του ΄Ακη Δημητριάδη
Πριν από την κρίση η Ελλάδα είχε ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών παγκοσμίως. Αυτό αποδίδεται στην ηλιοφάνεια και τον καλό καιρό, αλλά και διότι στην Ελλάδα μπορεί κανείς να βρει κάποιον να μοιραστεί τον πόνο και τα προβλήματά του.
Είναι αλήθεια ότι, πράγματι, ο καιρός επηρεάζει πάρα πολύ την σωματική, αλλά και την ψυχική μας υγεία. Ευτυχώς, σαν χώρα, έχουμε μεγάλη ηλιοφάνεια και πολύ καλές καιρικές συνθήκες, σε σύγκριση με τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης. Για παράδειγμα. δεν είμαστε όπως η Σουηδία, όπου 6 ολόκληρους μήνες το χρόνο μέρα-νύχτα έχουν σκοτάδι, βροχή και παγωνιά – γι’ αυτό και το καλοκαίρι όταν έρχονται για διακοπές στην Ελλάδα όλη μέρα ξεροψήνονται στην ηλιοθεραπεία.
Η επικοινωνία και επαφή είναι επίσης ένας σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει την ψυχική υγεία. Για παράδειγμα, στην Αμερική, την Αυστραλία, αλλά και σε μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες, οι αποστάσεις είναι μεγάλες και ο κόσμος δεν έχει επαφή ο ένας με τον άλλον. Η ζωή τους είναι σπίτι-δουλειά και δουλειά-σπίτι. Το πολύ-πολύ μια φορά το μήνα να κάνουν ένα «πικ-νικ», δηλαδή να στρώσουν ένα τραπεζομάντηλο κάτω από ένα δέντρο, και εκεί, σεμνά, ήσυχα και οικογενειακά, να βγάλουν να φάνε το φαγητό τους και κανένα σάντουιτς.
Εμείς εδώ στην Ελλάδα, ευτυχώς, ως λαός είμαστε εξωστρεφείς και μας αρέσει να έχουμε επαφή ο ένας με τον άλλον, να μοιραζόμαστε τη χαρά και τα προβλήματα.
– Πρώτα – πρώτα, ζούμε πολλά άτομα μέσα στο ίδιο σπίτι. Μιλάμε πολύ, τσακωνόμαστε, μαθαίνουμε ο ένας τα προβλήματα του άλλου. Τέτοιο πράγμα δεν υπάρχει στο εξωτερικό. Στα σπίτια εκεί βασιλεύει ησυχία και μοναξιά. Τα παιδιά μόλις μεγαλώσουν είτε φεύγουν μόνα τους, είτε τα διώχνουν οι γονείς τους.
– Τα μπαλκόνια των σπιτιών μας είναι μεγαλύτερα από τα δωμάτια, «για να έχουμε θέα, να βλέπουμε τι κάνουν οι γείτονες, ποιος περνάει από το δρόμο, να έχουμε ευρύ οπτικό πεδίο». Στο εξωτερικό τα σπίτια είναι χωρίς μπαλκόνια και οι ένοικοι των σπιτιών είναι κλεισμένοι μέσα σαν φυλακισμένοι.
– Στη γειτονιά όλοι γνωριζόμαστε μεταξύ μας, δεν υπάρχουν μυστικά και ιδιωτική ζωή, το κουτσομπολιό πάει σύννεφο. Στο εξωτερικό δεν υπάρχουν γείτονες. Χώρια που το ένα σπίτι απέχει από το άλλο 100 μέτρα.
– Έχουμε τα περισσότερα καφενεία σε όλο τον κόσμο. Εκεί παίζουμε τάβλι, πρέφα, συζητάμε όλα τα θέματα, ιδίως τα πολιτικά, βλέπουμε σε μεγάλες οθόνες αθλητικές συναντήσεις, συμμετέχοντας μεγαλόφωνα με τα σχόλιά μας για κάθε φάση, για τον διαιτητή, κλπ. Στο εξωτερικό είναι άγνωστα τα καφενεία.
– Παγκόσμιο ρεκόρ έχουμε και στις καφετέριες και τις ντισκοτέκ, όπου οι νέοι μας ξεδίνουν στα φραπεδάκια, τα τσιγαράκια και τα σφηνάκια. Όχι ότι είναι καλό το τσιγάρο και το αλκοόλ, αλλά αυτήν την παρέα δεν τη βρίσκεις σε άλλες χώρες.
– Έχουμε και τα περισσότερα «φαγάδικα» (πιτσαρίες, ταβέρνες, γυράδικα, μεζεδοπωλεία κλπ.). Κι όταν στενοχωριόμαστε, το ρίχνουμε στο φαγητό. Το καλοκαίρι κανείς δεν κάθεται μέσα στο σπίτι, όλοι θέλουν «να βγουν έξω».
– Την Κυριακή το απόγευμα πηγαίνουμε στο γήπεδο, όχι μόνον για να δούμε ποδόσφαιρο, αλλά και για να βρίσουμε ομαδικά, να εκτονωθούμε.
– Είμαστε ο πιο θρησκευόμενος λαός. Κάθε μέρα οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπούν και μας καλούν για κάποια εκκλησιαστική εκδήλωση, κάθε μέρα γιορτάζει και κάποιος άγιος, έχουμε βαφτίσεις, μνημόσυνα, ψυχοσάββατα, χαιρετισμούς της Παναγίας, κ.ά.). Έτσι, λοιπόν, πάμε στην εκκλησία για να δούμε κόσμο, να μας δει ο κόσμος, να προσευχηθούμε και να πούμε στο Θεό, την Παναγία και τους αγίους τα προβλήματά μας. Είμαστε η μόνη χώρα που γιορτάζουμε την ονομαστική γιορτή, ενώ στο εξωτερικό γιορτάζουν μόνο τα γενέθλια.
