Γράφει ο Γεώργιος Σ. Κανταρτζής
«Ξέρεις ποιος είμαι εγώ;» «Έχεις ακούσει τι ήταν ο πατέρας μου;…» «Ποιοι είστε εσείς, που, όταν εμείς χτίζαμε Παρθενώνες και είχαμε τους μεγαλύτερους φιλοσόφους, εσείς κοιμόσασταν με τις μαϊμούδες στα δέντρα;» Κάτι τέτοια ακούμε από τους συμπατριώτες μας. Ακόμη και στις ημέρες της πολύπλευρης χρεοκοπίας που ζούμε, καυχιόμαστε για την αξιοπρέπεια, την περηφάνια και την πλούσια κληρονομιά μας!
Από γενιά σε γενιά έχουμε καλλιεργήσει «το σύνδρομο του νάρκισσου και του εωσφόρου». Ο μεγαλύτερος εχθρός μας είναι η προγονολατρία… Κάποιος έγραψε: «… πάσχουμε από έντονη προγονολατρία, χωρίς όμως να προσφέρουμε κάτι αντίστοιχο στο παρόν. Είμαστε υπερήφανοι για τους ήρωες του παρελθόντος, ενώ αναζητούμε σημερινούς ήρωες…»
Αν μιλήσουμε για πνευματικά θέματα, τότε οι τρεις εχθροί μας είναι: ο διάβολος, η σάρκα και ο εαυτός μας. Ο χειρότερος, όμως, είναι ο τρίτος, το ΕΓΩ μας. Κι αυτό γιατί ποτέ δεν τον βλέπουμε ως εχθρό, και αντί να τον εξουδετερώσουμε, τον χαϊδεύουμε…Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος έγραψε: «Ρίζα και μητέρα κάθε αμαρτίας είναι η υπερηφάνεια. Εξαιτίας της ο πρωτόπλαστος έχασε τη μακάρια ζωή του παραδείσου. Εξαιτίας της και ο διάβολος που τον εξαπάτησε, έχασε το ουράνιο αξίωμα του αγγέλου… Τίποτα δεν αποξενώνει τόσο από τη φιλανθρωπία του Θεού και τίποτα δεν παραδίνει τόσο στη φωτιά της κολάσεως, όσο το τυραννικό πάθος της υπερηφάνειας και της κενοδοξίας. Όταν αυτό υπάρχει μέσα μας,είμαστε ρυπαροί, έστω κι αν έχουμε άλλες αρετές, όπως αγνεία ή νηστεία ή ελεημοσύνη ή προσευχή. Γιατί, όπως λέει η Γραφή, «Ο Κύριος απεχθάνεται κάθε αλαζονική καρδιά» (Παροιμίες 16/5)… Τον άνθρωπο δεν τον μολύνουν μόνο τα σαρκικά αμαρτήματα… , αλλά και η υπερηφάνεια, πολύ περισσότερο αυτή… Κοντολογίς, η υπερηφάνεια είναι χειρότερη από κάθε θηρίο και από κάθε τύραννο».
Η Βίβλος είναι κατάσπαρτη από προειδοποιήσεις για την αμαρτία της υπερηφάνειας, της κενοδοξίας, της αλαζονείας… Στις σελίδες της βλέπουμε τα καταστρεπτικά αποτελέσματά της που επηρεάζουν τις υποθέσεις των ατόμων, των οικογενειών, των εθνών. Όταν οι άνθρωποι χάνουν τη γνώση του Θεού, η ζωή τους γεμίζει με πνευματικό σκοτάδι και θεωρούν τον εαυτό τουςακόμη και πάνω από τον Θεό. Γίνονται αυτοί το κέντρο του κόσμου και ο Θεός μπαίνει στο περιθώριο.
