Του Γ.Σ. Κανταρτζή
«Αδελφέ, αν κάποιος σκέφτεται άσχημα ή αρνητικά για σένα, μη θυμώνεις μαζί του, γιατί είσαι χειρότερος από ό,τι σε νομίζει αυτός. Αν σε κατηγορήσει ψευδώς σε κάτι, τότε να είσαι ικανοποιημένος, γιατί, αν σε γνώριζε καλύτερα, θα μπορούσε ν’ αλλάξει την κατηγορία, κι έτσι δεν θα κέρδιζες τίποτα από τη διόρθωση. Αν είχες ζωγραφίσει το ηθικό πορτρέτο σου και σου φαινόταν άσχημο, να είσαι ικανοποιημένος, γιατί χρειάζονται μερικές ακόμη πιο μαύρες πινελιές και τότε θα ήταν ακόμα πιο κοντά στην αλήθεια». Αυτά γράφει ο γνωστός ιεροκήρυκας Σπέρτζον.
Υπάρχουν κυρίως δύο είδη κριτικής:
α) Η καλοπροαίρετη, αντικειμενική, θετική, εποικοδομητική και
β) η αρνητική, κακοπροαίρετη, υστερόβουλη, κακοήθης, καταστρεπτική.
Υπάρχει και μια τρίτη, που λίγοι την κάνουμε. Είναι η αυτοκριτική.
Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έκανε κάποτε κριτική για κάποιο πρόσωπο ή να μην δέχτηκε και ο ίδιος κριτική. Οι άνθρωποι εύκολα μας κρίνουν γι’ αυτά που λέμε ή δεν λέμε, γι’ αυτά που κάνουμε ή δεν κάνουμε, τι ρούχα φοράμε, πώς μιλάμε, πώς συμπεριφερόμαστε, με ποιους κάνουμε παρέα, τι δουλειά κάνουμε κλπ.
Δεν έχει σημασία πόσο σπουδαίοι και αψεγάδιαστοι νομίζουμε ότι είμαστε, κάποιοι θα βρουν κάτι για να μας κριτικάρουν. Οι επικριτές του Χριστού και του Ιωάννη του Βαπτιστή- και δεν ήταν λίγοι- έλεγαν ότι ο μεν Ιωάννης ο Βαπτιστής είναι δαιμονισμένος, επειδή δεν έτρωγε ψωμί και δεν έπινε κρασί, τον δε Χριστό Τον κατέκριναν λέγοντας ότι ήταν «καλοφαγάς, κρασοπότης και φίλος τελωνών και αμαρτωλών» (Λουκάς 7:33,34). Αν τον αναμάρτητο Κύριό μας έκριναν τόσο σκληρά, εμείς οι αμαρτωλοί θα εξαιρεθούμε;
Ο Αριστοτέλης είπε: «Μόνο ένας τρόπος υπάρχει για να αποφύγεις την κριτική, να μη λες τίποτα, να μην κάνεις τίποτα, να μην είσαι τίποτα».
Τώρα, όταν σου γίνεται κριτική, πώς αντιδράς; Πανικοβάλλεσαι, χάνεις την ψυχραιμία σου, αμύνεσαι, οργίζεσαι; Μερικές φορές, ακόμη και την καλοπροαίρετη κριτική, τη θεωρούμε ως σκόπιμη επίθεση εναντίον μας. Κι έτσι χρησιμοποιούμε κάθε τρόπο για να υπερασπιστούμε τον εαυτό μας. Μάλιστα άλλες φορές κάνουμε αντεπίθεση με σκληρούς χαρακτηρισμούς.
Ωστόσο, η Βίβλος μάς διδάσκει πώς να αντιδρούμε. «Η γλυκιά απόκριση καταπραΰνει θυμό· αλλ’ ο λυπηρός λόγος διεγείρει οργή» (Παροιμίες 15:1). Ας ακολουθήσουμε το παράδειγμα του Χριστού: «Αυτός, όταν τον χλεύαζαν δεν απαντούσε με χλευασμούς κι όταν έπασχε δεν απειλούσε αλλά εμπιστευόταν στον δίκαιο Κριτή» (Α΄ Πέτρου 2:23). Αντί να αντιδρούμε πικρόχολα, καλύτερα ν’ απαντούμε με πραότητα. Θα έχουμε καλύτερα αποτελέσματα, αν εξετάζουμε προσεκτικά την κριτική και στη συνέχεια απαντούμε κατάλληλα. «Το αυτί, που ακούει τον έλεγχο της ζωής, διαμένει ανάμεσα στους σοφούς… όποιος, όμως, ακούει τον έλεγχο, αποκτάει σύνεση» (Παρ. 15:31, 32).
