Της Δρ. Ιωάννας Σαχινίδου

Η παράβαση-υπέρβαση των ανθρώπινων ορίων

Ο άνθρωπος θέλησε να ανεξαρτητοποιηθεί από το Θεό. Κακό ή αμαρτία είναι η παραβίαση των ορίων του ανθρωπίνου. Η ανθρώπινη προαίρεση παλεύει ανάμεσα στο καλό και στο κακό. Ο όρος της αποδοχής της θείας βούλησης είναι φανερός στην Αγία Γραφή. Είναι ο τρόπος σεβασμού της «ἀπὸ δὲ τοῦ ξύλου τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν, οὐ φάγεσθε ἀπ᾿ αὐτοῦ· ᾗ δ᾿ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ᾿ αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε»Â (Γεν 2.17). Η τήρηση μιας απαγορεύσεως.

Οι συνέπειες της παράβασης της απαγόρευσης

Η Παλαιά Διαθήκη εξειδικεύει τις συνέπειες της παράβασης στο κάθε φύλο και στη μετα-πτωτική σχέση του ανθρώπου προς το περιβάλλον. Οι συνέπειες θα προκύπτουν στη γυναίκα κατά τον τοκετό ο οποίος θα είναι οδυνηρός και το ανδρόγυνο θα βιώνει διατάραξη των σχέσεών του. Οι αρχέγονες σχέσεις υπονοούνται ως σχέσεις απουσίας κάθε κυριαρχικής τάσης. Στον άνδρα η υποταγή στην παρακίνηση της γυναίκας του και η αδιαφορία για τη θεϊκή βούληση που διέγραφε τα ανθρώπινα όρια έχει ως συνέπεια τον επίμοχθο αγώνα για επιβίωση. Η αντίδραση του φυσικού περιβάλλοντος στις επιδιώξεις του ανθρώπου είναι συνέπεια της άρνησης να συμμορφωθεί με την εντολή του Θεού. Αρνήθηκε να υπακούσει στο Θεό και η φύση δεν υποτάσσεται στις επιδιώξεις του ανθρώπου, θα του παράγει αγκάθα. (Γεν. 3.16-19).

Διασπώνται οι σχέσεις αλυσιδωτά ως συνέπεια της διάσπασης των σχέσεων του ανθρώπου με το Θεό. Όταν ο άνθρωπος προσπαθεί να εξισωθεί με το Θεό με απόκτηση γνώσης (βρώση απαγορευμένου καρπού Γεν γ 1), ή με βελτίωση του είδους (γάμος υπερφυσικών όντων με θνητές γυναίκες Γέν ς΄1) ή με τεχνολογική πρόοδο (κατασκευή υψηλού πύργου Γεν ιε΄ 1) βιώνει νέα διάσπαση των σχέσεών του με τον συνάνθρωπό του· καταστροφή των σχέσεων ανάμεσα στο ζευγάρι (Αδάμ-Εύα), ανάμεσα στα αδέλφια (Κάιν-Άβελ), ανάμεσα στον πατέρα και στον γιο (Νώε-Χαμ) και πλήρης διάσπαση της κοινωνίας (έλλειψη συνεννόησης).

Κυριαρχία

Αναλύοντας την έννοια της «κυριαρχίας» και τις μορφές της, διακρίνουμε ότι έχουν κοινά χαρακτηριστικά όπως: 1. Ριζικό αποκλεισμό που αντιμετωπίζει τον «άλλο» ως κατώτερο. 2. Η κυριαρχία θεωρείται «φυσική». 3. Εργαλειοκρατία σημαίνει ότι αξία στην κοινωνία αποκτούμε ως εργαλεία σύμφωνα με τις επιθυμίες του έχοντα εξουσία.

Δυϊσμοί εντός του ανθρώπου: Ψυχή-Σώμα

Ο Πλάτων οροθέτησε τον πρωταρχικό δυϊσμό της πραγματικότητας. Στην αρχή, παράλληλα με την αόρατη σφαίρα, υπήρχε η αδιαμόρφωτη μήτρα του ορατού κόσμου. Μεταξύ τους ο δημιουργός. Η ιεραρχική υπεροχή του νου ως προς το σώμα αναπαράγεται στην υπεροχή του άνδρα ως προς τη γυναίκα, του ανθρώπου ως προς τα ζώα  και στην ταξική ιεραρχία των αρχόντων ως προς τους εργάτες. Για τον Πλάτωνα η ανδρική κυριαρχία, η ιεραρχία των τάξεων και η υποβάθμιση της φύσης ήταν στοιχεία του κοινωνικού συστήματος. Ο Πλάτων προσθέτει τη στάση αποξένωσης του ανθρώπου από το σώμα και τη γη, ως κατώτερα επίπεδα κοσμικής ιεραρχίας. Το σώμα είναι για αυτόν φυλακή της ψυχής, η γη  ομαδική φυλακή ενσαρκωμένων ψυχών που πρέπει να εξέλθουν από την έκπτωτη κατάσταση για να οδηγηθούν στην αληθινή τους κατοικία στα αστέρια.

Δυισμοί μεταξύ Ανθρώπων και Ανθρώπινων Ομάδων

Στη Λατινική Αμερική οι προκλήσεις προήλθαν από την αναζήτηση του Θεού σε κοινωνική κατάσταση αδικίας, φτώχειας, εκμετάλλευσης τάξεων και εθνοτήτων, περιθωριοποιημένων πολιτισμών και γυναικών που υποφέρουν από διακρίσεις. Η αγάπη του Θεού εκδηλώνεται με πράξεις αγάπης προς αδύναμους ‘πλησίον’ μας. Η θεολογία απελευθέρωσης φανερώνει την παρουσία σε κόσμο καταπίεσης, αδικίας και θανάτου, του Λόγου της ζωής. Εκτός από τη φτώχεια, οι διακρίσεις ανάλογα με το φύλο και το γένος ήταν παράγοντες στη διαμόρφωση της θεολογίας της απελευθέρωσης που γίνεται ερμηνευτικό παράδειγμα για εφαρμογή με πεδίο ερευνητικό την κρίσιμη σχέση θεωρίας και πράξης. Αυτό το παράδειγμα δημιουργεί νέα πρότυπα για να αποτιμούμε τις βιβλικές αρχές και τη εφαρμογή τους στην πορεία της ιστορίας.

Ο Δυισμός μεταξύ Ανθρωπότητας και Φύσης

«Εγώ» και κάθε κοσμικό ον εξαρτιόμαστε από όλο τον κόσμο. Τίποτα δεν είναι ο εαυτός του χωρίς όλα τα άλλα. Συνειδητοποιούμε τον εαυτό μας και τη δυνατότητα επέκτασής του, στις σχέσεις μας με τον κόσμο, όπως ο κόσμος αλληλοσυνδέεται στο βάθος όλων των μελών του. Βιώνουμε την τάση να διευρύνουμε τον εαυτό μας. ÂÂÂ Ο Χριστιανισμός εμποτίστηκε από την εσχατολογία του Πλάτωνα, δηλαδή τη φυγή της ψυχής έξω από το σώμα και την επιστροφή της σε κόσμο έξω από τη γη. Ο Θεός της Βίβλου, θεωρήθηκε ότι υπάρχει έξω από τη φυσική διάσταση των σωμάτων και αναμείχθηκε με τον Ελληνικό φιλοσοφικό δυισμό ψυχής/σώματος. Διασπώντας το αντιληπτικό κλουβί των δυισμών δηλαδή τις σχέσεις εξουσίας και υποτέλειας η θεολογία προσφέρει κριτική βάση για την οικολογική θεολογία για να αντικρούσει το δυισμό μεταξύ ανθρώπων και μη ανθρώπινων όντων. Αυτό το υπόβαθρο γίνεται αναλυτικό εργαλείο. Η παγκόσμια οικονομία που καπηλεύεται ανθρώπινους και φυσικούς πόρους συνδέεται με τη σύγχρονη κοσμοθεώρηση που βασίζεται στην ιδεολογία της άσκησης εξουσίας.

Η αλληλο-σχέση και αλληλο-εξάρτιση ΄

των κοσμικών όντων με κάθε τι που υπάρχει, αποκαλύπτει το δυισμό: ψυχή/σώμα δημιουργώντας μια θεολογική ανθρωπολογία ως πραγματικότητα. Η Αλληλο-εξάρτηση ως κοσμική κατάσταση, ως θρησκευτική εμπειρία η οποία  εγκαταλείπει τον ανθρωποκεντρισμό και τον ατομοκεντρισμό κατανοεί τον κόσμο ως πλήρη κοσμική πραγματικότητα. Η διαφοροποίηση των όντων είναι αναγκαία γιατί κάθε ον είναι μοναδική κοσμική φανέρωση. Όμως αμφισβητούμε την αυτονομία του ατόμου λόγω των ατομικιστικών περιορισμών και της εξάρτησής του από όλα τα άλλα όντα.

Η αποκατάσταση των σχέσεων Θεού ανθρώπων και δημιουργίας εν Χριστώ

Η ενσάρκωση του Χριστού είναι τριαδική εκδήλωση που εκτείνεται για να περιλάβει όλα τα δημιουργήματα σε συνύπαρξη με το Θεό και μεταξύ τους. Κάνει δυνατή την ανταλλαγή ζωής μεταξύ διαφόρων επιπέδων της πραγματικότητας ως Χριστιανική οντολογία αγάπης. Ο Χριστός προσευχήθηκε: “να είναι όλοι ένα, όπως εσύ Πατέρα, είσαι ενωμένος μ΄ εμένα κι εγώ μ΄ εσένα.». (κατά Ιωάννην 17.20,21). «Ο Χριστός μοιάζει με το σώμα, που ενώ είναι ένα, έχει πολλά μέλη· και όλα τα μέλη του σώματος, αν και είναι πολλά, αποτελούν ένα σώμα.» (Α΄ Κορ. 12.12). Τα μέλη δε συνδέονται με συνδετική ουσία, ούτε είναι ανεξάρτητα και ενώνονται για να αποτελέσουν σύνολο. Τα ενώνει η δημιουργική και αναδημιουργική παρουσία του Δημιουργού. Έτσι κατανοούμε ότι «όταν υποφέρει ένα μέλος, συμπάσχουν όλα τα υπόλοιπα μέλη· κι όταν τιμάται ένα μέλος, χαίρονται μαζί του όλα τα υπόλοιπα μέλη.» (Α΄ Κορ. 12.26). Ο Θεός δίνει σε όλους χαρίσματα· μας καλεί να στρέφουμε το ζήλο μας στα σημαντικότερα και από αυτά το πιο σπουδαίο είναι η αγάπη. (Α΄ Κορ.13.13).

Εν Χριστώ οι δυισμοί, οι σχέσεις δηλαδή εξουσίας και υποτέλειας διαλύονται. Κάθε ον είναι πολύτιμο δημιούργημα του Δημιουργού, μέλος της αλυσίδας ζωής που δημιούργησε. Σε σχέσεις αγάπης και ελευθερίας, αυτονομίες, κλειστά κυκλώματα, φραγμοί, περιθωριοποίηση, διακρίσεις, εξουσιαστική κυριαρχία και υποτέλεια διαλύονται. Η αγάπη προχωρά προς τους άλλους, ανοίγεται για να δεχθεί τους άλλους, οδηγημένη από την αιώνια  κενωτική θεία αγάπη.