Πρέπει να καταλάβουμε ότι η υπερηφάνεια δεν είναι απλώς ανθρώπινη αδυναμία. «Είναι πνευματικός καρκίνος της ψυχής», γράφει ο C.S. Lewis, «που κατατρώγει κάθε δυνατότητα αγάπης, ικανοποίησης ή ακόμη και κοινής λογικής». Και συνεχίζει σε άλλο σημείο: «΄Οσο είσαι υπερήφανος, δεν μπορείς να γνωρίζεις τον Θεό. Ο υπερήφανος κοιτά πάντα από ψηλά τα πράγματα και τους ανθρώπους και όσο καιρό κοιτάς προς τα κάτω, δεν μπορείς να δεις τίποτα που είναι πάνω από σένα». «Ο Κύριος απεχθάνεται κάθε αλαζονική καρδιά…» (Παροιμίες 6/5) και «Ο Θεός αντιστέκεται στους περήφανους…» (Ιακ. 4/6).
Την υπερηφάνεια δύσκολα την εντοπίζει αυτός που έχει προσβληθεί απ’ αυτήν. Επηρεάζει την όρασή μας κι έτσι δεν βλέπουμε τον εαυτό μας, όπως είναι πραγματικά. Αντίθετα, την καλύπτουμε με λαμπερά χρώματα, που καμουφλάρουν την αποκρουστικότητά της. Ο υπερήφανος δεν βλέπει τίποτα το κακό στον εαυτό του, αντίθετα όλα τα βλέπει καλά! «Ο ανόητος χλευαστικά μιλάει για τον πλησίον του…» (Παροιμ. 11/12). Μόνο όταν δει τον εαυτό του κάτω από το πρίσμα του Χριστού, θα αντιληφθεί όλα τα άσχημα που υπάρχουν μέσα του.
Η υπερηφάνεια μάς τυφλώνει και δεν βλέπουμε τα λάθη μας. Αντίθετα, με ευκολία, εντοπίζουμε και μεγαλοποιούμε τα λάθη των άλλων. Ο υπερήφανος, σε κάθε ευκαιρία, έχει την τάση να μειώνει τους άλλους, για να φανεί ο ίδιος ανώτερος. Αντίθετα, ο ταπεινός χριστιανός βλέπει τόσα πολλά κακά στη δική του καρδιά, που δεν έχει διάθεση να ασχοληθεί με τους άλλους. Ο απ. Παύλος, στο τέλος της ζωής του, θεωρούσε τον εαυτό του ως «τον πρώτο των αμαρτωλών» (Α΄ Τιμοθ. 1/15). Ο υπερήφανος μιλά χαιρέκακα για τις αμαρτίες των άλλων. Αντίθετα, ο πιστός τους βλέπει με επιείκεια, όπως ο Χριστός, και θέλει να τους οδηγήσει σε μετάνοια και σωτηρία.
Και στα πνευματικά θέματα, ο υπερήφανος πλησιάζει τον Θεό, όπως ο Φαρισαίος της παραβολής, γεμάτος με αλαζονική αυτοπεποίθηση και περιφρονώντας όλους τους άλλους (Λουκ. 18/9-12). Αντίθετα, ο πιστός Τον πλησιάζει με πνεύμα ταπεινό, με μετάνοια και συντριβή, όπως ο Τελώνης (Λουκ. 18/13-14). Ο υπερήφανος επιδιώκει, σε κάθε περίσταση να προσελκύσει την προσοχή των άλλων στον εαυτό του. Διψά, όσο τίποτα άλλο, τα χειροκροτήματα και τους επαίνους των άλλων. Θέλει όλοι να περιστρέφονται γύρω από την… αυτού μεγαλειότητά του.
