝΤ: μ=0.50.
Δηλαδή αν γίνουν περικοπές κατά 4 δισ. ευρώ, τότε το ΑΕΠ θα μειωνόταν κατά 2 δις €, δηλαδή η ύφεση θα ήταν περίπου 1%.
Μεταξύ του 1970 και του 2007, οι ασχολούμενοι με τις προβλέψεις είχαν διαπιστώσει ότι η μείωση κατά 1% στις δημόσιες δαπάνες, ή κατά 1% επιπλέον έσοδα από τη φορολογία, οδηγούσαν, κατά μέσον όρο, σε 0,5% μείωση της ανάπτυξης στις προηγμένες χώρες. Εξ΄ αυτού διαμόρφωσαν τον πολλαπλασιαστή 0,5 τον οποίο και χρησιμοποίησαν στις προκαταρτικές εργασίες τους για τα προγράμματα που επιβλήθηκαν σε Ελλάδα και Πορτογαλία. Στο «Πανόραμα της Παγκόσμιας Οικονομίας» όμως που δημοσίευσε το ΔΝΤ τον περασμένο Οκτώβριο, αναγνωρίζει ότι με τις σημερινές συνθήκες, οι πολλαπλασιαστές κινούνται ανάμεσα στο 0,9 έως και το 1,7 (!) ήτοι δύο με τρεις φορές μεγαλύτεροι από το 0,5
Πηγές:
Πρόσφατη μελέτη ΔΝΤ: World Economic Outlook, Oct. 2012, σελ. 43
Η ασυμμετρία του πολλαπλασιαστή: Το δεύτερο λάθος του ΔΝΤ και οι επιπτώσεις του, Τσώλης Ζώης, http://www.tovima.gr/finance/article/?aid=497864,
Marianne: “Η απίστευτη ομολογία” του ΔΝΤ για το λάθος στο ελληνικό πρόγραμμα, http://www.capital.gr/News.asp?id=1713876 )
16 Φεβρουαρίου 2013