Όλα αυτά μέχρι πριν από μερικά χρόνια μας βοηθούσαν να εκτονωνόμαστε. Μετρίαζαν το άγχος και τα προβλήματα.
Μέχρι που μας βρήκε η κρίση.
Τώρα πλέον έχουμε πτωχεύσει, βρισκόμαστε σε «ελεγχόμενη χρεωκοπία». Τα λεφτά που χρωστάμε είναι τόσα πολλά, που μόνο με φοβερή εξαθλίωση, φτώχεια και στερήσεις ίσως τα ξεχρεώσουμε μετά από πολλά χρόνια εμείς ή τα παιδιά και τα εγγόνια μας. Ήδη έχουμε πρωτοφανή ανεργία, χιλιάδες παιδιά μας μετανάστες, υπερχρεωμένα νοικοκυριά, αβάστακτους φόρους, κατασχέσεις. Ταυτόχρονα έχουμε κατάχρηση τσιγάρων, αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών. Καθημερινό φαινόμενο οι διαρρήξεις σπιτιών από ναρκομανείς που ψάχνουν να κλέψουν έστω και λίγα χρήματα ή χρυσαφικά για να τα πουλήσουν στα αναρίθμητα ενεχυροδανειστήρια και καταστήματα αγοράς χρυσαφικών που ξεφύτρωσαν, προκειμένου να εξασφαλίσουν τη δόση τους.
Έχουμε και πάρα πολλές αυτοκτονίες. Όσο μεγάλη ηλιοφάνεια και να έχουμε, όσο εξωστρεφείς και να είμαστε, η φοβερή και τρομερή καθημερινή πραγματικότητα είναι αδυσώπητη. Κι όποιος δεν έχει γερά ψυχικά θεμέλια, «σαλτάρει» και χάνει τον έλεγχο.
Οι ψυχολόγοι και οι ψυχίατροι εξηγούν αυτό το φαινόμενο και λένε ότι οι άνθρωποι απογοητεύονται επειδή δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους, νιώθουν φόβο, ανασφάλεια και αβεβαιότητα για το μέλλον, εκνευρισμό, δυσφορία, κατάθλιψη. Υπάρχουν έντονες συγκρούσεις μέσα στις οικογένειες, δεν βλέπουν καμία ελπίδα στο μέλλον, έχει μειωθεί η ερωτική τους διάθεση, βιώνουν έντονο και συνεχές άγχος. Οι άνεργοι νέοι κινδυνεύουν πολύ περισσότερο να εκδηλώσουν κάποια ψυχική ασθένεια, όπως κι όσοι έχουν μεγάλα χρέη. Δυστυχώς οι νέοι μας έχουν πάψει να ονειρεύονται, γιατί δεν βλέπουν να υπάρχει μέλλον γι’ αυτούς.
Για πρώτη φορά το Υπουργείο Υγείας δημιούργησε τη «Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία» που λειτουργεί Δευτέρα – Παρασκευή 09:00 – 21:00 στο τηλέφωνο 8018019999. Ειδικοί γιατροί και ψυχίατροι προσπαθούν να ενθαρρύνουν και να σώσουν υποψήφιους αυτόχειρες. Το μήνυμα είναι, «Άμα χάνεις τα λεφτά σου, δεν τα χάνεις όλα. Έχεις την ίδια τη ζωή σου, έχεις τις εμπειρίες και τις γνώσεις σου, έχεις φίλους και συγγενείς που συμπάσχουν μαζί σου και θα σε βοηθήσουν, αν βέβαια βοηθήσεις κι εσύ τον εαυτό σου. Έχεις και τη δύναμη να ξαναρχίσεις από την αρχή».
Στην Αμερική οι ψυχίατροι και οι ψυχολόγοι είναι μια από τις πιο διαδεδομένες ιατρικές ειδικότητες, κάτι σαν τον οικογενειακό γιατρό. Εδώ στην Ελλάδα ελάχιστοι πηγαίνουμε στον ψυχίατρο. Ή, μάλλον, ελάχιστοι πηγαίναμε μέχρι τώρα. Διότι τώρα με την κρίση τους ανακαλύψαμε και τους έχουμε ανάγκη.
Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ψυχολόγος για να καταλάβει ότι οι Έλληνες έχουν προβλήματα και είναι «βαρεμένοι». Μια απλή και προσεκτική ματιά να ρίξεις, βλέπεις πρόσωπα συνοφρυωμένα, μάτια αδιάφορα και απελπισμένα. Οι αισιόδοξοι και χαμογελαστοί είναι ελάχιστοι. Αποτελούν τη μειοψηφία, την εξαίρεση.
Όπως εκείνος ο υπάλληλος που πήγε στον ψυχίατρο. Τον έστειλε για προληπτική εξέταση (τσεκ-απ) η εταιρία που δούλευε:
– Γιατρέ, η εταιρία που δουλεύω με έστειλε να με εξετάσετε, αν και δεν μπορώ να καταλάβω τον λόγο. Ο γάμος μου είναι πετυχημένος, έχω σίγουρη δουλειά, πολλούς φίλους, κανένα πρόβλημα και έγνoιες…
Και ο ψυχίατρος,
– Και πόσο καιρό διαρκεί αυτή η παθολογική κατάσταση;