Η πνευματική υπερηφάνεια είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη και, δυστυχώς, λίγοι την συνειδητοποιούν. Ο Jonathan Edwards, σχολιάζοντας την αναζωπύρωση του 1737 στην Μασαχουσέτη, είπε: «Η πρώτη αιτία των λαθών που αφθονούν στις ημέρες μας είναι η πνευματική υπερηφάνεια. Είναι η κύρια είσοδος από την οποία ο διάβολος εισέρχεται στις καρδιές εκείνων που έχουν ζήλο για την πρόοδο της υπόθεσης τους Χριστού… Αν η αρρώστια αυτή δεν γιατρευτεί, είναι μάταιο να χρησιμοποιούμε οποιοδήποτε άλλο φάρμακο, για να θεραπεύσουμε όλες τις άλλες ασθένειες…»
Ωστόσο, έχουμε καλά νέα για τον υπερήφανο. Υπάρχει θεραπεία! Είναι ο δρόμος της ταπείνωσης, της μετάνοιας, της συντριβής. Η παραδοχή και η εξομολόγηση της υπερηφάνειας σηματοδοτεί την αρχή του θανάτου της. Σκληρή είναι η μάχη που διεξάγεται μέσα στην καρδιά του αλαζόνα. Και μόνο όταν το Άγιο Πνεύμα αφαιρέσει τα λέπια από τα μάτια μας και δούμε την αρρώστια μας, τότε θα κράξουμε για θεραπεία.
Βέβαια, η ταπεινοφροσύνη δεν είναι γνώρισμα του σημερινού φίλαυτου κόσμου μας. Ο Jonathan Edwards είπε: «Πρέπει να δούμε την ταπεινοφροσύνη ως ένα από το πιο βασικά χαρακτηριστικά του γνήσιου χριστιανισμού». Αν θέλουμε να έχουμε σωστή άποψη για την ταπεινοφροσύνη, που θα μας αλλάξει ριζικά, πρέπει να επικεντρώσουμε την προσοχή μας στο μεγαλύτερο παράδειγμα ταπεινοφροσύνης, τον ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟ! Άφησε τη δόξα Του στον ουρανό και …σε όλα τα χρόνια της επίγειας ζωής Του φανέρωσε πνεύμα βαθιάς ταπεινοφροσύνης. Διακήρυξε ότι δεν ήρθε να υπηρετηθεί, αλλά να υπηρετήσει (Ματθ. 20/28). Στον Μυστικό Δείπνο πήρε την πετσέτα και έπλυνε τα πόδια των μαθητών Του (Ιωάννου 13/1-11). Ο απ. Παύλος θα είχε στο νου του τη σκηνή του Ανώγειου, όταν έγραφε στους Φιλιππησίους 2/5-8: «Να υπάρχει μεταξύ σας το ίδιο φρόνημα που υπήρχε στον Ιησού Χριστό, ο οποίος, παρόλο που από τη φύση του είχε τη μορφή του Θεού… κένωσε τον εαυτό του και πήρε τη μορφή δούλου… ταπεινώθηκε αυτόβουλα υποτασσόμενος ως το σημείο να δεχθεί ακόμα και να πεθάνει… στο σταυρό». Πώς θα αποκτήσουμε τον νου του Χριστού; Μόνο αν αναλογιστούμε και υιοθετήσουμε τον τρόπο της σκέψης και της στάσης Του και δεχτούμε τις αξίες που μας δίξαξε. Αυτό δεν μπορεί να γίνει με τη δική μας δύναμη. Πρέπει με προσευχή να ζητούμε το Άγιο Πνεύμα να αλλάξει τον νου και την καρδιά μας.
Ο Ιησούς, επίσης, αποτελεί το ύψιστο παράδειγμα εκείνων που ταπεινώνουν τον εαυτό τους και ο Θεός τους υπερυψώνει. Επειδή ταπεινώθηκε, «…ο Θεός τον υπερύψωσε και του χάρισε αξίωμα ανώτερο από κάθε άλλο αξίωμα» (Φιλιπ. 2/9).
Ως χριστιανοί πρέπει να προφυλάσσουμε τις καρδιές μας από την υπερηφάνεια που θέλει να μας κρατά γαντζωμένους στα γήινα, ώστε να αδιαφορούμε για τα αιώνια. Ας έχουμε ως σύνθημα μας: «…Αλλά όποιος θέλει να καυχάται, να καυχάται, επειδή είναι ικανός να με γνωρίζει και να ξέρει ότι εγώ, ο Κύριος, ενεργώ με αγάπη, δικαιοσύνη και αξιοπιστία πάνω στη γη. Αυτά με ευχαριστούν.» (Ιερεμίας 9/23).
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ Η ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΥ