Στο κείμενο αυτό βασίστηκε η συνέντευξη που έδωσε η Ιωάννα Σαχινίδου στον Φιλόλογο-Παρουσιαστή Πάρι Παπαγεωργίου, στη ΔΙΟΝ-TV της Κατερίνης
Πολλοί απέδωσαν ευθύνες για τη σημερινή οικολογική κρίση στον χριστιανισμό και την επιρροή του. Θεωρούν ότι η αιτία για την υπερ-εκμετάλλευση των φυσικών πόρων του πλανήτη μας βρίσκεται στην εντολή «να γεμίσετε τη γη και να κυριαρχήσετε σ’ αυτήν». Οι μελέτες αυτές έγιναν αιτία για να ξανά-μελετήσουμε τις σχέσεις Θεού ανθρώπων δημιουργίας στη Βίβλο. Απομονώνοντας το εδ Γεν 1 26-8 το καθορίσαμε σαν δόγμα για τις σχέσεις μας με τη δημιουργία. Στη Βίβλο όμως υπάρχει ο άνθρωπος εξ αρχής μέσα στη δημιουργία ως μέλος της. Δεν είναι μόνο ο άνθρωπος ‘εικόνα Θεού’. Σύμφωνα με το εδ Ρωμ 1.20 όλη η δημιουργία είναι εικόνα του Θεού: η αιώνια δύναμη και η θεϊκή ιδιότητα του Θεού είναι αόρατες αλλά μπορούσαν (οι άνθρωποι) να τις δουν μέσα στη δημιουργία, από τότε που έγινε ο κόσμος.»
Η Οικολογία μιλά για την ‘αλυσίδα ζωής’. Σε μια ‘αλυσίδα ζωής’ δεν μιλάμε για ανώτερα, ή κατώτερα όντα, ούτε τα εξισώνουμε. Μια βιβλική προσέγγιση βλέπει όλα τα όντα ως δημιουργήματα του Θεού. Έχουν αξία και τιμή σαν πλάσματα του Δημιουργού και θέση στην ‘αλυσίδα ζωής’ διαφοροποιημένα για να επιτελούν το ξεχωριστό τους έργο. Αν βρούμε τη θέση μας στο οικοσύστημά μας σαν μέλη του αυτό θα προκαλέσει ευσέβεια προς το Δημιουργό, σεβασμό προς τη δημιουργία, ανταπόκριση για να ζούμε αρμονικά με τα άλλα όντα και επιθυμία να γνωρίζουμε καλλίτερα τα άλλα όντα και τα φυσικά φαινόμενα.
Οι σύγχρονες κοινωνίες οδηγήθηκαν στη μόλυνση και στην υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων και των οικοσυστημάτων γιατί θεώρησαν τη φύση ‘αντικείμενο’ για την κάλυψη των αναγκών και την καλοπέραση των ανθρώπων. Για να βγούμε από την καταστροφική κρίση πρέπει να ξανα-σκεφτούμε τα σημεία αναφοράς του πολιτισμού μας. Η κοινωνία προσφέρει πλαίσιο οικονομίας της αγοράς ως ανταλλαγή προϊόντων ή εμπορικών συναλλαγών. Ο Θεός δημιούργησε Οικονομία – δωρεά. Όλα τα όντα είναι δώρα του Θεού στη δημιουργία Του και φανερώνουν τη δόξα Του. Το βιβλικό εδάφιο «Δωρεάν τα λάβατε, δωρεάν και να τα δίνετε» Ματ 10.8β μπορεί να κατανοηθεί σαν εφαρμογή της Οικονομίας της δωρεάς. Η ζωή όλων των όντων είναι δωρεά Θεού. Η συντήρηση και η θεραπεία της ζωής είναι στα χέρια του Θεού. Το εδάφιο μπορεί να θεωρηθεί ως πρόσκληση στον εθελοντισμό και στις διακονίες της εκκλησίας.
Τα όρια Οικοσυστήματος
Τα όρια των οικοσυστημάτων ορίζονται από εμάς, μπορεί να είναι μια πόλη, 1 βουνό, 1 λίμνη, 1 χώρα, ο πλανήτης, το σύμπαν. Τα όρια δεν χωρίζουν τα οικοσυστήματα μεταξύ τους αλλά τα ενώνουν με τα άλλα. Η αλληλο-εξάρτηση των όντων φαίνεται πχ. στην ενέργεια του ήλιου που τροφοδοτεί τον πλανήτη και διατηρεί τη ζωή. Αν ο ήλιος διαλυθεί για κάποια λόγο η ζωή στον πλανήτη θα σταματήσει. Αν τα ζώα και τα φυτά εξαφανιστούν οι άνθρωποι δεν θα έχουν τροφή. Έτσι κατανοείται η «αλυσίδα Ζωής».
Οικολογικό πρόβλημα σήμερα – μια χριστιανική άποψη
Η εξάντληση των φυσικών πόρων, η μόλυνση και καταστροφή του περιβάλλοντος παίρνει τρομακτικές διαστάσεις. Ότι συμβαίνει σε ένα οικοσύστημα επιδρά στα γειτονικά και στον υπόλοιπο πλανήτη. Υπάρχει αλληλο-εξάρτηση ανάμεσα στα όντα, και στα φυσικά φαινόμενα του πλανήτη και πέρα από αυτόν. Τα όντα δεν είναι αυτόνομα, η μεταξύ τους σχέση, είναι στοιχείο ύπαρξής τους.
Η Οικολογία αναπτύσσεται ως ανεξάρτητη επιστήμη που μελετά τις σχέσεις των όντων, όχι το κάθε ον χωριστά όπως η Βιολογία. Η οικολογική κρίση είναι συνέπεια της νέας κουλτούρας μας. Μέχρι τελευταία η γεωργία ήταν η κύρια απασχόλησή μας. Η Οικολογία προέκυψε ως κοινωνικό-οικονομική βιολογική μελέτη και εξετάζει πώς η ανθρώπινη κατάχρηση προκαλεί μόλυνση και εξάντληση των οικοσυστημάτων απειλώντας την «αλυσίδα ζωής». Η Οικολογική Θεολογία εξετάζει τις σχέσεις Δημιουργού-δημιουργίας στη σύγχρονη πραγματικότητα. Η ισορροπία του τοπικού οικοσυστήματος επιδρά στην υγεία των ανθρώπων που ως μέλη του χρειάζεται να φροντίζουν την ισορροπία του. Με αλόγιστες επεμβάσεις καταστρέφουμε τις ισορροπίες των οικοσυστημάτων που πολλές φορές δεν επανέρχονται.
Παράδειγμα: Θα έριχναν στη λίμνη Ιωαννίνων ψάρι του Αμαζονίου 250 κ. Το ψάρι για να φτάσει αυτό το βάρος χρειάζεται τροφή 2 τόνων. Θα τρώει όλα τα ψάρια της λίμνης που θα εξαφανιστούν. Μετά θα πρέπει να αγοράζουν τροφή για να το ταΐζουν! Και πώς θα μαζέψουν το ψάρι αν αναποδογυρίζει τις βάρκες της λίμνης; (Νίκος Μάργαρης 1983) Δεν γνωρίζω τη συνέχεια…
Οικονομία της Δωρεάς-Χαρακτηριστικά
Ευλογημένη Αγιασμένη Δημιουργία
Ο Θεός «την έβδομη … ευλόγησε και καθαγίασε» την Δημιουργία, ή έβδομη μέρα δεν είναι μια μέρα κενή, αλλά περιείχε όλη τη δημιουργία. Ας ανακτήσουμε την αίσθηση της αγιότητας της δημιουργίας που ο Θεός ευλόγησε και καθαγίασε. Ο άνθρωπος αμαρτάνοντας απομακρύνθηκε από το Θεό. Η γη έβγαζε αγκάθια και τριβόλια, ο Θεός όμως δεν απέσυρε τον Εαυτό Του από τη δημιουργία Του: συνεχίζει να δημιουργεί, να τη συντηρεί και να την αναδημιουργεί. Η βιοποικιλότητα είναι πλούτος κάθε τόπου που δεν πρέπει να τον σπαταλούμε ή να καταστρέφουμε τα όντα για να ικανοποιούμε την απληστία μας για προσωπικό όφελος, είναι πολύτιμος για την υγεία μας και για να διατηρηθεί ολόκληρη η ‘αλυσίδα της ζωής υγιής.
Μια διαφορετική αντίληψη του Χρόνου
Ας σκεφτούμε την ηλικία της γης, του κόσμου, τον αιώνιο χρόνο, το χρόνο που δια των γενεών αναπτύχθηκαν τα οικοσυστήματα που δεν είναι προϊόντα εργοστασίου ούτε κάποιος πλήρωσε χρήματα ή έδωσε άλλο προϊόν για να τα ανταλλάξει. Ο Θεός τα δημιούργησε ως μέλη της δημιουργίας Του. Ας σκεφτούμε το χρόνο που ο άνθρωπος δημιουργήθηκε δηλαδή τελευταίος. Είμαστε εξαρτημένοι από τα άλλα όντα, καταστρέφουμε τη δημιουργία που χωρίς ανθρώπινες επεμβάσεις θα επανακτούσε τις οικολογικές ισορροπίες της. Ας γνωρίσουμε τους κύκλους ζωής των όντων και των οικοσυστημάτων παρόλο που κάθε είδος έχει διαφορετικές λειτουργίες και οι σχέσεις μεταξύ τους είναι πολύπλοκες. Η Οικολογία μελετά πώς οι φυσικές κοινότητες λειτουργούν για να συντηρήσουν την ‘αλυσίδα ζωής’ στα οικοσυστήματα υγιή και πώς αυτά διαλύονται με ανθρώπινες επεμβάσεις και έρχεται θάνατος στα φυτά, τα ζώα.
Κοινωνική Δικαιοσύνη-Οικολογική Δικαιοσύνη
Η φροντίδα του περιβάλλοντος συγκρούεται με οικονομικά θέματα. Αν η εκμετάλλευση της γης και των όντων είναι αμαρτία πρέπει να μετανοήσουμε για την καταστροφή τους και να δημιουργήσουμε μια διαφορετική πραγματικότητα. Είναι ανάγκη να αλλάξουμε τις επιθυμίες μας και τον καταναλωτικό τρόπο ζωής. Αν έχουμε ευθύνη για την κρίση, ανάγκη μιας χριστιανικής κοινότητας είναι να καλεί την οικονομία της υπερεκμετάλλευσης σε απολογία, να οραματιζόμαστε, να ενεργούμε διαφορετικά. Δεν καταγγέλλουμε μόνο την διαμορφωμένη κατάσταση, αντιστεκόμαστε, δεν τη δεχόμαστε ως αναπόφευκτη. Φροντίζουμε για τις ανάγκες των περιθωριοποιημένων ανθρώπων, για τη γη που είναι σε κίνδυνο, για τη ζωή του πλανήτη. Επανασυνδέουμε σχέσεις καταστραμμένες μεταξύ ανθρώπων, σχέσεις ανθρώπων με τη γη και τους κατοίκους της. Αφουγκραζόμαστε ιστορίες όπου γίνονται διακρίσεις και υπάρχει εκμετάλλευση ανθρώπων ή της γης για να δράσουμε. Η πίστη μας στο Θεό που φροντίζει τη δημιουργία, η πίστη που αναγνωρίζει τη σοφία του Θεού εκφρασμένη στη δημιουργία πριν οι άνθρωποι δημιουργηθούν, η πίστη στον ενσαρκωμένο Χριστό που μπήκε στην ‘αλυσίδα της ζωής’ για να ανακαινίσει ότι από απληστία καταστρέφουμε, μπορούν να μας μεταστρέψουν για να διαμορφώσουμε μια αντίστροφη πραγματικότητα, μπορεί να φέρει αλλαγή κοινωνικών, οικολογικών διεφθαρμένων σχέσεων ώστε άνθρωποι και όντα της γης να ευδοκιμούν.
Μια μη-Ανθρωποκεντρική Δημιουργία
Η διαθήκη του Θεού Ο Θεός έβαλε το ουράνιο τόξο Του στα σύννεφα, ως σημείο της διαθήκης με τη γη με κάθε ζωντανή ύπαρξη για όλες τις γενιές στο μέλλον Γέν 9.12-3.
Όλα τα όντα αινούν τον Κύριο «…ο ήλιος και η σελήνη … όλα τ’ άστρα τα φωτεινά, Αινείτε τον οι ουρανοί των ουρανών, και τα νερά που ‘ναι πιο πάνω απ’ τα ουράνια..» Ψαλμός 148.3-4.
Θεολογία της Δημιουργίας Διαβάζοντας τα κεφ 38-41 του βιβλίου του Ιώβ παράλληλα με το Γέν 1.28 η έννοια της κυριαρχίας του ανθρώπου πάνω στη δημιουργία εξαφανίζεται. Ο Ιώβ δεν κατανοεί τα φυσικά φαινόμενα, δεν μπορεί να κυριαρχεί στη φύση που είναι γεμάτη μυστήρια άγνωστα στους ανθρώπους, όπου τα δημιουργήματα ζουν ανεξάρτητα από τους ανθρώπους. Ο Θεός τα φροντίζει ο ίδιος και οδηγεί τον Ιώβ να βρει τη θέση του ως μέλος της δημιουργίας, να συνυπάρχει με όλα τα όντα. «Που ήσουν εσύ, όταν εγώ θεμέλιωνα τη γη;» 38.4 ρωτά ο Θεός τον Ιώβ. «Κοίτα τον ιπποπόταμο…είν’ ένα αριστούργημα μές στη δημιουργία μου, μονάχα ο πλάστης του μπορεί να τον δαμάσει.» 40.15,19 «Μήπως προχώρησες ως τις πηγές της θάλασσας;» 38.16,12 «Μες στη ζωή σου πρόσταξες ποτέ τη μέρα να φανεί;»
Οι δεσμοί μας με τη δημιουργία για να επανακτηθούν χρειάζεται να ευαισθητοποιηθούμε στα μηνύματα που στέλνουν τα όντα με τους δικούς τους τρόπους. «Τα ουράνια φανερώνουνε το μεγαλείο του Θεού…Η μια στην άλλη μέρα μεταδίδει αυτό το μήνυμα κι η μια στην άλλη νύχτα μεταφέρει αυτή τη γνώση. Κι όμως σ’ όλη τη γη απλώθηκε η λαλιά τους, οι λέξεις τους στα πέρατα της οικουμένης.» Ψαλμός 19 2-6.
Οι διακονίες του σώματος του Χριστού
Δεν πρέπει να μολύνετε τη χώρα που θα κατοικείτε, γιατί εκεί ανάμεσα (σας) θα κατοικώ και εγώ ο Κύριος (Αριθμοί 35.34) είπε ο Κύριος στους Ισραηλίτες. Η αποκάλυψη ότι η γη και το πλήρωμά της είναι του Κυρίου και ότι ο Κύριος κατοικεί σ’ αυτήν, μπορεί να είναι πρόκληση ώστε να σεβαστούμε τη δημιουργία, τη γη και την οικο-περιοχή μας, και να την φροντίζουμε; Το Πνεύμα το Άγιο μας εμπνέει ώστε να βρίσκουμε και να ακολουθούμε νέους δρόμους για να εντοπίζουμε νέες ανάγκες και να υπηρετούμε.
Να σπάτε των αδικημένων τα δεσμά, να λύνετε τα φορτία που τους βαραίνουν, τους καταπιεσμένους να απελευθερώνετε και να συντρίβετε κάθε ζυγό. (Ησαΐας 58.6). Αν η γη και το πλήρωμά της δεν είναι δική μας ιδιοκτησία, δεν έχουμε δικαίωμα να την μολύνουμε για να ικανοποιούμε τις εγωιστικές μας ανάγκες αδιαφορώντας για τις ανάγκες της γης και των άλλων πλασμάτων που την κατοικούν. Η οικολογική καταστροφή είναι δεσμά και φορτία που εμείς επιβάλλαμε στο περιβάλλον με την απερισκεψία μας. Πρόσκληση για υπηρεσία μπορεί να είναι και η ανάγκη να λύσουμε τα καταστροφικά φορτία της μόλυνσης με τα οποία φορτώσαμε τη γη του Κυρίου για να την απελευθερώσουμε από αυτά.