Όταν σου γίνεται κριτική, ηρέμησε και εξέτασε:
α) Ποιος κάνει την κριτική. Είναι φίλος που μας αγαπά και θέλει το καλό μας; Στις Παροιμίες 27:6 διαβάζουμε: «Πληγές φίλου είναι πιστές». Επίσης, είναι σοφό να προβληματιστούμε μ’ αυτά που λένε οι κακόβουλοι επικριτές μας. Ίσως να μας πονέσουν και να μας εξοργίσουν, αλλά ας σκεφτούμε μήπως αυτά που λένε για εμάς είναι αλήθεια. Το πρόσωπο που κάνει την κριτική σ’ αγαπά ειλικρινά ή θέλει να σε ταπεινώσει; Ποιες είναι οι προθέσεις του; Να σε οικοδομήσει ή να σε ξευτελίσει;
β) Μην αντιδράς αρνητικά. Ακόμη και σ’ αυτούς που κάνουν κακοπροαίρετη κριτική και θέλουν να σε ταπεινώσουν, μη βιάζεσαι να πεις και να κάνεις κάτι ανάρμοστο εν θερμώ και μετά να μετανιώσεις. Αντίθετα, «Η γλυκιά απόκριση καταπραΰνει θυμό» (Παροιμίες 15:1).
γ) Συμβουλεύσου τους φίλους σου αν συμφωνούν με την κριτική που σου έγινε, «επειδή από το πλήθος, όμως, των συμβούλων προέρχεται σωτηρία»(Παροιμίες 11:14).
δ) Ανταποκρίσου με σοφία. Όποιος δέχεται την εποικοδομητική κριτική συγκαταλέγεται μεταξύ των σοφών. «Το αυτί, που ακούει τον έλεγχο της ζωής, διαμένει ανάμεσα στους σοφούς» (Παροιμίες 15:31) . Όταν σε επικρίνουν, μην αρχίσεις να υπερασπίζεσαι τον εαυτό σου. Απλώς άφησε τον Θεό να εργαστεί στην καρδιά και στη ζωή σου.
ε) Ωριμάζουμε πνευματικά. Με την κριτική που μας κάνουν, ο Θεός θέλει να αυξανόμαστε στην πραότητα και ταπεινοφροσύνη. Και τίποτα δεν μας ταπεινώνει περισσότερο όσο η κριτική που μας γίνεται. «Θα οδηγήσει τούς πράους με κρίση, και θα διδάξει στους πράους τον δρόμο του» (Ψαλμός 25:9).
στ) Η υπερηφάνεια οδηγεί στην καταστροφή.«Η υπερηφάνεια προηγείται τού ολέθρου, και η υψηλοφροσύνη τού πνεύματος προηγείται της πτώσης»
(Παροιμ. 16:18) και «Όπου μπει υπερηφάνεια, μπαίνει και ντροπή» (Παροιμ. 11:2). Αν προσέχουμε την κριτική των φίλων, θα δούμε καλύτερες ημέρες και θα μεγαλώσουμε στην πνευματική μας ζωή. Θα γίνουμε καλύτεροι. Όσον αφορά τους κακόβουλους επικριτές μας, αντί να αμυνθούμε, να εκραγούμε και να επιτεθούμε, καλύτερα να δούμε την κριτική τους ως ευκαιρία να εξετάσουμε τους εαυτούς μας και να ευχαριστήσουμε τον Θεό.
ζ) Προσευχήσου. Ζήτα από τον Θεό σοφία και οδηγία πώς να το χειριστείς: «Κύριε, είναι αλήθεια αυτά που λένε μια μένα; Μήπως θέλουν κάτι να μου μεταφέρουν; Δώσε μου τη χάρη Σου για να απαντήσω, όπως θα απαντούσε ο Χριστός».
Είναι αλήθεια, πολλές φορές η κριτική μάς παραλύει. Συνεχώς φοβόμαστε ότι κάποιος παρακολουθεί κάθε μας κίνηση. Και είναι αλήθεια, ο μόνος που μας παρακολουθεί άγρυπνα είναι ο Θεός. Παρακολουθεί όλα όσα κάνουμε και λέμε, για τα οποία κάποια μέρα θα Του δώσουμε λογαριασμό. Αν η κριτική είναι χρήσιμη, θα έχουμε κερδίσει πολλά. Τουλάχιστον, θα μας έχει εκπαιδεύσει στη χάρη της υπομονής και της μακροθυμίας.Είτε έτσι είτε αλλιώς, θα είμαστε καλύτεροι από ό,τι πριν.
Και όσοι είναι στη διακονία του Ευαγγελίου (ποιμένες, ευαγγελιστές, ιεραπόστολοι, υπεύθυνοι κάποιας διακονίας) να προσέξουν την προτροπή του αποστόλου Παύλου στον νεαρό Τιμόθεο:
«Ενώ ο δούλος του Κυρίου δεν πρέπει να λογομαχεί, αλλά να είναι ήπιος απέναντι σε όλους, διδαχτικός, ανεξίκακος, 25 και με πραότητα να διδάσκει αυτούς που αντιδρούνε, μήπως και τους δώσει κάποτε ο Θεός μετάνοια για να γνωρίσουν την αλήθεια» (Β΄ Τιμόθ. 2:24,25).